P2 - week 5 - plichtethiek

• Filosofie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Casus: Lone survivor (waargebeurd!)

 Vier Amerikaanse commando’s zijn op een geheime missie in Afghanistan in vijandelijk gebied. Vlak bij hun doelwit stuitten ze op een kudde geiten en twee herders. Ze staan voor het dilemma: de herders laten lopen met een grote kans dat ze verraden worden door de herders en de missie moeten afblazen, of de herders ter plekke doodschieten en daarmee een oorlogsmisdrijf begaan. De commando’s besluiten ter plekke te stemmen over wat ze moeten doen.

Casus: Lone survivor

Beantwoord voor jezelf in stilte de volgende vragen:

1. Wat is de beste keuze voor de soldaten?
   
2. Is dat ook de moreel juiste keuze?
   
3. Wat zou je op basis van het utilisme (hedonistische calculus) kiezen?

Casus: Lone survivor - de afloop..

Vraag aan klas: Gezien de gevolgen, heeft Marcus Luttrell de verkeerde keuze gemaakt?

Ethiek

Welke handelingen zijn gerechtvaardigd?

Overkoepelend

Morele theorie 1

Morele theorie 2

Morele theorie 3

Het kwaad

Waarden en normen 

relativisme en universalisme

consequentialisme: 

Wat goed is hangt af van de gevolgen.

Plichtethiek:

Wat goed is wordt bepaald door plichten.

Deugdethiek:

Alleen met een moreel karakter kan je bepalen wat goed is.

Banaliteit van het kwaad

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

11) kan ik uitleggen wat plichtethiek is

12) kan ik uitleggen een handeling volgens Kant alleen goed is als die voortkomt uit plichtsbesef en niet uit neigingen of gevoelens

13) kan ik de categorische imperatief uitleggen en toepassen op een voorbeeld

14) kan kritiek geven op de plichtethiek

Begrippen: (effectief) altruïsme

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Begrippen

• Autonomie 
  
• Categorisch imperatief

Terug naar het begin...

Hoe bepaal je wat goed/slecht is? 

Hoe moet je je leven leiden?

Consequentialisme/utilisme: kijk naar de gevolgen. Maar:

- rekenen met geluk is moeilijk

- te veeleisend soms

- staat te veel toe 

- ..niet alleen de gevolgen tellen

Een andere optie

De plicht of bedoeling is van belang, niet de gevolgen.

Plichtethiek:

Een handeling is goed als die voortkomt uit een plicht(sbesef).

• wat goed is, bepaal je onafhankelijk van gevolgen.
  
• plichten zijn niet afhankelijk van de situatie.
• > bijv. Je mag nooit liegen.
  > denk ook aan de casus van Lone survivor.. 

• 
  

Aan de slag

Vul de Lessonup in. 

> P2 week 5 - oefeningen plichtethiek

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

11) kan ik uitleggen wat plichtethiek is

12) kan ik uitleggen een handeling volgens Kant alleen goed is als die voortkomt uit plichtsbesef en niet uit neigingen of gevoelens

13) kan ik de categorische imperatief uitleggen en toepassen op een voorbeeld

14) kan kritiek geven op de plichtethiek

Begrippen: (effectief) altruïsme

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Wat is een goede bron voor plichten?

Religie?

Het wetboek?

Gevoel of intuïtie?

Immanuel Kant

- 1724 - 1804

- grote invloed op denken over mensenrechten

- zocht naar fundament voor moraal die voor iedereen kan gelden (dus niet in de bijbel)

Plichtethiek

Basis voor morele regel:

Niet religie, wetboeken of gevoelens, maar de rede!

Waarom?

• De rede is objectief (voor iedereen hetzelfde).
  
• De rede leidt tot morele regels als wiskundige waarheden. Keiharde morele wetten!

Maar wat zegt die rede? 

1. Je bent geen uitzondering op andere mensen. Een morele regel geldt voor jou net als voor alle anderen.
2. Een mens heeft rede, bestuurt zichzelf (i.t.t. dieren) en is dus een autonoom wezen met eigen waarde.

Daaruit volgt Kants morele regel…

De categorische imperatief.

Lees 2.2.2.

Het categorisch imperatief

altijd en in alle gevallen

het moet

Het categorisch imperatief

1e formulering:

Handel volgens die regel (maxime) waarvan je zou kunnen willen dat het een algemene wet wordt.

(zodat het niet tot een tegenstrijdigheid leidt)

2e formulering:

Je moet een mens nooit alleen als middel, maar ook altijd als doel in zichzelf behandelen.

Het categorisch imperatief

Voorbeeld: stelen. 

