Hfdstkkn Lezen

• Nederlands
• Middelbare school

Welk tekstdoel hoort er bij de tekstvorm 'Nieuwsbericht'?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

OOK weegt een koffiebeker van piepschuim minder dan papier waardoor het vervoeren goedkoper en milieuvriendelijker is.
Welk tekstverbanden geeft 'ook' in de eerste zin aan?

1. ook = opsomming
2. ook = tegenstelling
3. ook = oorzaak
4. ook = toelichting of uitleg

opsomming

tegenstelling

reden/ argument

conclusie

kortom

ten eerste

omdat

want

dus

hoewel

vervolgens

echter

TEKSTDOELEN

Belangrijkste tekstdoelen:

1. informeren: gegevens verstrekken; 
2. uiteenzetten: uitleggen hoe iets in elkaar zit;
   
3. overtuigen: betogen, een mening naar voren brengen, ondersteund met argumenten;
4. beschouwen: een onderwerp van verschillende kanten belichten;
5. activeren: aansporen tot handelen;
6. amuseren: vermaken

Welke functies kun je tegenkomen in het slot?

soorten argumenten

• objectieve argumenten-> feiten, gegevens uit onderzoek

• subjectieve argumenten-> mening, vermoeden, voorspelling

opbouw betoog

• inleiding: mening over onderwerp
• kern: argumenten->mening
• slot: conclusie of samenvatting

In een betoog probeert de schrijver je te overtuigen van zijn gelijk

1. Waar
2. Niet waar

De papieren beker lijkt op het eerste gezicht een minder slecht alternatief, maar er klinken ook andere geluiden. ZO kost de papierindustrie veel schoon drinkwater en regenwoud.
Welk tekstverband geeft 'zo' in de tweede zin aan?

1. conclusie
2. oorzaak-gevolg
3. reden of verklaring
4. toelichting of voorbeeld

inleiding

kern

slot

aanleiding

stelling

anekdote

conclusie

samenvatting

uitwerking

argument

constatering

afweging

aanbeveling

oorzaken

gevolgen

Conclusie: (- maak een afweging tussen de argumenten voor en tegen
- herhaal je standpunt)

Signaalwoorden

De signaalwoorden helpen ons bij het herkennen van verbanden:

* reden: daarom, omdat, derhalve, aangezien, namelijk

* tegenstelling: maar, echter, desondanks, hoewel, toch

* conclusie: dus, hieruit volgt, kortom

* oorzaak-gevolg: daardoor, als gevolg van, waardoor, zodat

* opsomming: eerst, vervolgens, bovendien, daarna, ten slotte, ook

* voorbeeld: zo, zoals, onder andere, bijvoorbeeld, dat wil zeggen

* doel-middel: om te, opdat, door middel van, daarmee, om, waarmee

BETOOG

• schrijver geeft mening over onderwerp
• Gebruikt argumenten om lezer te overtuigen

Wat zijn voorbeelden van tekstdoelen?

1. artikel, tijdschrift, krant
2. informeren, amuseren, activeren, overtuigen
3. informerende tekst, activerende tekst, amuserende tekst

Waar vind je de hoofdgedachte in een tekst?

Lezen Tekstverbanden en signaalwoorden

Een tekstverband geeft aan wat de verschillende tekstdelen met elkaar te maken hebben. Welke relatie is er tussen deze delen?

Signaalwoorden geven dat verband, die relatie, de samenhang tussen de tekstdelen aan. 

Als je dus signaalwoorden herkent, helpt je dat bij het herkennen van de tekstverbanden.

Objectief

Subjectief

bevooroordeeld

feitelijk

neutraal

partijdig

persoonlijk

zakelijk

ingezonden brief

nieuwsbericht

uiteenzetting

betoog

Functiewoorden

Functiewoorden

Ingezonden brief in een krant is vaak een betoog

1. Waar
2. Niet waar

Noem minimaal een argument tegen:

Welk tekstdoel hoort bij beschrijving en welk tekstdoel bij beoordeling?

Voer voor verwarring

Eet geen brood. Veel sporten is slecht voor je. Rode wijn is gezond. Of nee, wacht, juist niet. Waarom zijn adviezen over gezondheid vaak zo tegenstrijdig?

