H5 - T2: BS 4 en 5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Planning

Herhalingsvragen

filmpje

genexpressie

herhalingsvragen genexpressie 

Storyboard maken  eiwitsynthese

STARTOPDRACHT - EVEN WAKKER WORDEN :)

Je hebt een DNA-molecuul met de volgende DNA-volgorde:

TAC TCG TTC (streng 1)

ATG AGC AAG (streng 2)

1. Hoe ziet het DNA-molecuul eruit na de DNA-replicatie? 

2. Is het nieuwe molecuul enkel- of dubbelstrengs?

3. Hoe ziet het mRNA-molecuul eruit als streng 1 wordt afgelezen?

4. Hoe heet het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd?

5. Welke aminozuren worden ingebouwd op basis van de code van streng 1?

6. Hoe heet het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen?

antwoorden

1. Na DNA-replicatie krijg je 2x precies hetzelfde DNA-molecuul:

TAC TCG TTC (streng 1)

ATG AGC AAG (streng 2)

2. Het nieuwe molecuul is ook dubbelstrengs.

3. Het mRNA-molecuul ziet er zo uit:  AUG AGC AAG

4. Het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd heet: transcriptie

5. De ingebouwde aminozuren zijn: MET - SER - LYS

6. Het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen heet: translatie

Hoeveel vragen had je goed?

1

2

3

4

5

6

	Transcriptie	Translatie
Waar?
Proces?
Bouwstenen?

DNA --> RNA

Celkern

Cytoplasma

Nucleotiden

RNA --> Eiwit

Aminozuren

1) Een stukje enkelstrengs DNA heeft deze volgorde:
5' CGGCATTAC 3'
Wat is het complementaire enkelstrengs DNA?

1. 5' GTAATCGGC 3’
2. 5' GTAATGCCG 3’
3. 5' CGGCTAATG 3’
4. 5' GCCGTAATG 3’

Een stukje mRNA heeft de volgende samenstelling: AUGAAUAAGGAGGCAUGA
Uit hoeveel aminozuren bestaat het eiwit dat hiermee gevormd wordt?

Leerdoelen

1. Je kunt verschillende manieren van genregulatie beschrijven bij prokaryoten.
2. Je kunt verschillende manieren van genregulatie beschrijven bij eukaryoten.
3. Je kunt beschrijven wat het belang is van genexpressie voor zelfregulatie en zelforganisatie van een organisme.

BS 5: genexpressie

In de cellen zit AL het DNA. Toch wordt niet al het DNA gebruikt. Het aan of uit zetten van DNA noemen we genregulatie

doel van genregulatie

* variatie in intensiteit van genexpressie (tot uiting komen)

enzymen nodig voor basisfunctie cel                    altijd expressie
enzymen voor specifieke functie cel             niet altijd expressie

* voorkomen van verspilling grondstoffen en energie

basisfunctie: enzymen nodig bij verbranding

specifieke cel: fotosynthese, aanmaak vleugels

genregulatie / genexpressie

genregulatie

het aan- en uitzetten van een gen

genexpressie

de informatie van het DNA wordt overgeschreven tot mRNA, waarvan de code door translatie kan worden omgezet tot een eiwit

Genexpressie bij PROkaryoten

Deel 1 BS. 5

phet.colorado.edu

structuurgenen

regulatorgen

Genexpressie in eukaryoten

Thema 4 DNA BS. 5

*tijdens de embryonale ontwikkeling: celdifferentiatie

*in volwassenen: alleen maken wat nodig is per specifieke cel

                                 op verschillende punten kan de aanmaak van eiwitten gestopt                                       worden

    

genregulatie bij eukaryoten

genexpressie is belangrijk voor specialisatie cellen oftewel

celdifferentiatie * elke cel zijn eigen vorm en functie

celdifferentiatie: in cellen die differentiëren worden regulatorgenen door signaaleiwitten van buurcellen aangezet 

Die signaaleiwitten worden gemaakt door regulatorgenen

Stamcellen

• Stamcellen kunnen nog veranderen in andere soorten cellen (differentiatie).
  
• Embryonale stamcellen kunnen zich nog in ALLE soorten cellen ontwikkelen.
  
• Adulte (volwassen) stamcellen kunnen zich enkel nog in een AANTAL soorten cellen ontwikkelen.
  
• Voorbeeld: (Adulte) stamcellen in het beenmerg kunnen zich in verschillende type bloedcellen ontwikkelen.
  

Epigenetica

Prokaryoten

Eukaryoten

Bacteriën

Archaea

Protozoa

Schimmels

Planten

Dieren

structuurgenen

Regulatorgen

Lactose

Transcriptie

Translatie

Repressor

Lactase

Het aan- en uitzetten van een gen noemen we

1. genexpressie
2. genregulatie

Wanneer een gen aan staat, kan door transcriptie RNA ontstaan en door translatie een eiwit

1. juist
2. onjuist

Wat zijn regulatorgenen?

Wat zijn structuurgenen?

Aan de slag

stroyboard DNA replicatie

storyboard Eiwitsynthese

opdracht 11 t/m 16 maken