Wat is het principe van je handelen, de maxime?

Wat is de algemene wet? (moreel, niet juridisch)

Waarom kunnen we dat niet willen? Welke tegenstelling ontstaat er?

Aan de slag

Lees 2.2.2 (p.44)

Maak: 

Lessonup P2 - week 5 - oefeningen plichtethiek 2

Noem 2 dingen die je hebt geleerd van het SO of waar je nog aan moet werken.

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

11) kan ik uitleggen wat plichtethiek is

12) kan ik uitleggen een handeling volgens Kant alleen goed is als die voortkomt uit plichtsbesef en niet uit neigingen of gevoelens

13) kan ik de categorische imperatief uitleggen en toepassen op een voorbeeld

14) kan kritiek geven op de plichtethiek

Begrippen: (effectief) altruïsme

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Stel...

Je bent thuis en zit met je moeder op de bank. Er wordt aangebeld. Je doet open en ziet een moordenaar voor je deur staan. Hij wil weten waar je moeder is...

Vindt Kant het altijd verkeerd om te liegen?

1. Ja, omdat dat leidt tot slechte gevolgen
2. Ja, omdat het leidt tot tegenstrijdigheid als iedereen het doet
3. Nee, in sommige gevallen kan het.
4. Nee, het is niet je plicht om eerlijk te zijn

Vind jij het verkeerd om te liegen?
Licht toe.

Welke kritiek kun je nu geven op Kants categorische imperatief?

Kritiek op de plichtethiek

1. Het categorisch imperatief houdt geen rekening met specifieke gevallen of gevolgen. Als het cat. imp. zegt dat je niet mag liegen, mag dat nooit, in geen enkele situatie.

2. Je bent alleen verantwoordelijk voor je eigen daden, nooit voor de slechte daden van anderen. (ook niet als je die kan voorkomen). 

Stel dat je helemaal eerlijk bent tegen de moordenaar. Wie is er dan verantwoordelijk als je moeder iets overkomt?

Alleen de moordenaar

Vooral de moordenaar, maar jijzelf ook

Alleen jijzelf

Kritiek op de plichtethiek

1. Het categorisch imperatief houdt geen rekening met specifieke gevallen of gevolgen. Als het cat. imp. zegt dat je niet mag liegen, mag dat nooit, in geen enkele situatie.

2. Je bent alleen verantwoordelijk voor je eigen daden, nooit voor de slechte daden van anderen. (ook niet als je die kan voorkomen). 

Stel dat iemand een medicijn steelt uit de apotheek voor haar zieke zusje. Mag dat volgens Kant?

1. Ja, als dat alleen goede gevolgen heeft wel.
2. Ja, omdat het je plicht is voor je zusje te zorgen.
3. Nee, in dit geval niet.
4. Nee, omdat het leidt tot tegenstrijdigheid als iedereen het doet .

Vind jij dat iemand in zo'n geval mag stelen?

Ja, de bedoeling van een handeling telt mee

Nee, ook al is de bedoeling goed, het blijft stelen.

Zara bezoekt haar oma omdat ze vindt dat ze dat verplicht is. Kim bezoekt haar oma omdat ze het leuk vindt haar blij te maken.
Wie handelt er volgens Kant moreel?

1. Zara
2. Kim

Wie vindt jij dat moreel beter is?
Zara die uit plicht haar oma bezoekt, of Kim die het doet vanuit haar gevoel?

Zara

Kim

Welke kritiek kun je nu geven op Kants categorische imperatief?

Kritiek op de plichtethiek

1. Het categorisch imperatief houdt geen rekening met specifieke gevallen of gevolgen. Als het cat. imp. zegt dat je niet mag liegen, mag dat nooit, in geen enkele situatie.

2. Je bent alleen verantwoordelijk voor je eigen daden, nooit voor de slechte daden van anderen. (ook niet als je die kan voorkomen). 

3. Emoties hebben bij Kant niks te maken met wat goed is, maar is dat wel zo? 

Wat vind jij het grootste gebrek van de plichtethiek?

Dat het geen rekening houdt met verchillende situaties

Dat iedereen alleen verantwoordelijk is voor zijn eigen gedrag.

Dat emoties en gevoelens helemaal niet meetellen.

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

11) kan ik uitleggen wat plichtethiek is

12) kan ik uitleggen een handeling volgens Kant alleen goed is als die voortkomt uit plichtsbesef en niet uit neigingen of gevoelens

13) kan ik de categorische imperatief uitleggen en toepassen op een voorbeeld

14) kan ik kritiek geven op de plichtethiek

Begrippen: (effectief) altruïsme

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief