3.1 Fenotype & genotype

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H3 Genetica

BS 1: fenotype & genotype

Leerdoelen

1. Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
2. Je weet hoe een chromosoom is opgebouwd
   
3. Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.

H3: 

Genetica

BS 1: 

Fenotype en genotype

Fenotype 

Genotype

• Alle waarneembare eigenschappen van een individu
• Combinatie van genen en milieufactoren (licht, lucht, voeding, etc)
• Kunnen worden veranderd

• De informatie voor de erfelijke eigenschappen van het individu
• Aangeboren

Fenotypische modificatie

Modificatie van het fenotype:

• Verandering fenotype
• Genetisch materiaal verandert niet
• Wordt niet doorgegeven

Chromosomen

• Karyotype: rangschikking van chromosomen. Ook wel karyogram of chromosomenportret
• Mensen hebben 23 paren homologe chromosomen.
• In totaal 46 chromosomen (2n)
• 22 paar autosomen (= identieke lichaamschromosomen)
• 1 paar  geslachtschromosomen 

       (X en Y niet identiek)

Samenvatting

Lichaamscel: 23 paar chromosomen (46 totaal)

• 22 paar autosomen
• 1 paar geslachtschromosomen

Geslachtscel: 23 chromosomen

• 22 enkele autosomen
• 1 geslachtschromosoom
  

Chromosomen

Chromosomen bestaan uit opgerold chromatine.

Chromatine bestaat uit strengen DNA, gewikkeld rond histonen (balvormige eiwitten).

DNA

DNA bestaat uit lange ketens van nucleotiden:

1. Fosfaatgroep 
2. Desoxyribose (suiker)
3. Stikstofbase

4 soorten stikstofbasen:

Adenine, Thymine, Guanine of Cytosine

Complentaire baseparing: 

koppels A-T en C-G 

Genen

Een gen bevat informatie voor een of meerdere erfelijke eigenschappen

Alle DNA-moleculen in een cel noem je het genoom

Genen en allelen

Het genotype van een individu ontstaat bij bevruchting

Aangeboren afwijking / aandoening

• Bijv. door schadelijke stoffen of ziekteverwekkers.
• Bijv. door een fout in het aantal chromosomen in de cellen (zie afbeelding).
• Door een fout in de structuur van één chromosoom.

Erfelijke ziekten

Erfelijke ziekte / aandoening: 

een aangeboren aandoening die genetisch via de ouders wordt doorgegeven

--> drager

Genregulatie

= Het aan- en uitzetten van een gen

Genexpressie = als genen worden aangezet en ze komen ook tot uiting

Inactivatie = genen staan uit

Voorbeeld: in bepaalde cellen van je hoofdhuid staan de genen aan die zorgen voor haargroei. In de levercellen staan deze genen uit.

Epigenetica

Beïnvloeden de activiteit van genen zonder de onderliggende DNA-sequentie te veranderen.

Genexpressie en genonderdrukking

Sleep onderstaande begrippen...

...naar de bijbehorende uitleg

Verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap

Alle waarneembare eigenschappen van een individu

Een deel van een chromosoom dat de info bevat van erfelijke eigenschappen

Gelijk in lengte en vorm

Het 23ste chromosoompaar

Bij de mens de eerste 22 paar chromosomen

Alle erfelijke eigenschappen van een individu

Fenotype

autosomen

Genotype

Allelen

homologe chromosomen

geslachtschromosomen

Gen

Aan de slag...

Huiswerk

BS 3.1 Fenotype en genotype

Opdracht 1 t/m 10