3.2. Koningstijd, Republiek en Keizertijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

3.2 Koningstijd, Republiek, Keizertijd

Lesdoel

Aan het einde van deze les kan je uitleggen hoe het Romeinse Rijk een monarchie, een republiek en uiteindelijk toch weer een monarchie werd

Nooit meer een koning! (1)

• 509 v. Chr.: de Romeinen hadden de Etruskische koning Tarquinius Superbus verjaagd vanwege zijn wreedheid.
• De monarchie werd afgeschaft
• Rome wordt een republiek
• Elk jaar kozen de Romeinen twee nieuwe personen als hoogste machtshebbers: consuls
  

Tarquinius Superbus

Nooit meer een koning! (2)

• Na hun ambstermijn komen bestuurders in de senaat
  
• De senaat bestond eerst uit 300 en vanaf 80 v. Chr. uit 600 leden
• De senaat gaf de consuls advies, meestal werd dit opgevolgd.
  
• De senaat was lange tijd het machtigste onderdeel van het bestuur in Rome. 
• Romeinen waren heel trots op hun Republiek, het was een grote eer als je belangrijk was voor de Republiek. 

Je aanstelling als consul

Wiw waren de belangrijkste bestuurders?

1. Plebejers
2. Patriciers
3. Consuls
4. Volkstribunen

Wie waren er machtiger:
De 2 consuls of de senaat?

1. De consuls, want zij mochten besluiten nemen en rechtspreken.
2. De senaat, want zij gaven advies, en senatoren bleven voor hun hele leven in de senaat.

Hoeveel leden had de senaat vanaf 80 v.Chr.?

1. 300
2. 400
3. 500
4. 600

Patriciërs en plebejers (1)

• De oude adellijke families die de koning hadden verjaagd, kregen de macht in Rome
• Adellijke families zaten in de senaat, waren consuls en andere bestuurders en waren rechters en priesters: ze werden patriciërs genoemd. 
• De rest van het Romeinse volk had nauwelijks invloed. Zij werden plebejers genoemd.
• De stemmen van plebejers telden minder mee dan die van patriciërs
  

Patriciërs en plebejers (2)

• Grote verschillen in rijkdom tussen plebejers: de groep bestond uit zo veel verschillende beroepen van rijke handelaar tot arme landarbeider. 
• Tussen de rijkste plebejers en patriciërs weinig verschil
• Rijke plebejers vonden het oneerlijk dat zij niet dezelfde rechten hadden als patriciërs
• 287 v.Chr.: rijke plebejers krijgen dezelfde rechten als patriciërs
  

Patriciërs en plebejers (3)

• Plebejers kregen zelfs meer  op papier macht dan de patriciërs: Ministens één consul moest plebejer zijn en er kwamen tien volkstribunen om de plebejers te beschermen
• Een volkstribuun kon alle beslissingen tegenhouden.
• Patriciërs konden geen volkstribuun worden. Wel belangrijke priesterfuncties
• Politieke invloed van patriciërs blijft erg hoog vanwege hun rijkdom en aanzien
  

Wat kan een volkstribuun? Een volkstribuun kan beslissingen:

1. maken
2. tegenhouden
3. beantwoorden
4. beschermen

Burgeroorlogen

• In de 1e eeuw v.Chr. waren veel legercommandanten machtiger geworden dan de senaat. Steeds vaker vochten de legercommandanten tegen elkaar
• Dit veroorzaakte burgeroorlogen. De overwinners van deze oorlogen kwamen aan de macht
• De overwinnaars benoemden zichzelf tot consul of dictator
  

Julius Caesar wordt vermoord

44 v. Chr.

• Julius Caesar wordt in 45 v. Chr. dictator voor het leven en wordt steeds machtiger. Tegenstanders denken dat Caesar zelfs koning wil worden: ze moeten hem tegenhouden!
• Op de idus (15e dag) van maart wordt hij in de Senaat door andere senatoren vermoord.
• Één van de leiders van de moordaanslag is Brutus. Hij was eerst heel echt met Caesar, die Brutus als een zoon zag en behandelde.

Hoe lang was Julius Caesar aan de macht?

1. 6 maanden
2. 1,5 jaar
3. 1 jaar
4. 2 jaar

Waarom werd Julius Caesar vermoord?

1. Hij was een slechte leider
2. Hij werd te machtig
3. Hij had de keizer beledigd
4. Hij had een veldslag verloren

Wat waren de mannen die
Caesar vermoord hebben?

1. Consuls
2. Plebejers
3. Patriciërs
4. Senatoren

Octavianus neemt wraak

44 v. Chr.

• De geadopteerde zoon van Julius Caesar, Octavianus, neemt wraak
• Hij schakelt de daders en andere tegenstanders één voor één uit.
• Ook zijn vroegere medestander, Marcus Antonius, en diens geliefde: Cleopatra

Imperator (keizer) Caesar Augustus - 

27 v. Chr. - 14 n. Chr.

