Maar omvat het HFC alle gezondheidsdeterminanten? Nee niet echt. In het werk van Lalonde zijn factoren als waarden & normen, cultuur, sociale structuren en dergelijke niet echt herkenbaar opgenomen.
Het health Field Concept van Lalonde heeft ook andere wetenschappers aan het denken gezet. Biologische factoren, voorzieningen in gezondheidszorg, leefstijl en omgeving zijn nie de degene determinanten die de gezondheid kunnen beinvloeden . Het zijn er veel meer. In het werk van Lalonde zijn factoren als waarden & normen, cultuur, sociale structuren en dergelijke namelijk niet echt herkenbaar opgenomen. Waar Lalonde de gezondheid centraal stelt , stelt Leininger het mens centraal.
Het Sunrise model van Madeleine Leininger (1925 – 2012)
Leuk om te weten dat deze wetenschapster een van de eerste master of science afgestudeerden was in haar tijd. Zij kreeg deze titel in 1954. Ze was echter nog niet klaar. In 1965 haalde zij haar doctoraat in culturele en sociale antropologie. Misschien begrijpen jullie nu waarom zij het SUNRISE model zo heeft ontworpen zoals zij dat gedaan heeft. Zij voegde cultuur toe aan de gezondheidsdeterminanten: de transculturele verpleegkundige theorie.
Madeleine Leininger plaatst de interactie tussen de verpleegkundigen en patiënten in het brede kader van cultuur. Gezondheidszorg en verpleging zijn volgens Leininger slechts te begrijpen temidden van zeer verschillende culturele contexten (Evers, 1999). Deze theorie geeft een duidelijker beeld over de begrippen zorg en cultuur. Hoe beter de zorg aansluit bij de cultuur, des te beter er sprake is van zorgbehoud, zorgaanpassing en zorgreconstructie. Het gaat dus eigenlijk over transculturele zorg.
Zorg kan plaats vinden in verschillende zorgsystemen. Die zorgsystemen kunnen verschillen van groep, plaats en tijd. Dit betekent dus ook dat er verschillende opvattingen over zorg heersen. Bijvoorbeeld voor iemand uit de Nederlandse cultuur zoals ik kan het heel normaal zijn om twee keer per dag mijn tanden te poetsen terwijl dat voor iemand uit de Russische cultuur niet het geval hoeft te zijn. Meer in het oog springend zijn misschien wel de verschillen tussen de periferie en de grote steden in Nederland. Als je geboren en getogen bent in Rotterdam is het misschien wel heel normaal dat je tot laat in de avond nog je boodschappen kan gaan doen in de avondwinkel. Wat op zich een dingetje kan zijn als je in een dorp in Zeeland of Noord Oost Groningen woont. En zo zijn er een heleboel verschillen op te merken.
Leininger had dat goed in de gaten. Dit model is voor jou als toekomstig verpleegkundige dan ook handig om te gebruiken als je bijvoorbeeld als Noord Hollandse gaat werken in een multiculturele wijk in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht enz
Het sunrise model van Madeleine Leininger bevat 7 factoren die de zorg beïnvloeden. Leininger benoemt religieuze en filosofische factoren, familiale en sociale factoren, culturele waarden en opvattingen, politieke en wettelijke factoren, economische factoren, scholingsfactoren en technologische factoren, die allen van belangrijke waarde zijn. De factoren mogen echter niet los van elkaar gezien worden, maar als een elkaar beïnvloedend systeem.
Note docenten:
Sunrise is redelijk complex model - richt de studenten alleen op de 7 gezondheidsdeterminanten gezien vanuit de diversiteit die speelt binnen de HEALTH / NURSING Care > Richt je alleen op de GELE boog met de 7 determinanten!!
Technological factors = corona app
Religious & Philosophical factors = geen mondkapjes in kerken en gebedshuizen
Kinship & social factors – VERWANTSCHAP (bijvoorbeeld familieleden aan elkaar) en Sociale factoren =
Cultural Values, beliefs & lifeways = culturele waarden, overtuigingen en leefstijl
Politic & legal factors = Politieke en wettelijke factoren > hoe participeert de politiek? Welke partijen zitten er in de regering / het kabinet….welke partij stem je eigenlijk??
Economic factors = Economische factoren (S)ES = Economische status > Pandemie en de schatkist wordt leeggehaald om de omvallende bedrijven en ondernemingen te steunen omdat de gezondheid van mensen sterk achteruit gaat door de corona-crisis
Educational factors = opleidingsfactoren / onderwijs factoren > vragen lijsten die vragen naar opleidingsniveau……
Sociaal Economische Status is dus een determinant van gezondheid
Leininger bracht cultuur in bij de gezondheidsderminanten. Stronks legt de link van de gezondheidsderteminanten met mensen die niet in hun land van herkomst wonen, Migranten dus.