15.1 Zintuigcellen V5 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 15 Waarnemen

H15.1 Zintuigcellen

Inhoud hoofdstuk

15.1 Zintuigcellen (plus evenwichtszintuig les 2)

15.2 Gehoorzintuig

15.3 Gezichtszintuig

15.4 Netvlies en de hersenen

15.5 Zintuigen en regeling

Lesdoel 15.1 Je kunt

• uitleggen welke typen zintuigcellen er zijn en op welk type prikkel ze reageren
• de bouw van je evenwichtszintuig beschrijven (BINAS 87D)
• uitleggen hoe je evenwichtszintuig bewegingen registreert
• uitleggen wat een adequate prikkel is
• uitleggen wat adaptatie is en wanneer het optreedt

Waarom voelt het alsof je mond in brand staat als je een hete peper eet?

Zintuigcellen

Zintuigcellen moeten een signaal doorgeven aan een sensorisch neuron.

Prikkels

druk

warmte (temp)

geur/ smaak (moleculen)

licht (golflengte)

Adaptatie/gewenning

Bij een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel tijdelijk omhoog gaan: minder impulsen naar de hersenen.

Bijv. tikkende klok/gevoel van je kleding.

Receptoren - prikkels

Mechanoreceptoren: druk

Thermoreceptoren: temperatuur

Chemoreceptoren: moleculen

Fotoreceptoren: licht

Receptoren - prikkels

Druk en warmte: 

Prikkel zorgt direct voor openen 

ion-poort.

Receptoren - prikkels

Chemoreceptoren: binding moleculen

aan receptor zorgt voor openen 

ion-poorten (via singaalcascade).

Zowel SMAAK- als REUKZINTUIG

Tong

Neus

Receptoren - prikkels

Licht:

Prikkel zorgt voor (signaalcascade die

leidt tot) openen ion-poort.

pijnreceptoren

= geen zintuigcel, maar een zenuwuiteinde

prikkeldrempel ligt veel hoger dan bij de zintuigcellen

vertoont geen gewenning

Receptoren - impuls

1. Prikkel zorgt voor het opengaan van 

ionpoorten in de zintuigcel

2. Prikkeldrempel bereikt? Dan depolarisatie

3. Neurotransmitter vrij in de synaps met het 

sensorische neuron

4. Prikkeldrempel bereikt? Dan impuls in het neuron

5. Waarneming in het sensorisch deel van de 

hersenen

Harde/zachte prikkels

Waarom voelt het alsof je mond in brand staat als je een hete peper eet?

Rode pepers

Capsaïcine (stofje in pepers) zet de temperatuurgevoelige ionpoorten van warmtezintuigen permanent open.

Hersenen nemen hetzelfde waar als bij hitte 

(> 43 °C).

Het is niet oplosbaar in water, wel in vet.