• Uiteindelijk is er niemand machtiger dan Octavianus. De rust in het rijk is terug.
• De senaat bedankt hem hiervoor en geeft de titel Augustus ('de verhevene') te geven. 
• Augustus wordt de eerste keizer (princeps) van het Romeinse Rijk.

Wat betekent de titel 'Augustus'

1. De verhevene
2. Dictator voor het leven
3. Keizer van het Romeinse rijk
4. Redder van de Republiek

Octavianus krijgt dezelfde rechten als een volkstribunaal. Wat had dit tot gevolg?

Pax Romana   27 v. Chr.

• Met keizer Augustus begint een periode van rust en vrede die ongeveer 200 jaar duurt: de Pax Romana (vrede van Rome)
• Het rijk breidt zich nog steeds verder uit, maar voorlopig is er tussen de machtigste politieke groepen een soort vrede...  

Waarom wilden mensen na de dood van Augustus niet meer terug naar de tijd van de Republiek?

Julius Caesar was de eerste keizer van het Romeinse Rijk

1. Waar
2. Niet waar

Wat is de juiste volgorde over het bestuur van het Romeinse Rijk?

1. keizerrijk-koninkrijk-republiek
2. koninkrijk-keizerrijk-republiek
3. koninkrijk-republiek-keizerrijk
4. republiek-keizerrijk-koninkrijk

Het Romeinse keizerrijk (27 v. Chr. -  476 n. Chr.)

• Rome zal meer dan 500 jaar een keizerrijk zijn
• Ongeveer 80 keizers hebben dan geregeerd.

Eén goede keizer

...wil niet zeggen dat zijn opvolgers dat ook altijd waren.. 

https://schooltv.nl/video/waarom-wordt-het-eten-van-romeinse-keizers-voorgeproefd-om-te-checken-of-er-gif-in-zit/

Er zijn verschillende dynastieën - families waaruit de keizer komt, ook daar is wel eens onderling strijd over.

De laatste keizer van het West-Romeinse rijk heet Romulus Augustulus en is een puber.

Tiberius was geadopteerd door Augustus en was tussen 14 en 37.  Hoewel hij als goede keizer begint, gaat het als snel bergafwaarts...

...en wordt hij vermoord(?) in opdracht van zijn achterneef Caligula, die vervolgens één van de wreedste en slechtste keizers ooit wordt.

Na 4 jaar ellende wordt Caligula vermoord en opgevolgd door zijn oom Claudius. Een goede keizer, en dat had eigenlijk niemand verwacht...

...de (4e) vrouw van Claudius wil dat haar zoon Nero keizer wordt en laat haar man vergiftigen. Nero wordt één van de beruchtste keizers...

Hoe heet de eerste keizer
van het Romeinse Rijk?

Wat is een bestuursorgaan?

1. De lever van de keizer
2. Een organisatie van de staat, bijv. de senaat of een gemeente

Wie waren de Patriciërs en Plebejers?

1. Twee bevolkingsgroepen.
2. Twee politieke groepen.
3. Een andere naam voor soldaten vs. Germanen.
4. Afstammelingen van de Etrusken.

Wie waren plebejer?

1. Mensen die zelf de kost verdienden
2. winkeliers, boeren en ambachtslieden
3. Rijke burgers
4. senatoren

Wat is een volkstribuun?

1. een patriciër die opkomt voor de patriciers
2. de beschermer van de proletariërs.
3. de beschermer van de slaven
4. de beschermer van de plebejers

De generaals probeerden in de 1e eeuw v. Chr. meer macht te krijgen dan de Senaat. Zo probeerden dit regelen door het volk te gebruiken, via de volkstribunen die in de volksvergadering wetten indienden voor gratis graan en verdeling van grond.

1. waar
2. niet waar

Wie vertegenwoordigden in de Romeinse politiek de wil van het volk?

1. Consul
2. Patriciërs
3. Senaat
4. Volkstribunen

Wat is het vetorecht?

1. Het vrouwenkiesrecht
2. Het recht van de sterkste
3. Het recht om tegen te stemmen en dat het dan ook niet gebeurt.
4. Het recht van de keizer

Wat is een legioen

1. Een soort leguaan
2. Een legeronderdeel
3. Een gerecht van hagedis
4. Een voorproever

Mijlpaal gevonden bij Monster, onder Den Haag (162 n.Chr.)

Tekst op de zuil

‘Aan keizer Marcus Aurelius Antonius, opperheerser, hogepriester, voor de zestiende maal volkstribuun, voor de derde maal consul, en aan keizer Lucius Aurelius Verus, opperheerser, voor de tweede maal volkstribuun, voor de tweede maal consul. Vanaf Municipium Aelium Canafatium 7 (of 12) mijlen.’

1. Primaire bron
2. Secundaire bron