4.3 evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

biologie 4.3 - evolutietheorie

Het proces van verandering van soorten in nieuwe soorten.

4.5 gaat over bewijzen voor deze theorie

4.4 gaat over hoe dit er genetisch uit ziet

WAT  *

lezen 4.3 + 4.4

maken + nakijken opdr. 29-44 + 49-62

WAT  **

lezen samenvatting 4.3 en 4.4

testjezelfs 4.3 en 4.4

starten met 4.5

WAT - expert ***

groene context opgaven 4.3 en 4.4

starten met 4.5

HOE

individueel

in stilte

HULP NODIG

1. kijk in de tekst en samenvatting van de basisstof
2. kijk in het antwoordmodel
3. vinger opsteken

actie - IN STILTE

LEERDOELEN

4.3 de evolutietheorie

* je kunt uitleggen wat de (Neo-darwinistische) evolutietheorie inhoudt

* je kunt de volgende begrippen uitleggen: 

genexpressie

natuurlijke selectie

mutatie

selectiedruk

fitness

adaptatie

soort

populatie

reproductieve isolatie

creationisme

Een soort...

Populatie

de evolutietheorie - stap 1

Iedereen is een beetje anders:

- Langer

- Puntigere snavel

- Dikker verenpak

- Mooiere vlekken

- Kleinere voeten

- Grotere vinnen

etc.

genetisch variatie door mutatie & recombinatie

genetische variatie

de verscheidenheid aan genotypen (en daarmee fenotypen)

binnen een populatie of soort.

Leg uit wat genetische variatie is en hoe dit kan bijdragen aan de overleving van een soort.

mutatie

* wijziging in genetische informatie ten opzichte van 'normaal'

* positief: nieuwe eigenschap

   negatief: ziekte / dood

    neutraal: geen effect

* door mutagene stof, straling of fout tijdens kopieer/deelproces DNA

recombinatie tijdens meiose

de evolutietheorie: stap 2

Het leven is zwaar: 

- Wind

- Temperatuur

- Zon

- Droogte

- Predatie

- Partners tekort

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Organismen die beter aangepast zijn aan de

omgeving zullen een grotere overlevingskans

hebben. 

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie leidt tot verschillende niches

De stappen van evolutie

variatie

natuurlijke selectie

doorgeven aan nageslacht

x

x

x

de evolutietheorie: stap 3

Individuen die overleven kunnen 

hun genen doorgeven naar volgende generatie.

Genen van de individuen die niet overleven 

 of voortplanten sterven uit.

Er treedt een verandering op in de 

genetische variatie van de volgende generatie. 

De soort is geëvolueerd!

overlevenden geven genen door

Dus, de evolutietheorie zegt:

1. GENETISCHE VARIATIE IN POPULATIE Iedereen is een beetje anders 
2. NATUURLIJKE SELECTIE Het leven is zwaar door bijv. milieu en concurrentie (selectiedruk). Individuen met de meest gunstige eigenschappen hebben meer kans op overleving en voortplanting 
3. VOORTPLANTING: waarbij de gunstige eigenschappen aan nakomelingen worden doorgegeven

dus: Genen met de hoogste fitness erven over naar de volgende generatie --> adaptatie = aanpassing

natuurlijke selectie

1) er is variatie in genotypen tussen individuën van een soort

2) die variatie is het gevolg van recombinatie en mutaties

3) organismen met een goed aangepast fenotype hebben een grotere overlevingskans (selectiedruk)

4) deze organismen hebben een grotere kans om nakomelingen te maken en hun genen door te geven (natuurlijke selectie/survival of the fittest)

5) het leidt er toe dat erfelijke eigenschappen van populaties onder invloed van de omgeving kunnen veranderen (adaptatie)

evolutie = Geleidelijke verandering van levensvormen op aarde

natuurlijke selectie =  

Verandering van de genetische samenstelling van een populatie doordat vooral organismen die het best zijn aangepast aan de leefomgeving, hun genen doorgeven aan de volgende generatie

selectiedruk = 

De mate van invloed van milieufactoren op de genetische variatie in een 

fitness = 

Kans van een individu op het voortbrengen van nakomelingen

adaptatie = 

Mate van aanpassing van een populatie aan de omgeving

reproductieve isolatie = Gedurende lange tijd vindt er geen voortplanting plaats en er is dus geen uitwisseling van genen tussen de individuen van verschillende populaties

reproductieve isolatie

Soortgenoten moeten elkaar wel tegenkomen, anders kan er geen paring plaatsvinden. 

