Thema 4 Evolutie B2 Bacteriën, virussen en schimmels
1 / 47
Lesduur is: 45 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
De meeste archaea zijn zo klein dat ze alleen met een elektronenmicroscoop goed zichtbaar zijn. Ze hebben geen kernmembraan. Archaea bevatten DNA en ribosomen (zie afbeelding 10). Aan de buitenzijde hebben ze een of meerdere flagellen (zweepstaart of zweephaar) voor de voortbeweging. Het domein archaea is klein; er zijn enkele honderden soorten bekend. Archaea worden wel extremofiel genoemd omdat ze vaak onder extreme omstandigheden worden aangetroffen, zoals in geisers en in zoutmeren. Maar vertegenwoordigers van de groep komen ook gewoon in de bodem voor en ze zijn zeer talrijk in de oceanen. In je darmen bevorderen archaea de vertering. Onder zuurstofarme omstandigheden produceren ze daar methaangas.
Slide 4 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 6 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 7 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 8 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
Thermoplasma volcanium is een zeer beweeglijke (via flagella) thermoacidofiele archaea die voorkomt in hydrothermale bronnen, warmwaterbronnen, solfataravelden, vulkanen en andere watergebieden met extreme hitte, een lage pH-waarde en een hoog zoutgehalte .
hermoplasma acidophilum grows optimally under aeration at 59 C and pH 2 (dus bij geisers)
Slide 10 - Tekstslide
Ferroplasma-soorten leven in zure mijnwaterlopen, zure poelen en omgevingen met sulfide-ertsen zoals pyriet. Ze worden gekenmerkt door pH-waarden van 0-2 en hoge concentraties ijzer(II) en andere zware metalen.
Slide 11 - Tekstslide
Bacteriën zijn ongeveer even klein als archaea. De kleinste bacteriën zijn ongeveer 1 μm groot (zie BiNaS tabel 78). Bij veel soorten bestaat het erfelijk materiaal uit één cirkelvormig chromosoom. Bij planten en dieren is elk chromosoom lineair, met een begin en een eind. Het DNA-molecuul ligt in een chromosoom spiraalsgewijs opgerold rond duizenden eiwitmoleculen. Bij bacteriën bevat een chromosoom geen eiwitmoleculen.
Sommige bacteriën hebben naast dit ene grote chromosoom ook plasmiden: kleinere cirkelvormige chromosomen. Op de plasmiden bevinden zich verschillende genen. Sommige van deze genen kunnen resistentie (ongevoeligheid) veroorzaken tegen bepaalde gifstoffen, bijvoorbeeld tegen antibiotica.
De meeste bacteriesoorten zijn heterotroof. Cyanobacteriën bevatten chlorofyl en zijn daardoor autotroof. Bacteriën komen in allerlei milieus voor, zowel in het water als op het land.
Bacteriën planten zich vooral ongeslachtelijk voort, door deling (zie afbeelding 11). Onder gunstige omstandigheden kunnen ze snel delen. Zoals bij alle organismen vindt voorafgaand aan de celdeling verdubbeling van het DNA plaats (DNA-replicatie). Bij bacteriën ontstaat daarbij echter geen spoelfiguur zoals bij eukaryoten. Elk van beide cirkelvormige DNA-moleculen zit op een bepaalde plaats vastgehecht aan het celmembraan. Daardoor ontvangt iedere dochtercel één chromosoom.
Bij bacteriën kan op verschillende manieren uitwisseling van genen plaatsvinden. Bacteriën kunnen DNA-fragmenten van een gestorven en uiteengevallen soortgenoot opnemen en gebruiken. Dit heet transformatie. De bacterie Escherichia coli komt bij mensen in de dikke darm voor. Deze bacterie kan een holle buis (pilum) vormen naar een soortgenoot (zie afbeelding 12). Een gerepliceerd plasmide gaat vervolgens via de buis van de ene naar de andere bacterie. Dit verschijnsel heet conjugatie. Bij transductie brengen virussen (bacteriofagen) DNA over van de ene bacterie naar de andere bacterie.
Slide 12 - Tekstslide
Bacteriën zijn ongeveer even klein als archaea. De kleinste bacteriën zijn ongeveer 1 μm groot (zie BiNaS tabel 78). Bij veel soorten bestaat het erfelijk materiaal uit één cirkelvormig chromosoom. Bij planten en dieren is elk chromosoom lineair, met een begin en een eind. Het DNA-molecuul ligt in een chromosoom spiraalsgewijs opgerold rond duizenden eiwitmoleculen. Bij bacteriën bevat een chromosoom geen eiwitmoleculen.
Sommige bacteriën hebben naast dit ene grote chromosoom ook plasmiden: kleinere cirkelvormige chromosomen. Op de plasmiden bevinden zich verschillende genen. Sommige van deze genen kunnen resistentie (ongevoeligheid) veroorzaken tegen bepaalde gifstoffen, bijvoorbeeld tegen antibiotica.
De meeste bacteriesoorten zijn heterotroof. Cyanobacteriën bevatten chlorofyl en zijn daardoor autotroof. Bacteriën komen in allerlei milieus voor, zowel in het water als op het land.
Bacteriën planten zich vooral ongeslachtelijk voort, door deling (zie afbeelding 11). Onder gunstige omstandigheden kunnen ze snel delen. Zoals bij alle organismen vindt voorafgaand aan de celdeling verdubbeling van het DNA plaats (DNA-replicatie). Bij bacteriën ontstaat daarbij echter geen spoelfiguur zoals bij eukaryoten. Elk van beide cirkelvormige DNA-moleculen zit op een bepaalde plaats vastgehecht aan het celmembraan. Daardoor ontvangt iedere dochtercel één chromosoom.