Op een feestje raakte ik ooit aan de praat met Bob. Slimme vent, leuke baan. Bob lette op zijn voeding, zei hij. Want, hij dempte zijn stem, hij had last van verstopping. Sinds kort at hij geen brood meer, maar speltmuesli. ‘Brood is slecht voor je darmen’, legde hij uit. ‘Ja, maar,’ zei ik, betweterig als ik ben, ‘er zitten toch ook vezels in brood. Die zijn juist goed tegen verstopping.’ ‘O, oké,’ mompelde Bob.

anekdote

conclusie

aanleiding

probleemstelling

voorbeeld

vraagstelling

argument

definitie

oplossing

weerlegging

Kan in een betoog objectieve informatie staan? Leg uit.

Waar of niet waar? Leg uit.
Subjectieve informatie is per definitie onbetrouwbaar.

kritisch lezen

De lezer vraagt zich af tijdens het lezen van de tekst:

- is de informatiebron betrouwbaar?

- is de schrijver deskundig?

- is de informatie waar?

De lezer weegt vooral de argumenten kritisch.

tekstdoel en tekstsoort

tekstdoel	tekstsoort	voorbeeld
informeren	informatieve tekst	nieuwsbericht
overtuigen	tekst met een mening	recensie
activeren	activerende tekst	advertentie
amuseren	amuserende tekst	verhaal, strip

Soorten informatieve teksten

nieuwsbericht	de krant, actueel
uiteenzetting	uitleg over een onderwerp
interviewverslag	verslag van een vraaggesprek
handleiding	Hoe moet je iets doen/ gebruiken?

tegenargument

De schrijver benoemt eerst een argument tegen de mening. Hij probeert het argument tegen de mening te weerleggen.

Leg uit dat in een filmbespreking altijd sprake is van twee tekstdoelen.

Wat is het verschil tussen objectieve en subjectieve informatie?

Welke functies kun je tegenkomen in de inleiding?

Noem minimaal 2 argumenten voor:

Wat is objectieve informatie?

De schrijver geeft zijn mening niet. 

Hij is neutraal en heeft het alleen over feiten.

Voorbeelden: Wikipedia, nieuwsbericht

Voorbeeld stelling:

Op scholen moet het dragen van een uniform verplicht worden

Nieuwsbericht

Overige tekstvorm

Het klimaatprobleem

Auro rijdt water in langs snelweg

De tien populairste zangers van Nederland

Zin en onzin van spaaracties

Nederland niet naar WK

Ambtenaar op straat aangevallen

Moet de Paus de regels aanpassen?

De papieren beker lijkt op het eerste gezicht een minder slecht alternatief, MAAR er klinken ook andere geluiden.
Welk tekstverband geeft 'maar' aan?

1. doel-middel
2. opsomming
3. tegenstelling
4. toelichting of voorbeeld

Welk tekstdoel past bij een schoolboek?

1. amuseren
2. activeren
3. uiteenzetten (uitleggen)
4. overtuigen

Wat is de juiste omschrijving bij het functiewoord?

stelling

argument

weerlegging

samenvatting

conclusie

aanleiding

definitie

voorbeeld

constatering

uitwerking

reden om nu een tekst te schrijven over het onderwerp

omschrijving van wat er met een bepaald verschijnsel wordt bedoeld

beschrijving van één concreet geval

er wordt een verschijnsel/ontwikkeling vastgesteld

er wordt extra informatie gegeven over het onderwerp

Iemand doet een bewering over het onderwerp (niet feitelijk)

reden waarom iemand iets vindt

argument van ander wordt ontkracht

beknopte navertelling

slotgedachte obv voorgaande

Daarnaast kost het maken van een papieren beker tweeënhalf keer zo veel energie als een beker van piepschuim.

Welk signaalwoord van het verband opsomming zie je in deze zin?

1. daarnaast
2. zo
3. er staat geen signaalwoord van een opsomming in
4. zo ... als

Functies van tekstgedeelten

Tekstgedeelten hebben een eigen functie in de tekst. Die functie kan je samenvatten in één woord, bijvoorbeeld constatering, conclusie of gevolg. Let op! Soms verwarren leerlingen functiewoorden met signaalwoorden. Signaalwoorden geven verbanden aan en worden letterlijk in de tekst genoemd; functiewoorden (meestal) niet!

Relaties tussen tekstdelen

Functies van inleiding en slot heb je al gehad. 

Alinea's in de kern hebben ook een functie. 

Functiewoorden: geven aan wat functie is tov voorafgaand/ volgend tekstdeel. 

Signaalwoorden helpen je bij het herkennen van de functies. 

vwo: blz. 106