2VWO H1§2 Rivieren van ijs

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

H2§2 Rivieren van ijs

2A3 

16 november 2022

Planning periode 2

Les	Stof
2. - 16 november	§2
3. - 23 november	§3
4. - 30 november	§4
5. - 7 december	§5
6.- 14 december	Opdracht
7.- 21 december	Herhaling + voorbereiding toets

Toetsstof: 

H2 §1 t/m 5 +

basisboeknummers van hoofdstuk 2

Planning vandaag 

• Terugblik vorige les
• Lesdoelen
• Wat weten jullie al?
• Uitleg
• Toets bespreken

Lesdoelen

 Aan het eind van de les weet ik:

• Hoe gletsjers bijdragen aan de afbraak en opbouw van een landschap.
• Wat de kenmerken zijn van de bovenloop van de Rijn.
• Hoe de waterval van Schaffhausen is ontstaan.

Gletsjers

Het ontstaan van een gletsjer

• Gletsjer: rivier van ijs die langzaam via de berghelling naar beneden glijdt. 
• Tijdens de ijstijd/ glaciaal staken alleen de bergtoppen van meer dan 2000 meter uit boven het ijs. 

Dit hoofdstuk gaat over gletsjers. Duizenden jaren geleden waren de alpen bedekt met gletsjers. Gletsjers zijn als waren rivieren van ijs die van de helling van de berg naar beneden lopen. 

Toen die gletsjers ontstonden was de temperatuur zo'n 10 graden lager. Dit was tijdens een ijstijd (of glaciaal). 

Het ontstaan van gletsjers

• In een ijstijd valt veel neerslag in de vorm van sneeuw
• Door het ontdooien en bevrizen veranderd de sneeuw in firn
• Firn: korrelige, overjarige en ijsachtige sneeuw. Op lagergelegen in de bergen hoopt dit zich op en vormt het firnbekken.

Tijdens de Ijstijd valt er veel neerslag de vorm van sneeuw. Omdat de sneeuw telkens ontdooid en weer bevriend veranderd de sneeuw in firn: een korrelige, overjarige en ijsachtige sneeuw. 

Op lagergelegen plekken hoopt de firn zich op en vormt het een fijnbekken.

Gletsjers

Firn + ijstong = gletsjer

In de firnbekken hoopt de sneeuw zich jaar na jaar op. De onderste lagen worden door het gewicht samengedrukt en zo ontstaat er ijs. Is de fijnbekken vol? Dan glijdt de ijstong langzaam over de rand naar het dal. 

Wat is firn?

1. Ander woord voor sneeuw
2. Ijsachtige sneeuw
3. Neerslag in de vorm van sneeuw.

Het ontstaan van gletsjers

Door mechanische verwering zijn er veel stenen naar beneden gevallen. 

• Het puin wordt meegevoerd
• Zijmorenen
• Grondmorenen
• Eindmorenen 

Het einde van een gletsjer

De gletsjer schuift door het dal naar beneden. 

• V-dalen (rivieren) veranderen in U-dalen (gletsjers) met steile bergwanden en een vlakke bodem. 

Het einde van de gletsjer

In het dal is het warmer en gaat de gletsjer smelten

• Onderaan ontstaat een gletsjertunnel: door deze tunnel vindt het smeltwater de weg naar buiten. 
• De plek waar het water naar buiten komt is de gletsjerpoort, hier begint de gletsjerrivier.

Na de ijstijd

Na de laatste ijstijd is de gemiddelde temperatuur gan stijgen. 

• Gletsjers zijn gaan smelten en kleiner geworden. 

Gletsjers herkennen

• Door de eindmorenen zier je hoe ver de gletsjertongen voreger kwamen

De bovenloop van de Rijn

De gletsjers in de alpen zijn  de waterbron voor veel rivieren in Europa.  

• De Rijn is een gemengde rivier. 

De bovenloop van de Rijn

De bovenloop

• Hoge stroomsnelheid
• Veel erosie
• Diepe V-dalen 

Watervallen

Hoe en waar ontstaan watervallen? 

• Op de plek waar hard gesteente overgaat in zacht gesteente:

1. Slijt het zachte gesteente weg door water
2. Hard gesteente slijt weg
3. Er ontstaat een overhangende rots
4. Water stort naar beneden

IJstijden

IJstijd/ glaciaal: koudere periode 

Interglaciaal: periode tussen ijstijden

• Nu 

Hydro-elektriciteit

• Hoge-stroomsnelheid in de bovenloop --> opwekking hydro-elektriciteit.
• Te trage stroming --> stuwdammen met hogedrukcentrale. 

Wat is een gletsjer?

1. Laag gelegen ijsmassa's die langzaam stromen.
2. Hoog gelegen ijsmassa's die heel langzaam naar beneden stromen.
3. Rivieren die het ijs vanuit de bergen transporteren.
4. Koude gebieden in het binnenland waar een landklimaat overheerst. (Sneeuwklimaat)

Lesdoelen

• Hoe dragen gletsjers bij aan de afbraak en opbouw van een landschap?
•  Wat zijn kenmerken van de bovenloop van de Rijn?
• Hoe is de waterval Schaffhausen is ontstaan?