• plaats/ruimte
  
• tijd 
  
• gedrag
  
• uiterlijk
  

prieelvogels

waterjuffer

reproductieve isolatie

Hoe zou jij aan iemand uit 3H uitleggen wat natuurlijke selectie is? (5 pt)

natuurlijke selectie

1.  er is genetische variatie in genotypen tussen individuen van een soort
   = het gevolg van recombinatie en mutaties
2. organismen met een goed aangepast fenotype hebben een grotere overlevingskans, deze organismen hebben een grotere kans om nakomelingen te maken en hun genen door te geven (natuurlijke selectie)
3. dit leidt er toe dat erfelijke eigenschappen van populaties onder invloed van de omgeving kunnen veranderen en dus tot soortvorming door reproductieve isolatie

Reproductieve isolatie

Er zijn verschillende soorten reproductieve isolatie:

• Geografische isolatie 

Hoeveel elementen van het antwoord had jij beschreven in je antwoord?

1. 0-1
2. 2
3. 3
4. 4-5

Welke afbeelding geeft de evolutietheorie weer? A of B?

Bij natuurlijke selectie past een organisme zich aan aan de omgeving

1. Juist
2. Onjuist

Wat is natuurlijke selectie?

1. De sterkste overleven
2. De grootste overleven
3. De best aangepaste overleven
4. De snelste overleven

In de geschiedenis van de aarde zijn er regelmatig klimaatsveranderingen geweest. Hierdoor veranderde de mate van invloed van abiotsche factoren op populaties. Sommige individuen hadden, door toeval, een hogere fitness. Na veel generaties ontstonden dan nieuwe soorten.

Welke factor mist nog in het bovenstaande verhaal?

1. Genetische variatie (verscheidenheid in genotypen)
2. Natuurlijke selectie (survival of the fittest)
3. Soortvorming door reproductieve isolatie
4. Natuurlijke selectie (de sterkste overleefd)

Soortvorming komt tot stand door ...

B

1. Isolatie, mutaties en natuurlijke selectie
2. Isolatie, natuurlijke selectie en verschillen in de omstandigheden
3. Isolatie, mutaties en verschillen in de omstandigheden
4. Isolatie, verschillen in de omstandigheden, mutaties en natuurlijke selectie

De berkenspanner is een vlinder waarvan een lichtgrijze en een zwarte variant voorkomt. In Engeland was rond 1850 slechts 1% van de vlinders zwart. In 1900 bleek echter 99% zwart te zijn, hetgeen verklaard werd doordat de lichte exemplaren sterk opvielen op de door roet zwart geworden boomstammen en daardoor een opvallende prooi vormden. Welke van de onderstaande termen omschrijft deze verschuiving in de kleurverhoudingen het beste?

1. adaptatie
2. evolutie
3. genetische isolatie
4. natuurlijke selectie

Wat is natuurlijke selectie?

1. De best aangepaste diersoort zal overleven en nakomelingen krijgen.
2. De geleidelijke ontwikkeling van diersoorten op aarde.
3. Het reconstrueren van organismen aan de hand van fossiele resten.
4. Het onderzoek naar de overeenkomsten in erfelijke eigenschappen.

7. Wat heb je niet nodig voor evolutie?

1. reproductieve isolatie
2. natuurlijke selectie
3. geslachtelijke voortplanting
4. genetische variatie

De eerste stap van evolutie is het bestaan van………………….?

1. Natuurlijke selectie
2. Reproductieve isolatie
3. Prokaryoten
4. Genetische variatie

Wat is de goede volgorde van evolutie?

1. Natuurlijke selectie, genetische variatie, overerving goede eigenschappen
2. Genetische variatie, natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen
3. Natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen, genetische variatie
4. Genetische variatie, overerving goede eigenschappen, natuurlijke selectie