Grammatica les 10 : zinnen bedenken (onderdeel III toets)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Grammatica

Les 10: creëren van zinnen (zinsdelen)

Vorige les heb je...

...geoefend met woordsoorten en combinatie-oefeningen.

Deze les ga je....

... oefenen met zelf zinnen maken met daarin een aantal gegeven zinsdelen.

 

Uitleg 

Op de volgende slides volgt de uitleg over de manier waarop je zelf zinnen kunt maken.

We bespreken deze slides voordat je aan de opdrachten begint.

Zelf zinnen maken

Stel je voor dat je deze opdracht krijgt:

Maak een zin met daarin: een werkwoordelijk gezegde, één onderwerp, één lijdend voorwerp, één meewerkend voorwerp.

De zin mag niet meer dan bovengenoemde zinsdelen bevatten.

Hoe pak je deze opdracht aan? Lees de uitleg op de volgende slides om het antwoord op deze vraag te ontdekken.

Hoe maak je zelf zinnen?

Denk aan de zinsdelen die het belangrijkste werkwoord bij zich kan hebben in de zin. 

• vergeten     1. iemand vergeet =onderwerp
•                       2. iets wordt vergeten = lijdend voorwerp
• Valentie van twee. Iemand  (1) vergeet iets (2).

• geven           1. iemand geeft onderwerp   
•                         2. iets wordt gegeven lijdend voorwerp 
•                         3. aan iemand wordt gegeven meewerkend voorwerp
• Valentie van drie. Iemand/iets geeft iets aan iemand/iets.

Hoe maak je zelf zinnen?

• Denk ook aan de rollen die de zinsdelen hebben en de vraagwoorden die je bij de zinsdelen kunt stellen.
• wwg wat het ow doet of is 
• onderwerp iemand of iets (wie of wat) die iets doet of iets is
  
• lijdend voorwerp iemand of iets ondergaat iets (wat of wie)
• meewerkend voorwerp ontvanger (aan wie/voor wie)
• * In de taalwetenschap noemt men dit 'semantische rollen'. Ow = agens, lv = patiens, mv = recipiens.
• ** Dit hoef je verder niet te weten voor de toets. Extra info vanuit de taalwetenschap.

Hoe maak je zelf zinnen?

Dus als er ...

• een onderwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets doet of iets is (agens).

• een lijdend voorwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets ondergaat en zelf niets doet (patiens).

• een meewerkend voorwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets ontvangt, dus een ontvanger (recipiens).

Hoe maak je zelf zinnen?

Terug naar de opdracht: Maak een zin met: één ww gezegde, één onderwerp, één lijdend voorwerp, één meewerkend voorwerp.

Wat betekent dit? Je moet een werkwoord kiezen dat deze zinsdelen bij zich kan hebben. 

Kun je voor het werkwoord 'praten' kiezen? 

• Nee!

• iemand kan praten (onderwerp) over iets... = valentie = 2.
  

Hoe maak je zelf zinnen?

Terug naar de opdracht: Maak een zin met daarin: een werkwoordelijk gezegde, één onderwerp, één lijdend voorwerp, één meewerkend voorwerp.

Wat betekent dit? Je moet dus een werkwoord kiezen dat al deze zinsdelen bij zich kan hebben. 

Kun je voor het werkwoord 'geven' kiezen? 

• Ja --> 

• iemand kan geven (onderwerp)
• je kunt iets geven (lijdend voorwerp)
• je kunt aan iemand iets geven (meewerkend voorwerp)

Hoe maak je zelf zinnen?

Terug naar de opdracht: Maak een zin met daarin: een werkwoordelijk gezegde, één onderwerp, één lijdend voorwerp, één meewerkend voorwerp.

• De docent gaf een proefwerk aan zijn vervanger.

• gaf wwg -wat het ow doet
• de docent ow - doet iets (wie)
• een proefwerk lv - ondergaat iets (wat)
• aan zijn vervanger mvw - ontvanger (aan wie)

Aan de slag!

Nu jij!

Op de volgende slides volgen de opdrachten.

Maak een zin met:

een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp en een lijdend voorwerp

Maak een zin met:

een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp, een lijdend voorwerp en een meewerkend voorwerp

Let op!

In de volgende zin mag geen onderwerp voorkomen!

Weet je nog welke zinnen geen onderwerp hebben?

Zinnen die in de gebiedende wijs staan.

Maak een zin met:

een werkwoordelijk gezegde en een lijdend voorwerp (geen onderwerp dus!).

Let op! Nog een!

In de volgende zin mag weer geen onderwerp voorkomen!

Weet je nog welke zinnen geen onderwerp hebben?

Zinnen die in de gebiedende wijs staan.

Maak een zin met:

een werkwoordelijk gezegde, een lijdend voorwerp (geen onderwerp dus!).

En de laatste zonder onderwerp ...

In de volgende zin mag geen onderwerp voorkomen!

Weet je nog welke zinnen geen onderwerp hebben?

Zinnen die in de gebiedende wijs staan.

Maak een zin met:

een werkwoordelijk gezegde (geen onderwerp dus!).

Bedenk een zin bij deze afbeelding. Je moet deze zinsdelen gebruiken: pv, ond, wwg, lv en mv.

Mijn zin bij de vorige afbeelding =

Zinsontleding

De vrouw / gaat / de boodschappen / betalen / aan de kassamedewerker.

Pv = gaat

Ond = de vrouw

Wwg = gaat betalen

Lv = de boodschappen

Mv = aan de kassamederwerker

Wat vind je nog lastig bij zinsontleding? Stel je vragen ook op Teams tijdens de les!

Einde van deze les

Vragen?