Bij bacteriën kan op verschillende manieren uitwisseling van genen plaatsvinden. Bacteriën kunnen DNA-fragmenten van een gestorven en uiteengevallen soortgenoot opnemen en gebruiken. Dit heet transformatie. De bacterie Escherichia coli komt bij mensen in de dikke darm voor. Deze bacterie kan een holle buis (pilum) vormen naar een soortgenoot (zie afbeelding 12). Een gerepliceerd plasmide gaat vervolgens via de buis van de ene naar de andere bacterie. Dit verschijnsel heet conjugatie. Bij transductie brengen virussen (bacteriofagen) DNA over van de ene bacterie naar de andere bacterie.
Slide 13 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Hoeveel?
Slide 14 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Tekstslide
Een plasmide is een cirkelvormige streng DNA die zich buiten het chromosomaal DNA bevindt van sommige eencellige organismen. Met dit DNA kan genetische informatie tussen bacteriën, ook tussen soorten, worden uitgewisseld. Dit is een vorm van horizontale genoverdracht. Via plasmiden worden vaak eigenschappen overgedragen die bijdragen aan de overleving van het organisme, bijvoorbeeld resistentie tegen antibiotica. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen er tussen de één en duizenden plasmiden in een enkele cel voorkomen. De grootte van een plasmide kan variëren van zo’n 1.000 tot wel 200.000 baseparen.
Kunstmatige plasmiden worden veel in biotechnologische en biomedische laboratoria gebruikt om genetische modificaties uit te voeren. Deze plasmiden zijn samengesteld uit stukken DNA die gewenste eigenschappen aan een cel kunnen toevoegen of bepaalde kenmerken van een cel kunnen veranderen. Zo kunnen met behulp van plasmiden genen worden gekloneerd en vermenigvuldigd of tot expressie (genexpressie) worden gebracht. Plasmiden worden onder meer toegepast om grote hoeveelheden van een gewenst eiwit, bijvoorbeeld insuline, te produceren in gist of bacteriën. Plasmiden worden verder ook gebruikt voor het opzetten van ziektemodellen, het onderzoek naar gentherapieën en het genetisch modificeren van voedselplanten.
Slide 17 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Bacteriën kunnen voor mensen en de natuur nuttig zijn. Bacteriën die melksuiker (lactose) omzetten in melkzuur, worden gebruikt bij de productie van yoghurt, kaas en zuurkool. Andere soorten bacteriën worden ingezet bij afvalwaterzuivering en bij de bestrijding van allerlei vormen van milieuverontreiniging. In de natuur ruimen heterotrofe bacteriën (en schimmels) de dode resten van organismen op. Ze zetten daarbij de organische stoffen van de dode resten om in anorganische stoffen.
Nadat het DNA van bacteriën door mensen is veranderd, kunnen ze onder andere wasmiddelenzymen, geneesmiddelen en hormonen produceren.
Er zijn ook schadelijke bacteriën die voedsel bederven en ziekten veroorzaken. Doordat onschadelijke bacteriën op je huid (huidflora) met in grote aantallen aanwezig zijn, vormen ze een natuurlijke bescherming tegen schadelijke bacteriën. Er is nauwelijks plaats voor schadelijke bacteriën. Ook je darmflora bevat veel nuttige bacteriën. Bij een verkeerde balans tussen nuttige en schadelijke bacteriën kunnen ontstekingen ontstaan. Tegen bacteriële infecties kun je antibiotica gebruiken, maar deze geneesmiddelen doden ook nuttige bacteriën. Daardoor kunnen ze ook de balans verstoren.
Cyanobacteriën (blauwalg) komen soms in zulke grote aantallen voor, dat het water een blauwgroene kleur heeft. Dat heet waterbloei. Een hoge dichtheid van blauwalg kan dodelijk zijn voor waterdieren en voor mensen die in dat water zwemmen.
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 20 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 24 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 26 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 28 - Link
Deze slide heeft geen instructies
Slide 29 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 30 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 31 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 32 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 33 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 34 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 35 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 37 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 38 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 39 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 40 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 41 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 42 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 43 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Rechts zie je de 4 rijken staan. Sleep het juiste rijk naar de bijbehorende cel.
Dier
Plant
Schimmel
Bacterie
Slide 44 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Prokaryoot, kan autotroof zijn.
Geen celwand, tussen 10-100µm lang
Wel vacuole en celkern, heterotroof
Met celkern, maakt eigen organische stoffen uit anorganische stoffen
Dier
Plant
Schimmel
Bacterie
Slide 45 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 46 - Link
Deze slide heeft geen instructies
Fusariumschimmels kunnen bij planten ziekten veroorzaken. Ze dringen via jonge wortels de plant binnen en groeien verder in de houtvaten. Tanja bekijkt door een microscoop een stukje wortel van een plant die ziek is door zo’n schimmel. Ze ziet wortelcellen en schimmelcellen. Heeft een wortelcel een celwand? En heeft een schimmelcel een celwand?
A
Geen van beide cellen heeft een celwand.
B
Alleen een wortelcel heeft een celwand.
C
Alleen een schimmelcel heeft een celwand.
D
Zowel een wortelcel als een schimmelcel heeft een celwand.
Slide 47 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
