Les 4 antibiotica & afweer bacteriën

• Farmaceutische patientenzorg
• MBO
• Studiejaar 2

FPZ 

Antibiotica & afweer 

Les 4 

Bacteriën 

Wat gaan we doen deze les? 

Terugblik vorige les ​

Theorie: ​

Bacteriën ​

• Wat is een bacterie? ​
  
• Celdeling ​
  
• Indeling op vorm/ kleuring / zuurstofgebruik​
  
• Resistentie ​
  

Antibacteriële middelen ​

• Bijwerkingen ​
  
• Kuur afmaken ​
  
• Bloedspiegel ​
  
• Indeling ​
  
• Urineweginfectie 

Waar denk jij aan bij bacteriën?

Wat is een bacterie? 

• Levende wezens​
  
• Micro-organisme​
  
• Één cel​
  
• Kunnen vermenigvuldigen door deling​
  
• Komen voor in verschillende vormen​
  
• Zijn overal​

Indeling op vorm 

staaf - bol - spiraal

Indelen op kleuring​

• Meneer Gram​
  
• Hulpmiddel = kleurstof​
  
• Opnemen in de celwand?​
  
• Wel opnemen​ = Grampositief​

• Niet opnemen​ = Gramnegatief 

Indeling op zuurstofgebruik ​

Aerobe​

= Bacteriën die bij aanwezigheid van zuurstof kunnen leven en vermeerderen.​

​

Anaerobe ​

= Bacteriën die geen of slechts weinig zuurstof kunnen verdragen. 

Resistentie​

De sterksten overleven​

Bacterie wordt bestand tegen bepaald soort antibioticum

Welke antibacteriële middelen ken je?

Antibacteriële middelen (1)

• Antibiotica ​
• Werkzaam tegen infectieziekten veroorzaakt door bacteriën​
• Gemaakt van andere mo ​
• Meestal schimmels; chemisch bewerkt ​
• Ook toegepast bij voorkoming van infecties​
• Hebben bacteriedodende functie​: bactericide ​
• Of een bacteriegroei remmende functie: bacteriostatisch 

Antibacteriële middelen (2)

Werkingsmechanisme ​

Bactericide ​

Bacteriostatisch ​

Werkingsgebied ​

Smalspectrum ​

Tegen beperkt aantal soorten bacteriën werkzaam ​

Breedspectrum ​

Tegen veel soorten bacteriën werkzaam ​

Of tegen grampositieve of gramnegatieve bacteriën 

Kruisresistentie ​

Als bacterie ongevoelig is voor bepaald antibacterieel middel dan is die bacterie meestal ongevoelig voor alle middelen uit dezelfde antibacteriële groep 

Weet jij wat veel voorkomende bijwerkingen zijn van antibiotica?

Bijwerkingen antibiotica

Overgevoeligheid​

• Niemand is van nature overgevoelig ​
  
• Kan wel komen; sensibilisatie ​
  
• Aanraking kleine hoeveelheid ​
  
• Verboden aanwezigheid zelfs van sporen van een antibacterieel middel in voeding ​
  
• Grootste kans oraal gebruik ​
  
• Daarom wordt het gebruik van uitwendige middelen die ook oraal gebruikt kunnen worden sterk afgeraden ​
  
• Overgevoelig voor een middel uit een groep dan waarschijnlijk ook voor de andere middelen uit deze groep​ (kruisovergevoeligheid) 

Diarree

• Middelen met breed werkingsspectrum maken geen onderscheid tussen de voor de mens onschadelijke of zelfs nuttige bacteriën en ziekmakende bacteriën ​
  
• Kunnen de nuttige darmbacteriën aantasten: diarree als gevolg​
  
• Daardoor kunnen er in het lichaam micro- organismen aanwezig zijn die ongevoelig zijn voor het middel ​
  
• Daardoor natuurlijk evenwicht verstoord ​
  
• Deze ongevoelige micro- organismen (schimmels of gisten) kunnen gaan groeien ​
  
• Zo kan onbedoeld een schimmelinfectie ontstaan ​
  
• Dit heet een superinfectie

Kuur afmaken (1) ​

• Kuur altijd afmaken ​
• Vaak na 2 tot 3 dagen alweer stuk beter​
• Pakt eerst de zwakke bacteriën aan ​
• Daarna sterke bacteriën ​
• Infectie kan in ernstigere vorm terugkeren ​
• Kuur afmaken en voldoende hoog doseren ​
• Denk erom: kinderdoseringen altijd narekenen ​
• Niet te laag doseren 

Kuur afmaken (2)

Nog een gevaar van kuur niet afmaken: ​

• Gevaar van resistentie ​
• De bacteriën die het beste weerstand konden bieden gaan zich weer vermenigvuldigen 

Goede bloedspiegel 

Regelmatig over de dag innemen ​

Aandacht aan besteden ​

Gebruiksaanwijzing: ​

• Op lege maag innemen​
  
• Anders worden ze aangetast door het maagzuur ​
  
• Of vormen complexe verbindingen met het voedsel 

Opdracht 

Penicillines​

Tetracyclines ​

Macroliden ​

Chinolonen ​

Lokaal toegepaste middelen 

Zoek van elke groep uit; ​

1. Bacteriostatisch of bactericide? ​
2. Smal en breedspectrum? ​
3. Bijzonderheden ​
4. Welke middelen vallen hieronder?

