Bloedtransfusie en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Bloedtransfusies

leerdoelen

• Wanneer heb je bloed nodig?
• Van wie kun je bloed krijgen
• Wat betekent + en - in je bloedgroep
• Waar wordt met orgaandonatie rekening gehouden?

begrippenlijst

• bloedtransfusie-bloeddonor
• bloedgroep-bloedklontering-universele ontvanger-universele donor
• resusfactor-resusantigeen-resuspositief(Rh+)-resusnegatief(Rh-)-resusziekte
• HLA

Overzicht van de bloedgroepen?

Bloedgroep	antigenen	antistoffen
A	A	anti-B
B	B	anti-A
AB	AB	-
O	-	anti-A en anti-B

Bloedgroepen

Sleep naar de juiste plaats

Antistof A

Antistof B

Antistof A en antistof B

Geen antistoffen

Antigen A

Antigen B

Antigen A en antigen B

Geen antigenen

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben de antigenen B

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben antistoffen tegen A en B

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben geen antigenen

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

De antistoffen

Als iets lichaamsvreemd is, maakt je lichaam er antistoffen tegen. Kort gezegd: wat je niet hebt, daar vecht je tegen!

voorbeeld:

Komt er bij iemand met bloedgroep A wat bloed binnen van bloedgroep B (heeft vreemde antigenen B!), dan maakt die persoon zijn witte bloedcellen antistof B aan.

Gevolg: de B-bloedcellen klonteren aan elkaar

Bloedgroep bepaling:

klontering na toevoegen antistof A , dan is er een antigeen A aanwezig, dus bloedgroep A (of AB)

klontering na toevoegen antistof B , dan is er een antigeen B aanwezig, dus bloedgroep B (of AB)

Bloedgroep 0 = universele donor

Bloedgroep AB = universele ontvanger

Bloedgroep O is een universele donor, die kan aan iedereen gegeven worden.

Bloedgroep AB is universeel ontvanger en kan dus van  iedereen bloed ontvangen

Karel heeft een bloedtransfusie nodig.
Hij heeft bloedgroep A. Van welke bloedgroepen kan hij bloed ontvangen?

1. Alleen A
2. A & 0
3. Alleen 0
4. Alleen B

bloed	antigeen	antistof
Rh+	resus	-
Rh-	-	anti-resus

De resusfactor:

De antistoffen tegen de resusfactor gaan we pas aanmaken na een eerste besmetting!

Wie kan bloed geven aan wie

                     (donor)      (ontvanger)

Resusfactor bij zwangerschap

resuskindje!

Resus positief hebben:

1. WEL antigenen resus
2. GEEN antigenen resus

Bepaal de bloedgroep:
Anti-A: klontering
Anti-B: klontering
Anti-Resus: geen klontering

1. AB+
2. AB-
3. 0+
4. 0-

Wanneer levert de resus-factor problemen op bij een zwangerschap?

1. Moeder: rh+ Kind: rh-
2. Moeder: rh+ Kind: rh+
3. Moeder: rh- Kind: rh-
4. Moeder: rh- Kind: rh+

Iemand heeft Resus positief bloed .
Welk bloed kan hij krijgen ?
(letten even niet op bloedgroep)

1. Resus positief bloed Selecteer om teknippen, kopiëren ofte verwijderen 5 1 Stel het aantal punten invoor deze vraag. Dit wordt getoondin de klassikale leswanneer je op'geef les' klikt. Dit wordt getoondin de gedeelde les dieleerlingen zelfstandigkunnen doen. Differentiëer Differentiëer Instellingen Bij kinderen die worden ingeënt met de dktp-prik (difterie, kinkhoest, pokken en tetanus) en de BMR-prik(Bof, rode hond en mazelen)worden verzwakte ziekteverwekkers ingespoten.. Worden bij een vaccinatie antigenen ingespoten? En worden antistoffen ingespoten? A Alleen antigenen B Alleen antistoffen C Zowel antigenen als antistoffen Quizvraag Resus positief bloed
2. Resus negatief bloed
3. Resus positief en resus negatief bloed
4. Kan je zo niet zeggen

Anja heeft bloedgroep 0+
Welke antistoffen tegen bloedgroep-antigenen heeft Anja in haar bloed?

1. Alleen anti-resus
2. Alleen anti-A en anti-B
3. Zowel anti-A, anti-B als anti-resus

Orgaantransplantatie

Bij een orgaantransplantatie wordt gekeken naar het type antigenen op de lichaamscellen van de donor en de ontvanger. Die moeten voldoende op elkaar lijken.

Dit zijn de HLA-antigenen.

Wanneer iets lichaamsvreemd is wordt ontdekt door lymfocyten 

Transplantatie

Bij transplantatie wordt op HLA-antigenen gelet. 

Zo wordt afweerreactie voorkomen. 

Ook hier afweer onderdrukken.

Principe transplantatie

• antigenen van de patiënt vaststellen de HLA-code van de patiënt
  
• Opslaan in computer bij Eurotransplant 
  
• Als potentiële donor komt: HLA-code bepalen -> naar Eurotransplant 
  
• Matchen: juiste patiënt erbij zoeken 
  

Wat is HLA?

Antigeen is eiwit op de celmembraan.

Antigeen kan lichaamsvreemd zijn.

Human Leukocyte Antigen (HLA) zijn lichaamseigenheid bepalend

Witte bloedcellen gebruiken antigenen voor herkenning.

Antistoffen passen op antigenen.

HLA (human leukocyte antigen)

De antigenen werden eerst op witte bloedcellen (leukocyten) ontdekt, maar later op vrijwel alle cellen.

Door het HLA systeem kunnen lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde cellen onderscheiden. 

Iedereen heeft zijn eigen unieke HLA systeem (eigen antigenen). 

Transplantatie

Antigenen bij mensen: HLA-systeem

• Humaan Leukocyt Antigeen 
  
• Erfelijk

• Uniek voor alle mensen 
  
• 1-eiige tweelingen identiek 
  

Vier groepen -> duizenden combinaties

Als orgaan in contact komt met andere HLA-code -> afstoting

 HLA - immuuneiwitten

Elk blokje stelt een persoon voor met een homoloog chrosomenpaar (van vader en moeder) nummer 6 waar de HLA-genen op liggen. 

Risico op afstotings-reactie

Transplantatie

• Dankzij het HLA kunnen lymfocyten de eigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen.
• Bij mensen is deze antigenen het Human Leukocyte Antigen (HLA).
• Voorafgaand aan een transplantatie wordt gecheckt of de HLA van de donor overeenkomt met de HLA van de acceptor.