5.1 Renaissance en humanisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

5.1 Renaissance en humanisme 

Leerdoelen 

1. Je kunt uitleggen wat de Renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italië ontstond. 

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassiek Oudheid.

3. Je kent de ideeën van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld. 

Theorie

Ontdekkers en Hervormers (1500-1600)

KA's tijdvak 5:

18. Het begin van Europese overzeese expansie.

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21. De protestantse reformatie die een splitsing in de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Hoe zie je dit aan dit schilderij van Botticelli - La Primavera (De Lente)? (tb blz 84)

lesdoel 2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassieke Oudheid.

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassieke Oudheid.

Dit schilderij werd geschilderd ter ere van het huwelijk van de steenrijke Lorenzo di Pierfrancesco. Het schilderij bevat gelukswensen voor dat huwelijk. 

Aan het einde van de middeleeuwen was de internationale handel al vroeg op gang gekomen. In welke twee gebieden was dit ook alweer vooral te vinden? 

Renaissance

In het noorden van Italië waren er daardoor relatief veel rijke handelaren, die zich een leven vol weelde konden veroorloven. Zij lieten prachtige huizen bouwen en kochten standbeelden, schilderijen en andere kunstwerken

De Renaissance (letterlijk wedergeboorte) is een cultuurstroming in de 15e en 16e eeuw die de mens centraal stelde en de kunst uit de klassieke Oudheid als voorbeeld nam. 

lesdoel 1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

Waarom ontstond de renaissance  in Italië? 

Dat de renaissance in Italie begon is geen toeval: 

1 De steden en burgers waren rijk door handel en nijverheid. Zij hadden geld voor gebouwen en kunst.

2 Ze kwamen (als handelaren en eerder al in de tijd van de kruistochten) in contact met het oostelijke deel van de Middellandse Zee, waar veel klassiek erfgoed was.

3 In Italië waren nog gebouwen/ruïnes en kunstwerken uit de klassieke Oudheid.

4 In Italiaanse bibliotheken waren nog geschriften uit die tijd te vinden.

lesdoel 1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

Niet alleen rijke handelaren genoten van het leven, ook de hoge geestelijken: de paus, kardinalen en bisschoppen. Ze streefden naar nog meer macht en een leven vol pracht en praal. Veel geld werd ingezameld om de grootste kerken te bouwen of verfraaien. Die verfraaiingen waren geïnspireerd op de Grieks-Romeinse stijl uit de Oudheid.

Memento mori

Carpe diem

In de middeleeuwen werd nagedacht. De Kerk stimuleerde dit mits nieuwe inzichten niet tegen de Kerkelijke leer ingingen. 

De middeleeuwse denkwereld was vooral gericht op het geloof en op de zorg om na de dood een plek in de hemel te bemachtigen. 

Denkbeeld: In de middeleeuwen was het denken en leven gericht op geloof en in de hemel komen.  (Memento Mori = gedenk te sterven)

De mensen in de 15e en 16e eeuw ontwikkelde echter een andere levenshouding, waarin het nu en hier belangrijker was dan het hiernamaals. (Carpe Diem = pluk de dag).

Daarnaast wilden ze ook niet alles meer overnemen wat de kerk ze opdroeg. 

Met nadenken, argumenteren, redeneren en onderzoeken hopen ze de wereld beter te begrijpen en te verbeteren. Deze levenshouding noemen we humanisme. 

De kerk gebruikte een oude vertaling van de Bijbel, de Vulgaat.  Erasmus wilde op basis van de oudst overgeleverde Griekse en Latijnse teksten een wetenschappelijk verantwoorde Bijbelvertaling maken. Zo ontdekte hij talloze vertaalfouten in de Vulgaat en bracht hij de kerk in de problemen. 

De kerk had regels gebaseerd op de Vulgaat. Als de kerk zou toegeven dat daar fouten inzaten, zou er twijfel aan de regels kunnen komen. Dit zou de macht van de kerk aantasten. 

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Een beroemde Nederlandse humanist was Erasmus. 

Andere humanisten bestudeerden de mens als biologisch wezen, waardoor ze meer inzicht kregen in de bouw en werking van het lichaam. Ze gingen daarbij uit van de theorieen uit de Oudheid, maar volgden deze niet kritiekloos. Zo ook de humanist Vesalius.  

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Vesalius ontdekte dat de ideeen van de oud-Griekse Galenus fouten bevatten, doordat hij dieren had ontleed, in plaats van mensen. Door menselijke lichamen te onderzoeken kon hij deze fouten corrigeren en bracht hij zijn boek Humani Fabrica uit. 

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Een van de bekendste figuren uit de Renaissance is wel Leonardo da Vinci. Hij was een homo universalis: hield zich bezig met anatomie, natuur- en scheikunde, maakte schilderijen, ontwierp gebouwen en apparaten en componeerde muziek  -> ontplooide zich op veel gebieden. 

Leerdoelen 

1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de renaissance te maken heeft met herorientatie Klassiek Oudheid.

3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld. 

Theorie

Ontdekkers en Hervormers (1500-1600)

KA's tijdvak 5:

18. Het begin van Europese overzeese expansie.

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21. De protestantse reformatie die een splitsing in de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

huiswerk:

Lees par 5.2 voor de volgende les. 

Maak de leerdoelen en de opdrachten van blz 86