H2.2 B1HVG Zuivere stoffen en mengsels

• Nask / Techniek
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

• Je schrift (aantekeningen) + pen 

Pak alvast:

• Laptop ingelogd bij LessonUp

Wat gaan we deze les doen?

1. Herhaling: H2.1 Stoffen in huis  
2. Nieuw: H2.2 Zuivere stoffen en mengsels
   
3. Practicum: Proef 2 
4. Zelfstandig: opdracht 1 t/m 11

Leerdoelen

Herhaling H2.1 Stoffen in huis

• Eigenschappen waaraan je stoffen kunt herkennen, noem je stofeigenschappen. Voorbeelden van stofeigenschappen zijn: geur, kleur, smaak en brandbaarheid.

• Een stof kan op meerdere manieren gevaarlijk zijn:
• – als je de stof inademt;
• – als je de stof inslikt;
• – als je de stof op je kleren, op je huid of in je ogen krijgt;
• – als je met vuur bij de stof komt;
• – als je de stof mengt met een andere stof.

• Op de verpakkingen van gevaarlijke stoffen staan waarschuwingen. De gevaren worden bovendien aangegeven met pictogrammen, ook wel gevarensymbolen genoemd.

Herhaling H2.1 Stoffen in huis

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt vier stofeigenschappen benoemen die gebruikt worden om stoffen te herkennen.

Stof = materie

• Materie of stof is een verzamelbegrip voor datgene waaruit het waarneembare universum is opgebouwd; waarneembaar in die zin dat materie massa heeft en plaats (ruimte) inneemt. 
• Een ruimte waarin geen materie aanwezig is wordt in de natuurkunde een vacuüm genoemd. 

• Materie kan in vaste, vloeibare of gas voorkomen

• Het woord 'materie' komt van het Latijnse 'materia', dat weer terug te voeren is op 'mater', moeder. 'Materieel' en 'stoffelijk' zijn de afgeleide bijvoeglijke naamwoorden. 'Materiaal' is materie met een specifieke functie.
  

• Eigenschappen waaraan je stoffen kunt herkennen, noem je stofeigenschappen

• Een stof kan op meerdere manieren gevaarlijk zijn:
• – als je de stof inademt;
• – als je de stof inslikt;
• – als je de stof op je kleren, op je huid of in je ogen krijgt;
• – als je met vuur bij de stof komt;
• – als je de stof mengt met een andere stof.

• Op de verpakkingen van gevaarlijke stoffen staan waarschuwingen. De gevaren worden bovendien aangegeven met pictogrammen, ook wel gevarensymbolen genoemd.

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen wat een molecuul is

Moleculen

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Waar denk je aan bij:
Moleculen?

scaleofuniverse.com

Je kunt uitleggen wat een molecuul is

• Stoffen bestaan uit kleine deeltjes: moleculen. 
• Een molecuul is het kleinste deeltje van een stof dat nog de chemische eigenschappen van die stof bezit. 
• Wanneer een molecuul opgedeeld zou worden in nog kleinere deeltjes zouden de chemische eigenschappen veranderen.

Moleculen

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen wat een molecuul is

• De diameter van een watermolecuul is ongeveer 0,15 nm
• 1 nm = 0,000 000 001 m
• De aarde is ongeveer 300 miljoen keer zo groot als een pingpongbal, en een pingpongbal 300 miljoen keer zo groot als een watermolecuul 

De grootte van een molecuul

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen wat een molecuul is

• Hoe veel moleculen zitten er in een waterdruppel?
• 1.670.000.000.000.000.000.000 watermoleculen!!
• 1,67 triljard

De grootte van een molecuul

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Wat is een molecuul?

Je kunt uitleggen wat een molecuul is

• Een molecuul is het kleinste deeltje van een stof dat nog de chemische eigenschappen van die stof bezit. 

Moleculen

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan

• Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen
  
• Een mengsel bestaat uit meerdere soorten moleculen 

Zuivere stoffen en mengsels

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan

• Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen
  
• Een mengsel bestaat uit meerdere soorten moleculen 

Zuivere stoffen en mengsels

• Zuivere stoffen komen in de natuur niet voor; ook elementen die in gedegen vorm voorkomen zoals goud bevatten onzuiverheden. 

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je kunt uitleggen uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan

• Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen
  
• Een mengsel bestaat uit meerdere soorten moleculen 

Zuivere stoffen en mengsels

• 'Zuiver' mineraalwater of water dat uit de kraan komt is scheikundig gezien geen zuivere stof: er zitten stoffen in het water gemengd. 

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Hoe wordt in de scheikunde een stof genoemd die uit verschillende soorten moleculen bestaat?

1. Zuivere stof
2. Mengsel

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.

Oplossing

Mengsels: oplossing of suspensie

de opgeloste stof verspreidt zich heel goed in het oplosmiddel

• Doorzichtig

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.

