Basisstof 3 Oren en ogen (+ basisstof 4 BB)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 3 (+4) Oren en ogen

Leerdoelen

- Je kunt de delen van het oor benoemen met hun functie.

- Je kunt de bouw en werking van het oog beschrijven.

Bij oren denk je misschien alleen aan oorschelpen, maar een groot deel van de oren ligt in je hoofd. De ogen liggen goed beschermd in je oogkassen.

Buitenkant oor

In de oren ligt het gehoorzintuig. Daarmee neem je geluid waar.

Geluid bestaat uit trillingen van de lucht.

De oorschelp vangt deze trillingen op. Daarna gaan de trillingen door de gehoorgang.

Het trommelvlies

Een groot deel van de oren ligt in de schedel. Dit deel kun je niet zien.

Via de gehoorgang komen de geluiden bij het trommelvlies. Het trommelvlies gaat daardoor trillen

Oorsmeer

In de gehoorgang liggen oorsmeerkliertjes die oorsmeer maken.

Met een wattenstaafje kun je de voorzichtig gehoorgang schoonmaken, je mag er nooit met scherpe voorwerpen in peuteren!

Binnenkant van een oor

Achter het trommelvlies ligt de trommelholte. 

Het trommelvlies geeft de trillingen aan de:

Gehoorbeentjes ->  slakkenhuis -> zintuigcellen vangen de trillingen op -> impulsen worden gemaakt -> via gehoorzenuw naar de hersenen

 Het trommelvlies geeft de trillingen door aan de gehoorbeentjes. De gehoorbeentjes geven de trillingen door aan het slakkenhuis. In het slakkenhuis liggen zintuigcellen die de trillingen opvangen. In de zintuigcellen ontstaan dan impulsen. De impulsen gaan via de gehoorzenuw naar de hersenen

Buis van Eustachius

De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de keelholte.

Functie:

Lucht van de trommelholte naar de keelholte en omgekeerd.

Luchtdruk blijft zo aan beide zijden van het trommelvlies gelijk.

De wanden van de buis liggen meestal tegen elkaar aan gedrukt, zodat de buis dicht is. Als je slikt of gaapt, gaat de buis open.

Dit is nodig om het trommelvlies goed te laten trillen.

Functie van wenkbrauwen en wimpers

De wenkbrauwen zorgen ervoor dat zweet of ander vocht niet in je ogen loopt.

Wimpers beschermen de ogen tegen vuil en te fel licht. 

Buitenkant van het oog

Harde oogvlies = witte gedeelte

Iris = gekleurde gedeelte

Pupil = zwarte rondje in de iris

De pupil is een opening.

Over de iris en pupil ligt het hoornvlies. Dit is doorzichtig.

Buitenkant van het oog

Onder de huid boven de ogen liggen traanklieren. Deze maken traanvocht.

Als je knippert verspreiden de oogleden dit over de ogen.

Het traanvocht wordt afgevoerd naar de neusholte. 

De binnenkant van een oog

Aan het harde oogvlies zitten oogspieren vast.

Daarmee kun je je ogen draaien.

Bouw van het oog

De oogbol is voor het grootste deel gevuld met een soort gelei: het glasachtig lichaam.

Achter de iris en de pupil bevindt zich de lens -> scherp zicht

Bouw van het oog

De wand van een oog bestaat uit drie lagen:

1. Harde oogvlies
   buitenste laag
2. Vaatvlies
   Middelste laag
3. Netvlies
   Binnenste laag. Hierin liggen de zintuigcellen -> ontstaan impulsen -> via oogzenuw naar de hersenen

Bouw van het oog

In het netvlies, recht tegenover de pupil, ligt de gele vlek. Met de zintuigcellen in de gele vlek kun je het scherpst zien.

De plaats in het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat, heet blinde vlek. In de blinde vlek liggen geen zintuigcellen.

Als je naar iets kijkt, komen de lichtstralen vooral op de gele vlek.

Werking van de ogen

Lichtstralen komen je oog binnen door de lens. 

De lens zorgt ervoor dat de lichtstralen precies op de gele vlek van het netvlies vallen. Je ziet dan scherp.

De lens keert het beeld ook om, maar dat wordt ‘rechtgezet’ door je hersenen.

Bijziend en verziend

Bij sommige mensen werkt de ooglens niet goed. De lichtstralen komen dan niet precies op het netvlies terecht, maar ervoor of erachter. 

Als je bijziend bent, kun je alleen dichtbij scherp zien. Als je verziend bent, kun je alleen in de verte goed zien.

Slechtziendheid kan worden gecorrigeerd met een bril of contactlenzen. 

Bijziend

Iemand die bijziend is, kan in de verte niet scherp zien. 

Hij krijgt dan een bril met holle lenzen. Daardoor komen de lichtstralen weer precies op het netvlies.

Verziend

Iemand die verziend is, kan dichtbij niet scherp zien. Bij verziendheid krijg je een bril met bolle lenzen. De lichtstralen komen dan weer precies op het netvlies.

Online aan de slag!

Basis:

Basisstof 3: de oren, opdrachten 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 + Test jezelf

Basisstof 4: de ogen, opdrachten 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 + Test jezelf

Kader/GL:

Basisstof 3: Oren en ogen, opdrachten 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 10 + Test jezelf