Les 1: Wat is externaliserend gedrag en welke vormen zijn er?

• Onderwijsassistenten
• MBO
• Studiejaar 3

Externaliserend gedrag 

Wat weet ik aan het einde van de les?

Lesdoelen: 

1. Ik kan aan het einde van de les benoemen wat externaliserend gedrag betekend.

2. Ik kan aan het einde van de les 3 van de 6 vormen van externaliserend gedrag benoemen en een concreet voorbeeld geven van gedragingen.

Wat weten jullie al over externaliserend gedrag?

- Pak een stift en schrijf op het bord wat je al weet over externaliserend gedrag.

Extra: Weet je al wat het inhoudt? Schrijf dan een concreet voorbeeld wat je hebt meegemaakt op stage.

Wat is externaliserend gedrag?

Externaliserend gedrag houdt in dat er emoties uitgedrukt worden door ze naar buiten te richten. De leerling richt zich op de buitenwereld (Barlow, 2018). 

Voorbeelden van externaliserend gedrag: Agressie, hulpeloosheid, ongelukkig gedrag zoals vernieling en problemen in sociale relaties door conflict of afwijzing.

Wist je dat.....

Onderzoek 1: Zo rapporteerde het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) in 2005 dat volgens ouderrapportages 8% van de basisschoolkinderen externaliserende problemen vertoonde. 

Onderzoek 2: Externaliserend gedrag, zoals agressief of onrustig gedrag, komt voor bij een aanzienlijk aantal basisschoolkinderen in Nederland. Volgens een rapport van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) uit 2021 rapporteert 16% van de kinderen in groep 8 externaliserend gedrag. 

Wat valt je op?

Wat zijn mogelijke oorzaken van externaliserend gedrag?

- gezinsproblemen 

- mishandeling 

- emotionele problemen 

- leerproblemen 

- leraar-leerling relatie  

- groepsdruk en sociale conflicten                                                   

- gedragsstoornissen                                                        

(Anderson, 2000) (NCJ, z.d.) en (NJI, 2021). 

Kies een oorzaak uit en beschrijf een korte
casus die jij hebt meegemaakt
op stage over dit onderwerp.

Wat is het verschil tussen externaliserend gedrag en internaliserend gedrag?

Externaliserend gedrag richt zich op de buitenwereld. Het komt vaak naar voren in de vorm van conflicten of gedragingen die anderen verstoren.

Internaliserend gedrag richt zich naar binnen. Het gaat vaak gepaard met gevoelens van angst, depressie, of sociale teruggetrokkenheid.

Een kind dat zijn frustraties uit door schreeuwen of spullen kapot te maken.

1. Externaliserend gedrag
2. Internaliserend gedrag

Een kind dat zijn frustraties niet uitdrukt en zich terugtrekt of zich verdrietig voelt.

1. Externaliserend gedrag
2. Internaliserend gedrag

Voorbeelden regulier basisonderwijs: 

Casus 1: Joris (8 jaar) - Agressie in de klas

Joris is een 8-jarige jongen in groep 4 van een reguliere basisschool. Hij heeft vaak moeite met het reguleren van zijn emoties, vooral wanneer hij gefrustreerd raakt over schoolwerk of conflicten met klasgenoten. Tijdens een rekensessie wordt hij boos omdat hij de opgave niet begrijpt. Hij gooit zijn boek op de grond en schreeuwt tegen de juf. Wanneer een klasgenoot hem probeert te kalmeren, duwt Joris hem weg. Dit gedrag heeft gevolgen voor de sfeer in de klas, omdat het de anderen afleidt en het groepsklimaat verstoort.

Casus 2: Sophie (10 jaar) - Vernieling van materiaal

Sophie is een 10-jarig meisje in groep 6, en heeft vaak moeite om zich in te passen in de groep. Ze voelt zich vaak buitengesloten, wat haar gedrag negatief beïnvloedt. Tijdens een gezamenlijke tekenles, wanneer haar werk niet zo goed wordt beoordeeld als dat van anderen, raakt Sophie gefrustreerd. Ze pakt haar tekenmaterialen en gooit deze op de grond, waarna ze met haar voeten het papier vernielt. Dit komt regelmatig voor, en Sophie’s leerkracht merkt dat haar gedrag vaak een reactie is op haar gevoelens van onzekerheid en afwijzing.

Voorbeelden speciaal onderwijs:

Casus 3: Milan (9 jaar) - Fysieke agressie en frustratie

Milan is een 9-jarige jongen die naar speciaal basisonderwijs gaat vanwege ernstige gedrags- en concentratieproblemen. Hij heeft een diagnose van ADHD en vertoont regelmatig externaliserend gedrag in de klas. Tijdens een les waarin hij niet goed kan meekomen, raakt Milan snel gefrustreerd. Hij begint te schreeuwen tegen de leraar en duwt zijn stoel omver. Als een andere leerling hem probeert te helpen, reageert Milan met een duw. Dit gedrag leidt tot verstoring van de les, en zijn docent moet ingrijpen om de situatie te de-escaleren.

Casus 4: Lara (7 jaar) - Vechten met klasgenoten

Lara is een 7-jarig meisje in een speciaal basisonderwijssetting vanwege een autisme spectrum stoornis. Ze heeft moeite met het begrijpen van sociale interacties en vertoont soms agressief gedrag wanneer ze zich onveilig of in de war voelt. Tijdens de pauze raakt Lara in conflict met een andere leerling omdat ze zich niet begrepen voelt. Het gesprek escaleert snel, en Lara slaat de andere leerling. Haar leraar probeert haar tot kalmte te brengen door haar in een rustige ruimte te laten zitten en met haar te praten over haar gevoelens, maar Lara heeft vaak moeite om haar emoties in het moment te reguleren.

Wat zijn de verschillende vormen van externaliserend gedrag?

A gressief gedrag	Storend gedrag	Opstandig gedrag	Impulsief gedrag	Pesten en vermijdings-gedrag
- schoppen - duwen - trekken - slaan - knijpen	- door de les praten - andere kinderen afleiden - onrustig gedrag	- brutaliteit - dominantie - ongehoor zaamheid - niet aan regels houden - opdrachten weigeren te volgen.	- doelbewust aangaan van conflicten -docent uitdagen - niet op de beurt kunnen wachten - gebrek aan zelfbeheersing - onvoorspelbaar-heid	- pesten - plagen - roddelen - elkaar belachelijk maken - spijbelen - klaslokaal verlaten

Opdracht: 

1. De vormen van externaliserend gedrag worden op A3 papier geschreven. 

2. Maak groepen van 3 studenten, waarvan 1 student stage loopt binnen het speciaal basisonderwijs. 

3. Schrijf bij iedere vorm concrete voorbeelden die je op stage hebt meegemaakt betreft externaliserend gedrag.

Wat heb je gezien?

- Welk concreet gedrag heb je gezien? 

- Bij welke vorm van externaliserend gedrag is het concrete gedrag passend? 

- Wat vond je goed aan de aanpak? 

- Wat zou jij anders doen?

- Welke tip zou je geven aan de professional?

Praktijkopdracht 

Onderzoek op je stageplek welk externaliserend gedrag het meest voorkomt en beschrijf dit. Kijk ook naar welke vorm van externaliserend gedrag de betreffende gedragingen passen

Neem voor de volgende les (vrijdag 4 maart) een casus mee die betrekking heeft op externaliserend gedrag.

1. Wat wordt bedoeld met externaliserend gedrag?
2. Benoem 3 verschillende vormen van externaliserend gedrag.

Wat vonden jullie inhoudelijk van de les? (werkvormen, theorie)