Ethiek in de zorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Ethiek in de zorg

Wat weet je over ethiek?

Moraal en Ethiek

Moraal is het geheel van waarden en normen dat voor een persoon of een groep van belang is.

‘Ethiek’ is het systematisch nadenken over die moraal.  

Een moraal is een antwoord op de vraag 'wat is goed gedrag?

De moraal van een verhaaltje over een jongen die veel snoep eet, weigert zijn tanden te poetsen en daarom op jonge leeftijd een kunstgebit krijgt kan bijvoorbeeld zijn: 'Wees zuinig op je gebit'

Als zorgverlener werk je intensief samen met collega’s en mantelzorgers om goede zorg te leveren. Ook een goede verstandhouding met je cliënt is hierbij essentieel. Maar de meningen over wat goede zorg is, lopen weleens uiteen. Vaak moet je balanceren tussen de waarden van de cliënt, de mantelzorgers en het beleid van je organisatie. Dat levert soms ethische dilemma’s op.

Ethiek

Ethiek = nadenken over het menselijk handelen, wat is goed en wat niet?

Wat is goed en slecht?

Wat mag wel en wat mag niet?

Wat is wel of niet verantwoord?

Wat is goed gedrag?

Hoe wil ik mijn leven leiden?

Beroepsethiek is de ethiek die gaat over professioneel handelen en het nadenken over de vraag of het goede wel wordt gedaan in de uitvoering van de beroepspraktijk. In de beroepscode vind je ook veel informatie.

De beroepscode

De Beroepscode geeft de waarden en normen weer als verpleegkundige/verzorgende

= De Beroepscode is gemaakt tegen de achtergrond van relevante (gezondheidszorg)wetgeving, zoals o.a. de Nederlandse grondwet, wet BIG & wet WGBO & WBP (wet bescherming persoonsgegevens)

De beroepscode speelt een belangrijke rol bij het oordeel van het tuchtcollege over de klacht.

https://www.venvn.nl/media/042ooa1u/de-nationale-beroepscode-voor-verpleegkundigen-en-verzorgenden.pdf

wat weet je al?

wat zijn normen?

wat zijn waarden?

Normen en waarden

Waarden zijn principes die richting geven aan het handelen. Waarden geven aan wat je nastreeft en wat je belangrijk vindt. Belangrijke waarden in de medische ethiek zijn bijvoorbeeld eerlijkheid, privacy, weldoen en niet-schaden.

Normen zijn afgeleid van waarden. Het zijn de regels die aangeven wat je in een concrete situatie moet of mag doen. Uit de waarde ‘privacy’ volgt bijvoorbeeld de norm ‘kloppen voor het binnengaan’. Uit de waarde ‘vertrouwelijkheid’ komt de norm van het beroepsgeheim voort. 

Verschil met recht

Recht is een gestolde ethiek.

Een discussie over euthanasie of abortus kan leiden tot een wet.

De morele waarden die belangrijk gevonden worden, zijn vastgelegd in een wet.

Lichamelijke integriteit = grondwet

Informatie over behandeling = WGBO

Ethisch dilemma

Wanneer een ethische vraag tot een probleemsituatie leidt, spreken we van een ethisch dilemma.

In de zorg kom je regelmatig voor grote of kleine ethische dilemma’s te staan.

Bespreken ervan is belangrijk met elkaar: discussie hierover zorgt voor betere kwaliteit zorg, welbevinden zorgleverleners en het breidt je handelingsmogelijkheden uit. Bijvoorbeeld een moreel beraad

Voorbeelden:

Help je de mw. die incontinent is of bied je eerst een luisterend oor aan de mw. die huilt en verdrietig is?

Respecteer je de wens als iemand aangeeft alleen door een vrouw gewassen te willen worden?

Een vrouw met milde dementie kruipt ’s nachts bij een medebewoner in bed. ‘Even knuffelen’, zegt ze dan. Wat doe je?

Iemand wil zijn medicatie niet innemen, wat doe je?

Stappenplan ethische discussie

1: Verkennen: Wat is er aan de hand? Wat is de situatie? Wie zijn er betrokken? Welke mogelijkheden zijn er om te handelen?

2: Onderzoeken: Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel?

3: Afwegen: Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?

4: Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg

5: Evalueren

ophalen praktijksituatie

denk na en kom met een praktijk casus die we middels stappen kunnen ontleden tot

moreel, ethiek, normen en waarden

Stap 1. Verkennen

1: Verkennen: Wat is er aan de hand? Wat is de situatie? Wie zijn er betrokken? Welke mogelijkheden zijn er om te handelen?

Stap 2. Onderzoeken

Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel?

Stap 3. Afwegen

Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?

Stap 4. Besluiten

Aan het einde van het gesprek of denkproces neem je een besluit en maak je afspraken over hoe het besluit wordt uitgevoerd.

Ook bekijk je of en hoe je morele schade die

eventueel uit het besluit voortvloeit,

zo klein mogelijk kunt houden.

Stap 5. Evalueren

Na afloop evalueer je het denkproces en het gesprek.

Is alles en iedereen aan bod gekomen?

Zijn er nog verbeterpunten en hoe ga je hiermee verder? 

Wat heb je geleerd
deze les?