4.4 Stedelijke ontwikkelingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.4. Stedelijke ontwikkelingen

4.4 Stedelijke ontwikkelingen

Lesdoelen

• de ontwikkeling van steden vanaf 1830 tot nu beschrijven in termen van ruimtelijke inrichting en economie; uitleggen hoe de inrichting van de stad verandert na 1990;
  
• uitleggen waarom steden na 1990 een transformatie (grote verandering) ondergaan;
  
• een verband leggen tussen de ruimtelijke ontwikkeling van steden en de demografische ontwikkelingen.
  

Wat gaan we doen deel I

Ontstaan en locatie wijken

Nederland: stedelijke ontwikkeling

Historische binnenstad

Opkomst van de stad

Industriële revolutie

Opkomst fabrieken en 19e-eeuwse woningen -> waar?

Rondom en net buiten het historische centrum

Urbanisatie-> mensen trekken van het platteland naar de stad, verstedelijking. 

Oude industrieterreinen

19e-eeuwse arbeiderswijk

Assendorp / Kamperpoort

Locatie station

Waarom liggen veel stations in Nederland buiten het historisch stadscentrum?

Vanaf 1830 begon de aanleg van de spoorwegen. Historische binnensteden bestonden al honderden jaren en in de 19e-eeuwse arbeiderswijk stonden de fabrieken en de materialen die ze nodig hadden.

Naast spoor werd ook veel vervoerd over water, waarom?

de wegen waren nog te slecht voor veel vervoer

Tot ver na de Tweede Wereldoorlog kenden de Nederlandse steden ‘woningnood’.

Na-oorlogse (flat) wijken (wederopbouw)

Holtenbroek

Na 1970 -> Suburbanisatie

Naar groeikernen buiten de stad mogelijk door:

- het vervoer verbeterde (meer treinen, bussen, auto’s)

- meer ruimte

- een veilige speelgelegenheid

Waarom bleef de stad wel belangrijk?

Werkgelegenheid bleef grotendeels in de stad.

Dit had een negatieve consequentie:

lange files vanwege het woon-werkverkeer

Gevolg van Suburbanisatie

• alleen laagwaardige voorzieningen blijven over, zoals een snackbar en een goedkope supermarkt
  
• veel werkloosheid en drugsoverlast
  
• stationsgebieden raakten verloederd en op de oude industrieterreinen stonden de fabrieken leeg
  

Doordat de rijkere gezinnen wegtrokken:

was er weinig koopkracht onder bewoners van steden

Achteruitgang

De stad verkrotte verder na 1970, waarom?

Wie wonen er in deze verkrotte wijken?

De stad verkrotte verder na 1970. Waarom?

Het armere deel van de bevolking die suburbanisatie niet konden betalen concentreerde zich in de oude wijken.

Welke groepen zijn dit?

ouderen, migranten en studenten

In welk type wijk heeft vaak verkrotting (verslechtering van de kwaliteit) plaatsgevonden.

1. Vinex wijken
2. Historische binnensteden
3. Naoorlogse wijken
4. 19e eeuwse arbeiderswijken

Aan de slag

Wat gaan we doen? Deel II

Vorige les

Deze les: maatregelen stad opknappen

• de ontwikkeling van steden vanaf 1830 tot nu beschrijven in termen van ruimtelijke inrichting en economie; uitleggen hoe de inrichting van de stad verandert na 1990;
  
• uitleggen waarom steden na 1990 een transformatie (grote verandering) ondergaan;
  
• een verband leggen tussen de ruimtelijke ontwikkeling van steden en de demografische ontwikkelingen.

Achteruitgang -> vooruitgang

Stadsvernieuwing

• Renovatie: opknappen
• Sanering: sloop en nieuwbouw.

Stad komt weer tot bloei (>1990)

Na 1990 bloeide de stad op dankzij

de kenniseconomie

Men wilde weer wonen in de stad wonen, dit proces heet:

re-urbanisatie

Wie waren en waar gingen deze ‘nieuwe bewoners’ van de stad wonen?

In de 19e-eeuwse arbeiderswijken kochten afgestudeerde studenten en mensen in de creatieve sector een etage en knapten deze op.

Wat deed de gemeente?

Herstructurering -> aantrekken van meer koopkracht naar de stad

Gevolg: Een hoogwaardiger voorzieningenniveau: duurdere winkels en hippere horeca

Herstructurering: het gebied krijgt een nieuwe functie krijgt 

- van wijk met goedkope sociale huur naar wijk met duurdere (koop of private huur) woningen. 

- of van industrie/haven gebied naar woon/uitgaangsgebied 

Net als bij stadsvernieuwing kan dit via renovatie of sanering

Gevolg van herstructurering 

Verandering in de:

• de bevolkingssamenstelling
  
• het voorzieningenniveau
  

Gentrificatie

Vierde Nota Extra (VINEX)

Vanaf de jaren 1990 werden aan de rand van de steden VINEX-wijken gebouwd

Duizenden nieuwe woningen om plaats te bieden aan mensen die de stedelijke voorzieningen weer nieuw leven in konden blazen.

Vinex-wijken 

Wijdevenne?

Aan de slag

Opdrachten: 1, 2 3b, 5

Moeite met gentrificatie? Luister dan nog even

Gentrificatie

Dit is een bijzondere vorm van stedelijke vernieuwing waarbij de rol van de lokale overheid heel gering is en de vernieuwing niet altijd ten goede komt van de oorspronkelijke bewoners.

In 3 stappen:

1. Rijke mensen kopen huizen en knappen deze op;

2. Middenklasse trekt in de wijk waarmee de gemiddelde woningprijzen stijgen;

3. Oorspronkelijke inwoners kunnen de stijgende prijzen niet betalen en worden verdrongen uit hun eigen woonwijk

Gentrificatie

We bekijken zo een filmpje over gentrificatie. 

Gentrificatie klinkt heel positief, maar toch is niet iedereen er blij mee. 

Noteer tijdens het kijken van het filmpje voor en nadelen van dit proces. Probeer ook te bedenken voor wie die voor dan wel nadelen zijn. 

stadscentrum

arbeiderswijken

naoorlogse wijken

Vinexwijk

jaren-`70-wijken

vooroorlogse wijken

Aanrader!

https://schooltv.nl/item/andere-tijden-in-de-klas-van-sloppenwijken-tot-sociale-woningbouw

Ontwikkelingen van de Nederlandse stad - van Krot tot Vinex

De situatie in de jaren 1980

In de steden spelen er een aantal problemen op die sinds de jaren 80 meer aandacht krijgen. 

Deze problemen zijn:
-  Verkrotting 

-  Lage leerbaarheid / gevoelens van onveiligheid

- Toenemende segregatie

'70 Suburbanisatie

• Welvaartstijging 
• Woonerven / Bloemkoolwijken
• 
  Suburbanisatie: vertrekken jonge gezinnen uit stad naar nieuwe woonwijken rand stad en omliggende dorpen -> aanwijzen groeikernen. 

Gentrificatie

Als herstructurering lukt dan komen komen er 

mensen met een hoger inkomen in de wijk wonen. 

Hierdoor zullen ook de voorzieningen zich op deze nieuwe bewoners aanpassen. 

Dit proces van verandering in de 

bevolkingssamenstelling en het 

voorzieningenniveau noemen we 

Gentrificatie