1 vmbo-kgt thema 5.5: Waarneming en gedrag: Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

1 vmbo-kgt thema 5 Waarneming en gedrag

5.5 Gedrag

wat gaan we vandaag doen?

herhalen 5.4 het zenuwstelsel

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: 5.5 Het zenuwstelsel

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en uit zenuwen

1. waar
2. niet waar

Wat hoort niet bij het centrale zenuwstelsel?

1. Hersenen
2. Ruggemerg
3. Zenuwen

wat is een impuls?

1. Een invloed vanuit de omgeving
2. Een elektrisch signaaltje

Wat is de goede volgorde?

1. Zintuig - Prikkel - Impuls- Hersenen
2. Prikkel - Zintuig - Impuls - Hersenen
3. Hersenen - Prikkel - Impuls- Zintuig
4. Prikkel - Hersenen - Zintuig- Impuls

Wanneer ben je je bewust van een prikkel?

1. als een zintuig een prikkel omzet in een impuls
2. als een impuls aankomt in je spieren
3. als een impuls aankomt in de hersenen

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat gedrag is.

- kan je uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

- kan je het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Inleiding

Alles wat een mens of dier doet, is gedrag.

Bijvoorbeeld lachen en naar iets kijken.

Ook geluiden maken, slapen en zelfs gewoon stilstaan is gedrag.

5.5 Gedrag

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen. Die handelingen hebben samen een doel.

Bijvoorbeeld het jachtgedrag van een lynx (zie volgende bladzijde).

5.5 Gedrag

De verschillende handelingen van een lynx volgen elkaar in een vaste volgorde op. De ene handeling leidt tot de volgende handeling.

Als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling, noem je dat een gedragsketen.

5.5 Gedrag

Een prikkel is een invloed uit de omgeving op een organisme.

Zintuigen reageren op prikkels door impulsen naar de hersenen te sturen.

Als je reageert op een prikkel, sturen de hersenen impulsen naar de spieren.

5.5 gedrag

Het meisje op de afbeelding op de vorige bladzijde vindt een leuk filmpje op YouTube. In haar hersenen wordt ze zich bewust van die prikkel.

Ze reageert op die prikkel: ze gaat er goed voor zitten, klikt de video aan en kijkt ernaar. Er gaan dan impulsen naar haar spieren.

Een reactie op een prikkel heet een respons.

5.5 Gedrag

Er bestaan verschillende soorten prikkels.

Iemand kan honger krijgen en gaan eten.

Honger is een prikkel die in het lichaam ontstaat (een inwendige prikkel).

Andere prikkels komen van buiten het lichaam. Je ziet en ruikt bijvoorbeeld gebakken brood. Een uitwendige prikkel komt van buiten het lichaam en kun je via je zintuigen waarnemen.

5.5 Gedrag

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Als je al veel hebt gegeten, is je motivatie erg laag om nog een boterham te eten. De prikkel 'ruiken van vers brood' leidt dan niet tot eetgedrag.

Maar als je honger hebt, is je motivatie om te eten hoog. Dezelfde prikkel, 'ruiken van vers brood', leidt dan wel tot een respons.

5.5 Gedrag

Gedrag is voor een deel aangeboren en voor een deel aangeleerd.

Al direct na de geboorte kunnen jonge zoogdieren zich voeden door te zuigen aan de tepel van de moeder.

Dit is een voorbeeld van aangeboren gedrag.

De jongen kunnen het meteen, zonder dat ze het geleerd hebben.

5.5 Gedrag

Veel gedrag van mensen en dieren is aangeleerd gedrag.

Dit gedrag ontstaat door het te leren.

Een peuter leert bijvoorbeeld met een lepel te eten.

Een kat leert om de kattenbak te gebruiken.

5.5 Gedrag

Bij veel dieren en mensen wordt het gedrag beïnvloed door soortgenoten.

Het gedrag van soortgenoten naar elkaar toe noem je sociaal gedrag.

Bij sociaal gedrag is een handeling van een dier (of mens) een prikkel voor een handeling van een soortgenoot.

5.5 Gedrag

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal.

Het opsteken van een hand is een signaal aan een soortgenoot.

Mensen en dieren gebruiken signalen om met elkaar te communiceren. Bijvoorbeeld lichaamshouding, gebaren en taal bij mensen en kleur, geluiden of geur bij dieren.

5.5 Gedrag

Het gedrag van mensen is anders dan dat van dieren.

Mensen denken na over hun gedrag en ze beoordelen het gedrag van anderen.

Dieren doen dat niet.

5.5 Gedrag

Om goed te kunnen samenleven, hebben mensen normen en waarden voor hun gedrag.

Waarden zijn de dingen die mensen belangrijk vinden in het leven. Voorbeelden zijn eerlijkheid, respect, rechtvaardigheid en vrijheid.

Normen zijn gedragsregels waarvan veel mensen vinden dat je je eraan moet houden. Bijvoorbeeld: je mag niet stelen.

Normen zijn gebaseerd op waarden.

5.5 Gedrag

Een hand opsteken is een signaal.

Dit signaal kan verschillende betekenissen hebben.

Om de betekenis te begrijpen, kijk je niet alleen naar de opgestoken hand. Je kijkt ook naar de situatie, de gezichtsuitdrukking en de lichaamshouding.

5.5 Gedrag

Het feitelijke gedrag dat je waarneemt - iemand steekt een hand op - noem je observatie.

Wat jij denkt dat dit gedrag betekent, noem je interpretatie.

VRAGEN??

zelf aan de slag

5.5 Gedrag: lees de tekst en maak de opdrachten:

opdracht 1 t/m 3 maken

(vanaf blz. 112)

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat gedrag is.

- kan je uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

- kan je het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.