3.3 Kruisingen & 3.4 Stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

3.3 Kruisingen

3.4 Stambomen

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je kunt een kruisingsschema opstellen.
  
• Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.
• Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.

Genenparen

Homozygoot = Twee zelfde eigenschappen (homo = zelfde).

Heterozygoot = Twee verschillende eigenschappen. 

a = gen voor blond haar

A = gen voor bruin haar

a          a                      A          a

Kruisingsschema

• om te voorspellen welk fenotype de nakomelingen van een kruising krijgen
• in een kruisingsschema zet je alle mogelijke combinaties van allelen bij één kruising.

Stappen voor een kruisingsschema

1. Bedenk wat de fenotypen en genotypen van de ouders (P) zijn 
2. Bedenk welke allelen in de geslachtscellen kunnen zitten
3. Stel vast welkgenotype en welk fenotype de nakomelingen kunnen hebben (F1)
4. Stel vast welkgenotype en welk fenotype de nakomelingen in de F2 kunnen hebben

Voorbeeld labradors

homozygoot zwartharig x geelharig

1. zwarte vacht = A    gele vacht = a                                                            zwarte hond = ?     gele hond = ?    Welke genotypen ouders? 

Voorbeeld labradors

homozygoot zwartharig x geelharig

1. zwarte vacht = A    gele vacht = a                                                            zwarte hond = AA  gele hond = aa   
2. Geslachtscellen van beide honden? 

Voorbeeld labradors

homozygoot zwartharig x geelharig

1. zwarte vacht = A    gele vacht = a                                                            zwarte hond = AA  gele hond = aa   
2. zwarte hond: A        Gele hond: a
3. 
   

	A	A
a	Aa	Aa
a	Aa	Aa

Dus alle nakomelingen in de F1 hebben genotype Aa en het fenotype is..............?

Voorbeeld labradors

homozygoot zwartharig x geelharig

1. zwarte vacht = A    gele vacht = a                                                            zwarte hond = AA  gele hond = aa   
2. zwarte hond: A        Gele hond: a
3. 
   

	A	A
a	Aa	Aa
a	Aa	Aa

Dus alle nakomelingen in de F1 hebben genotype Aa en het fenotype is..Zwart............?

Kruising van de F1

4. allelen F1: A en a

     Kruising Aa x Aa

	A	a
A
a

Kruising van de F1

4. allelen F1: A en a

     Kruising Aa x Aa

Genotypen F2:  50% Aa,  25% AA, 25% aa

Fenotypen kans op zwarte honden is  ????

                        kans op gele honden is ?????

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Oefenen: Kruisingsschema nr. 1

Het gen voor een normale sinaasappel is dominant over het gen voor navelsinaasappel

a. Een sinaasappel heeft genotype Bb. Is het dan een normale sinaasappel of een                    navelsinaasappel?

b. Geef het genotype van een navelsinaasappel

c. Een homozygote gewone sinaasappel wordt gekruist met een navelsinaasappel. 

    Hoe zien de genotypen van de nakomelingen er uit?

d. Je gaat de nakomelingen onderling weer kruisen.

     Hoeveel % van de nakomelingen zijn gewone sinaasappelen?

Opdracht 1

Sinaasappel

Opdracht 1

Sinaasappel

Verhoudingen 

Genotypen                          

P: Aa x aa                                                   Genotypen verhouding:  .... : ...

                                                                       Fenotypen verhouding:  .... : ... 

    

P: Aa x Aa                                                 Genotypen verhouding: .. : .. : ..                                                                       Fenotypen verhouding:  .. : ..

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Verhoudingen 

Genotypen                          

P: Aa x aa                                                   Genotypen verhouding:  1 : 1

                                                                       Fenotypen verhouding:  1 : 1 

    

P: Aa x Aa                                                 Genotypen verhouding:  1 : 2 :3                                                                       Fenotypen verhouding:   3: 1

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Stappen Kruisingsschema:

1.  Noteer wat je weet van de ouders 

     (P = Parentes).

     Vaak weet je het genotype.

2.  Noteer de geslachtscellen

3.  Maak de opmaak van het

     kruisingsschema

4.  Zet de geslachtscellen van de ouders 

     in het schema

5.  Vul in welke genotypen mogelijk zijn

     voor de nakomelingen 

Trek de conclusies:

6. Noteer de verhouding van de genotypen 

     van de nakomelingen

7. Noteer de percentages van de genotypen 

    van de nakomelingen

8. Noteer de verhouding van het fenotype 

     van de nakomelingen

9. Noteer de percentages van het fenotype

      van de nakomelingen

10. Noteer hoe de fenotypen eruit zien.

Als er een vraag gesteld wordt, beantwoord je die natuurlijk.

Er zijn konijnen met lange oren en konijnen met korte oren. Lange oren zijn Dominant. Wat kan het genotype van deze konijnen zijn?

bB: Zó mag je het genotype NIET noteren!

Altijd de hoofdletter eerst.

     homozygoot

Bb

BB

bb

bB 

Een stamboom

Stamboom

In een stamboom kan je zien van wie iemand afstamt.

In een stamboom kun je zien hoe een eigenschap in een familie is doorgegeven.

Een rondje is altijd een vrouw en een vierkantje is altijd een man.

Stambomen

Met behulp van de stamboom gaan we achterhalen welk genotype de leden van het gezin hebben voor de eigenschap haarkleur.

Hiervoor volgen we een stappenplan.

Stappen voor stambomen

1. Stel vast welk fenotype elk gezinslid heeft. (fenotype is je uiterlijk, is genotype + milieu)
2. Stel het genotype vast van het kind met het afwijkende fenotype.
3. Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de overige gezinsleden.
4. Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Oefenen

Stap 1: Stel vast welk fenotype elk gezinslid heeft.

Vader
Moeder
Kind 1
Kind 2
Kind 3

Oefenen

Stap 1: Stel vast welk fenotype elk gezinslid heeft.

Vader	Bruin
Moeder	Bruin
Kind 1	Bruin
Kind 2	Bruin
Kind 3	Blond

Oefenen

Stap 2: Wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

Oefenen

Stap 2: Wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

aa

Oefenen

Stap 3: Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

Oefenen

Stap 3: Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

Oefenen

Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Oefenen

Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.