1. Van paleis naar polis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

De Oude Grieken

1. Van Paleis naar Polis

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom de Oude Grieken kolonies hadden gesticht en wat een polis is. 

Het oude Griekenland

Het huidige griekenland

Landbouw

Landbouw belangrijkste middel van bestaan, maar:

• veel bergachtig gebied
  
• droog klimaat
  
• 20% van het land is geschikt voor landbouw
  
• Producten als olijven en druiven (olie en wijn)
  

De tijd van Grieken en Romeinen heet:

1. Middeleeuwen
2. Oude tijd
3. Oudheid
4. Tijd voor Chr.

In wat voor soort samenleving leefden de oude Grieken?

1. landbouwsamenleving
2. landbouwstedelijke samenleving
3. samenleving van jager-verzamelaars
4. informatiesamenleving

1600 v. Chr. Minoïsche cultuur

1. Kreta
2. 3000 v.Chr. rondom de Middellandse zee overal landbouw
3. Ontstaan van zeilschepen i.p.v. roeischepen -> verdere reizen mogelijk (Egypte)
4. Paleis-economie: gebied wordt vanuit het paleis bestuurd -> voedsel in paleis opgeslagen en verdeel

Myceense beschaving 1450 - 1100 v. Chr. 

• Grieken van het vaste land veroveren het eiland Kreta en worden het machtigst.
•  Bekendste koning: Agamemnon (dodenmasker)

•  Paleis op Acropolis. 
  
•  bekend is oorlog tegen Troje uit verhalen van Homeros.
  

De donkere eeuwen

• Rond 1200 v.Chr. verdwenen plots de steden, paleizen en het schrift. Ook de handel hield op. Misschien door natuurrampen maar dat is niet zeker. 
• Mensen leven daarna weer  in kleine dorpjes
• Er wordt weinig geschreven en we weten er weinig over daarom noemen we dit "donkere eeuwen" 1100-800 v.Chr.

Wat is de juiste volgorde ( van vroeg naar laat)?

1. Minoïsch - Myceens - de donkere eeuwen
2. Myceens - Minoïsch - de donkere eeuwen
3. de donkere eeuwen - Myceens - Minoïsch
4. Myceens - de donkere eeuwen - Minoïsch

Griekse stadstaten 

• Griekenland bestond nog niet als één land

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning

• Zo'n zelfstandige stad heet een polis (stadstaat)

Griekse stadstaten 

• Poleis (meervoud van polis) worden op verschillende manieren bestuurd

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden

• De bekendste poleis waren Athene en Sparta

Kolonies buiten Griekenland

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood
• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven
• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

Kolonies buiten Griekenland

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije
• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)
• Hierachter zie je een kruik. Deze werden gebruikt voor het vervoeren van olie. 

Waarom stichten de oude Grieken kolonies?

1. Omdat de stadstaten vol waren moesten niet-burgers vertrekken.
2. De tirannen van Griekenland wilden meer landen bezitten.
3. In Griekenland was er te weinig landbouwgrond.
4. Sommige mensen waren voor aristocratie anderen voor democratie.

Wat is het belangrijkste landbouwproduct van de oude Grieken?

1. Groente
2. Fruit
3. Olijven
4. Aardappel

Wat is de juiste betekenis van: Kolonie

1. Overwonnen gebied door de Grieken
2. Gebieden van een Griekse stadstaat buiten Griekenland
3. Een eigen stadstaat buiten Griekenland
4. Gebied in het Perzische rijk

De bergen zorgden ervoor dat mensen niet makkelijk contact met elkaar hadden.  

Daardoor ontstond er niet één groot rijk zoals ....

In plaats daarvan waren er allemaal verschillende ....

Zo’n stadstaat noemden de Grieken een ...

stadstaten

Egypte

Polis

TL stof

Kenmerken van de Atheense democratie

• Elke stadstaat of polis had zijn eigen manier en wetten 

• Stadsstaat Athene was een democratie

• Alle  vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen: het was daardoor niet een echte democratie

• Veel slavernij
• Solon zorgt er in 594 v. Chr voor dat mensen niet meer door armoede slaaf kunnen worden

Het volk beslist

• Ondanks Solon's wetten blijft het verschil tussen arm en rijk groot

• Arme Atheners hadden het zwaar en er kwamen nieuwe ruzies

• Rond 500 v. Chr. komt Kleisthenes met nieuwe wetten en voert een échte democratie in

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Directe democratie
• Ostracisme  voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Voorkomen van teveel macht:

• Atheners mogen elk jaar een leider wegstemmen
• meer dan de helft stemt weg
• 10 jaar verbannen uit de stad

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Indirecte democratie

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

Een Griekse stadstaat heet ook wel:

1. democratie
2. Mare Nostrum
3. polis
4. castellum

Wat hebben wij NIET overgenomen van de Oude Grieken?

1. een geldeconomie
2. het alfabet
3. de Olympische Spelen
4. een polis

welk Nederlandse woord is van het Griekse woord 'polis' afgeleid?

1. Pols
2. politie
3. politiek
4. politici