Oplossing

Mengsels: oplossing of suspensie

de opgeloste stof verspreidt zich heel goed in het oplosmiddel

• Doorzichtig

Suspensie

het mengsel is troebel of de stoffen ontmengen naar verloop van tijd

• Troebel

Wat is hier het oplosmiddel?

1. Suiker
2. Water
3. Glas
4. Suikerwater

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.

Oplossing

Mengsels: oplossing of suspensie

de opgeloste stof verspreidt zich heel goed in het oplosmiddel

• Doorzichtig

Suspensie

het mengsel is troebel of de stoffen ontmengen naar verloop van tijd

• Troebel

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.

• Als je suiker in (heet) water doet en roert verdwijnen de suikerkorreltjes
• Suiker lost dan op in water: het mengsel heet een oplossing.
• Water = oplosmiddel
• Suiker = de opgeloste stof

Oplossingen

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.

• Oplossingen zijn helder en blijven altijd perfect gemengd.
• Cola is een oplossing: na een lange tijd nog steeds goed gemengd
• Verf is een suspensie: na verloop van tijd niet meer goed gemengd
• In een suspensie zweeft een fijn verdeeld poeder:

Oplossingen en suspensies herkennen

• oplossing = helder en blijft wel goed gemengd
  
• suspensie = troebel en blijft niet goed gemengd

Proef 2 Oplossingen en suspensies onderzoeken

Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extraheren of filtreren.

Gebruiken we om een suspensie te scheiden.

Mengsels scheiden

Filteren

Extraheren

latijn: residere = overblijven

Gebruiken we om stof ergens in op te laten lossen.

latijn: ex = uit en trahere = trekken

Oplosmiddel

Residu

Filtraat

Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extraheren of filtreren.

• Gemalen koffie kan je extraheren door een heet water bij te gieten.
• Extraheren is letterlijk 'eruit trekken'
• Geur- en smaakstoffen van koffie lossen op in heet water.
• Extraheren = Scheidingsmethode om oplosbare vaste stoffen te scheiden van niet-oplosbare vaste stoffen.

Mengsels extraheren en filtreren

Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extraheren of filtreren.

• Koffiedik (of koffieprut) verwijder je met een filter.
  
• Een filter heeft kleine openingen
• Water kan erdoor, koffiedik niet. 
• Filteren is letterlijk: door een filter halen. 
• Koffie is het filtraat 
• Koffiedik is het residu

Mengsels extraheren en filtreren

Je kunt de werking van alcohol als oplosmiddel uitleggen.

• Sommige stoffen lossen niet op in water, zoals vetten en oliën. 
• Ze lossen wel op in alcohol.
• Alcohol wordt ook in parfums of deodorant gebruikt
• Alcohol = ethanol. 
• Alcohol is eigenlijk een verzamelnaam voor een hele groep stoffen. 

Alcohol als oplosmiddel

Samengevat

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Demo 7

Doel: demonstreren hoe geluidstrillingen onderzocht kunnen worden met behulp van een oscilloscoop.

Nodig: oscilloscoop, toongenerator, luidspreker, microfoon, stemvork op klankkast, hamertje, (diverse muziekinstrumenten).

Uitvoering:

– Sluit de toongenerator aan op de oscilloscoop. Stel de toongenerator in op 1 Hz. Stel de tijdbasis van de oscilloscoop in op 0,5 s/div. Op het scherm is dan duidelijk een trillend punt te zien.

– Leg uit dat de uitwijking van het punt bepaald wordt door de grootte van de spanning die de toongenerator levert. Doordat de spanning steeds verandert, beweegt het punt steeds op en neer.

Je gaat 2 mengsels onderzoeken

1. water + inkt
   
2. water + koolstof
   

     Beantwoord vraag 1 t/m 4

Filtreren

1. Vouw het filtreerpapiertje
   
2. Filtreer beide mengsels
   

     Beantwoord vraag 5 t/m 9

Proef 2: Oplossingen en suspensies onderzoeken

Klaar? Aan de slag met het huiswerk

Maken H2.2

• Opdracht 1 t/m 8
• Test Jezelf
  

Proef 3: Steenzout winnen

Filtreren

1. Meng een paar schepjes steenzout met een beetje warm water
   
2. Filtreer de vloeistof en van het filtraat op in een reageerbuis
   

       Beantwoord vraag 1

Indampen

1. Verwarm het mengsel boven een kleine stille blauwe vlam
2.  Verwarm tot al het water verdampt is

      Beantwoord vraag 2 & 3

Proef 3: Steenzout winnen 

Klaar? Aan de slag met het huiswerk

Maken H2.2

• Opdracht 1 t/m 8
• Test Jezelf
  

Aan de slag!

• Proef 2: Oplossingen en suspensies                                  (15 min)

• Proef 3: Steenzout winnen                                                   (30 min)
• Opdrachten: H2.1 1 t/m 10 (als je dit nog niet af hebt)   (20 min)
  
• Opdrachten: H2.2 1 t/m 11                                                      (20 min)
  
• Samenvatting: maken van H2.2                                           (15 min) 

• Klaar? Ruim je spullen op en ga verder met proef 3

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.