Les 1: Geologische geschiedenis van Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

De Nederlandse kust

Wonen in Nederland

Instaptoets

Topografie

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

De Perito Morenogletsjer in Argentinië.

      Lesdoel

Tijdens deze les gaan we kijken naar verschillende geologische periodes die landschappen in Nederland hebben gevormd.
Als resultaat zullen we het hebben over de 6 verschillende landschappen, waar ze zijn en wat hun kenmerken zijn.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen kennen wat geologische tijdschaal is . 

2. De leerlingen kennen wat kustlijn is . 

3. De leerlingen kennen wat N.A.P is . 

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Geologische geschiedenis en ontstaan van Nederland

De geologische tijdschaal is de indeling van de geschiedenis van de Aarde in geologische tijdperken. 

holoceen (warm)

pleistoceen (afwisseling warm en koud)

Wat hebben deze foto’s met Nederland te maken?

Doucheputje van Europa

Zandbak

Schets 1

Hoe zag het Nederlandse landschap eruit in het Eind Plioceen? Dit tijdperk was 2.6 miljoen jaar geleden en bevond zich in een globaal warme periode, een interglaciaal. De zeespiegel lag meters hoger dan de zeespiegel nu. Dit zorgde ervoor dat een groot gebied van Nederland onder de zee lag.

Rijn en Maas

 Rivieren tijdens zo’n koude periode:

in de zomer: 

- snelstromend en heel breed door veel smeltwater

- vele ondiepe waterlopen door verstopte  beddingen = vlechtende rivier 

- brede puinwaaier van zand en grind

in de winter: 

- bijna geen water door lage  temperaturen

Begin nieuwe periode: Pleistoceen

Glaciaal

- ijstijd - koude periode met uitgestrekte ijskappen. 

Pleistoceen: algemeen koud en droog

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

Schets 2: 

In de tweede schets zie je hoe het Laat-Tiglien het landschap veranderde. In deze periode, 1.8 miljoen jaar geleden, vond er regressie van de zeespiegel plaats. Dit kwam doordat het kouder werd op aarde en er veel meer water werd opgeslagen in de ijskappen op de Noord- en Zuidpool.

Zeespiegel 

- het wateroppervlak van de zee en de oceanen (daalt in ijstijden)

Schets 3: Keileem en stuwwallen

In de op-een-na laatste ijstijd, het Saale, bereikte de gletsjer vanuit Scandinavië het Noordelijke deel van Nederland in twee fasen.

Het ijs heeft langs de eindmorene keileem achtergelaten, dat is een mix van grind, zand en leem. Er zijn nog enkele opgestuwde heuvels te vinden, die noemen we keileemkoppen.

Keileem - ongesorteerd mengsel van keien, grind, zand, klei en leem. Vaak worden in keileem ook zwerfstenen gevonden.

Schets 4: Keileem en stuwwallen

In de tweede fase breidde de ijskap zich uit. Dit gebeurde in een soort uitstupsels: ‘tongen’ genoemd. Deze volgden de rivierdalen en sleten deze uit, totdat er reusachtige  tongbekkens ontstonden. Het ijs duwde het rivierzand en de bodem opzij tot enorme  stuwwallen.

Stuwwallen

Stuwwal - een heuvel in het landschap die ontstaan is doordat een gletsjer de grond heeft opgeduwd.

ntr.nl

Waarom weten we dat er een ijstijd was in Nederland?

Zwerfstenen -  kei die door een gletsjer of ijskap is meegevoerd.

SCHETS 5:

In het Weichselien, 20.000 jaar geleden, trok de ijskap zich terug en was heel Nederland weer ijsvrij. De rivieren kregen weer een vrije loop, maar hielden de route die ze door de gletsjer hadden aangenomen. De Noordzee lag nog steeds droog door de kou, je kon dus naar Engeland lopen!

ntr.nl

Het grote plaatje

Glaciale wip

SCHETS 6: Nu

Tegenwoordig leven we in een interglaciaal, waar de zeeniveaus veel hoger (transgressie)  zijn dan in het Weichselien door de temperatuurstijgingen.

N.A.P -

ongeveer gelijk aan het gemiddeld zeeniveau van de Noordzee.

blz. 11

Soorten kusten

Soorten kusten

Waddenkust

zeegaten en eilanden.

wadden overstromen alleen bij hoogwater, bij laagwater droog.

speciaal natuurgebied

Gesloten duinenkust

Van Den Helder tot Hoek van Holland.
Strandwallen en duinen

Estuariumkust

Zeearmen en eilanden in het mondingsgebied.

Trechtervormige riviermonding waar zoet rivierwater en zout zeewater zich vermengen. 

     Kleine afsluiting

Pleistoceen

Holoceen

glaciale

interglaciale

keileem

stuwwal

zwerfstenen

glaciale wip

estuarium

waddenkust

duinenkust

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Zelf aan de slag

Opgave

Bronnen

Atlas

CE opdracht

Opgave

Bronnen

Antwoorden

     Kleine afsluiting

veen

zeeklei

rivierklei

dekzand

löss

getijden

doodtij

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Zelf aan de slag

Lees paragraaf 1.1

Maak de opdrachten 1 t/m 7 aan het eind van de paragraaf

Bespreking 1, 2

1.3

1.4

W6

       Bespreking 3, 4

en 5, 6

Bespreking 7

www.hetzeeuwselandschap.nl

     Grote afsluiting

Tijdens deze les gaan we kijken naar verschillende geologische periodes die landschappen in Nederland hebben gevormd.
Als resultaat zullen we het hebben over de 6 verschillende landschappen, waar ze zijn en wat hun kenmerken zijn.

Grote lesafsluiting (5 min)

De grote lesafsluiting vindt plaats aan het eind van de les, na de zelfstandige verwerking. Controleer begrip en werkhouding.

Leerlingen geven feedback over wat ze hebben geleerd en reflecteren op hun werkhouding.

Reflectiegesprek, leerlingen geven elkaar feedback

retrieval practice

https://quizlet.com/nl/744072910/vwo-5-wonen-in-nederland-flash-cards/?i=1fo1jg&x=1jqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com