Penicillines (1)

• Bactericide werking ​
  
• Smal spectrum & breed spectrum ​
  
• Nauwelijks bijwerkingen ​
  
• In hoge dosering: diarree ​
  
• Kuur gewoon afmaken: diarree verdwijnt na afloop kuur onmiddellijk 

Penicillines (2)

Smalspectrum: ​

• Feneticilline (Broxil ®) ​
  
• Fenoxymethylpenicilline ​
  
• Flucloxacilline (Floxapen ®) ​
  

Breedspectrum: ​

• Amoxicilline ​
  
• Amoxicilline met clavulaanzuur (Augmentin ®) ​
  

(In combinatie werkzaam tegen meer bacteriën)

Tetracyclines (1)

Bacteriostatisch ​

Breed spectrum ​

Mag bij zwangerschap tot 16e week :

• Liever niet​
  
• Risico op bot- en tandontwikkeling ​
  

Tetracyclines (2)

Bijwerkingen: ​

• Misselijkheid en diarree​
  
• Overgevoeligheid voor zonlicht ​
  
• Tijdens kuur en 14 (!) dagen daarna niet onder zonnebank of in de felle zon

 ​

Middelen: ​

Doxycycline ​

Tetracycline ​

Minocycline ​

Macroliden (1) 

• Bacteriostatisch ​
• Remmen groei van bacterieel eiwit ​
• Smalspectrum ​
• Als patiënt overgevoelig is voor penicilline ​
• Werkzaam tegen helicobacter pylori (veroorzaker maagzweer)​
• Luchtwegaandoeningen en geslachtsziekten ​
• Veel interacties​
• Stuk duurder dan penicillines 

Macroliden (2) 

Middelen:​

• Erytromycine​
  
• Azitromycine (Zithromax ®) ​
  
• Claritromycine (Klacid ®)​
  
• Roxitromycine (Rulide ®)

Chinolonen ​

• Bactericide ​
  
• Breedspectrum ​
  
• Bij wondinfecties of gecompliceerde urineweginfecties​
  

Ciprofloxacine (Ciproxin ®)​

Norfloxacine ​

Levofloxacine (Tavanic ®)​

Pipemidinezuur (Pipram ®) 

Lokaal toegepast middelen

Vanwege bijwerkingen alleen lokaal ​

Verschillende groepen ​

• Chlooramfenicol ​
• Mupirocine (Bactroban ®)​
• Fusidinezuur (Fucidin ® Fucitalmic ®) 

Weet jij welke middelen er worden ingezet bij een urineweginfectie?

Urineweginfectie (1) 

• Nieren, urineleiders en de blaas belangrijk bij uitscheiding van afvalstoffen en regeling vochthuishouding ​
  
• Onbehandelde urineweginfecties kunnen leiden tot infecties aan de nieren (nierbekkenontsteking) ​
  
• Urineweginfectie: ​

80% van de gevallen veroorzaakt door normale darmbacterie​

Escherichia coli ​

Darm is besmettingsbron 

Urineweginfectie (2)

Ongecompliceerde urineweginfectie​

• Cystitis​
• Klacht: pijn bij het plassen 

​

Gecompliceerde urineweginfectie ​

• Algemeen ziek​
• Pijn in de rug ​
• Koorts​
• Pijn bij het plassen 

Urineweginfectie (3) 

Herhaling van urineweginfectie? ​

• Oorzaak nagaan ​
• Vrouwen hebben sneller dan mannen ​

Voorkomen: ​

• Regelmatig blaas ledigen (bij te lang ophouden, of niet helemaal leegplassen kan de infectie bevorderen) ​
• Goede hygiëne na geslachtsgemeenschap ​
• Goede ontlastingshygiëne 

Behandeling urineweginfectie​

ongecompliceerd ​

Hoog doseren ​

Veel water drinken   

Ongecompliceerde urineweginfectie: ​

• Vrouwen: 5 dagen​
  
• Mannen: 10 dagen ​

Vaker dan 3x per jaar? ​

• Langdurige behandeling ​
  
• Voor het slapengaan

 

Behandeling urineweginfectie gecompliceerd​

Gecompliceerde urineweginfectie: ​

• Gepaard gaan met nierbekkenontsteking of ontsteking aan de prostaat ​
• Met penicilline of macroliden ​
• Cotrimoxazol (combi middel)​
• 10 tot 14 dagen 

Preparaten

Nitrofurantoïne & trimethoprim 

Wel is gehoord van profylactisch gebruik van antibiotica?

Ja

Nee

Profylactisch gebruik antibiotica

Gericht toepassen​​

Kans op resistentie ​​

Alleen profylactisch:​

Ernstig risico van infecties voor de patiënt ​​

Voorkomen ziek worden​​

Preoperatieve profylaxe ​​

Wondroosprofylaxe ​​

Endocarditisprofylaxe ​​

Desinfectancia 

Volgende week 

Schimmels 

Zelfzorg voetschimmel en vaginale schimmelinfectie