H3 Regenten en Vorsten § 3.5 Wetenschap en techniek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Regenten en vorsten

§3.5 Wetenschap en techniek

Wat weet jij eigenlijk
van de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw?

Bron B

Museum Boerhaave, Leiden - Anatomisch Theater tijdens radio-opname

Bron A

Het anatomisch theater van Leiden was een instelling voor het onderwijs in anatomie. Het is gebouwd in 1596. Gravure door Willem Swanenburg (1610).

We zijn aanbeland in de tijd van Regenten en Vorsten  (1600 - 1700)

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

1600

Lesprogramma deze les:

• Lesdoelen van § 3.5 &  begrippen
• Samen lezen
• Uitleg van § 3.5.
• Aan de slag
• Nakijken
• Afsluiting

In deze paragraaf leer je: 

• Hoe er in de 17e eeuw een wetenschappelijke revolutie   ontstond.
• Hoe nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen en   uitvindingen in de 17e eeuw praktische toepassingen   kregen. 

Taaldoelen: 

Lezen, begrijpend lezen, leren samenvatten, historische begrippen en uitbreiding woordenschat.

Begrippen uit deze les:

1. Wetenschappelijke revolutie

2. Natuurwetten

3. Academie

4. Energie

Personen in deze paragraaf

1. Copernicus
2. Descartes
3. Bacon
4. Spinoza
5. Galilei 
6. Newton
7. Huygens
8. Leeuwenhoek
9. Hugo de Groot
10. Simon Stevin

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Samen lezen: Kennis door onderzoek

Wetenschappelijke revolutie

"De wetenschappelijke revolutie is een periode in de geschiedenis van de wetenschap waarin klassiek-religieuze ideeën plaatsmaakten voor modern-wetenschappelijke ideeën. "

oftewel:

• Geloof niet alles wat je ziet
• Geloof niet alles wat je leert

Kennis door onderzoek

Bijbel en Oude Grieken zeiden dat de aarde het middelpunt van het heelal was.  Copernicus ontdekt  door berekeningen en waarnemingen dat het de zon is.

Wetenschappelijke revolutie

Meer vertrouwen op waarnemingen/kijken, experimenten en logisch redeneren.

Nicolau Copernicus 1473-1543

Nicolau Copernicus 1473-1543

Twijfel aan geocentrisch wereldbeeld
Gevolg: observaties hemellichamen.
Conclusie: heliocentrisch wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Verandering wereldbeeld

geocentrisch wereldbeeld              heliocentrisch wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Waarheid

Hoofdvraag: wat is waarheid?

Kenmerk: niet meer uitgaan van

wat anderen zeggen, 

maar zelf nadenken

Hoe? rationalisme en empirisme

Wat is waarheid? Als de oude Grieken of Romeinen het vinden? Als het in de Bijbel staat? Of iets anders? Je kunt de wereld niet verklaren door alleen een beroep te doen op het gezag van anderen. Zelf logisch redenenen of systematisch observeren en experimenten was het devies.

Basis moderne wetenschap

Rationalisme:                               Empirisme:

logisch redeneren                        zintuiglijke waarneming        (Descartes)                                   (Bacon)

                                                                         

            Rationalisme

Wetenschappers vertrouwden op hun eigen verstand in plaats van de klassieken na te volgen.

Rationalisme: Alleen het gebruik van het menselijk verstand (ratio) tot zinnige kennis kan leiden 

Rationalisme

Rationalisme

Rene Descartes. Nieuwe visie op God en de wereld
Mechanistisch wereldbeeld
 
Rationalist: alleen door denken verkrijg je ware kennis
Cogito ergo sum (ik denk dus ik ben)

Descartes: God grijpt niet direct in in de werkelijkheid, want hij heeft de wereld in gang gezet dmv natuurwetten.

Durf te twijfelen. Ontdoe je van oude gedachten , voordat je zelf begint met onderzoek doen. Hij twijfelde aan bijna alles. Ook aan het zintuiglijke, want je zintuigen houden je voor de gek, stelde hij. Denk maar eens aan een droom. Wat is werkelijkheid.

Cogito ergo sum. Wat we met de rede kunnen vatten is meer werkelijkheid dan dat we met onze zintuigen kunnen waarnemen.

Leuk feitje. Hij overtuigde zijn docenten op de universiteit ervan dat hij de hoogste cijfers haalde als hij niet naar college hoefde te komen maar in bed mocht studeren. Ze gaven hem de kans en prompt haalde hij de hoogste cijfers. Hij heeft dit het grootste deel van zijn leven volgehouden.

Werkte 20 jaar in De Republiek.

Kritiek op Descartes door Pascal. Descartes maakt de mens in zijn ogen tot een denkend ding die in een puur rationele verhouding tot de werkelijkheid staat. Het gevoel, de wil en het hart zijn volgens Pascal net zo belangrijk (het hart heeft zijn redenen die de rede niet kent) Hij was ook een rationalist, want probeert vanuit de rede aan te tonen hoe onredelijk het is om de grenzen van de rede niet te willen zien. Geeft de rede echt antwoord op alle levensvragen? 

Empirisme

Empirisme 

Theorie: elk onderzoek moet gebaseerd zijn op 

waarneming, 

ervaring en

experiment: goed kijken naar wat er om je heen gebeurt

Fundamenten al in de oudheid (Aristoteles en vanaf 14 eeuw gaat men steeds systematischer te werk.

en God dan?

Descartes: 
'mechanistisch wereldbeeld'
Trend:
'God is wel de schepper, 
maar niet (meer) de bestuurder'
belangrijk:
langzame veranderingen in denken
geen strikte scheiding tussen wetenschap en geloof

Wetenschappelijke
revolutie

Baruch Spinoza: god is geen opperwezen, god is in alles/ God bestaat alleen in filosofische zin

Grondlegger van de Verlichting: Rationalisme

Aantal publicaties verboden (ondermijning van de Bijbel)

Galileo Galilei

Italiaanse astronoom
Vond de eerste goed werkende Telescoop uit
Vond bewijs voor Copernicus' theorie

Galileo Galilei: ‘de zon is het middelpunt van het heelal, niet de aarde!’

Galileo demonstreert in 1609 zijn telescoop aan Leonardo Donato, de doge van Venetië. De telescoop toont de kraters op de maan, waarmee hij wilde aantonen dat de maan een planeet was, vergelijkbaar met de aarde. Zijn bewering dat niet alles in het heelal om de aarde, de schepping van God, draaide was moeilijk te verteren voor de geestelijkheid. De aarde was in dit nieuwe wereldbeeld slechts een van de vele planeten in het Heelal die om de zon draaide. 

De geestelijkheid is sceptisch rond de waarnemingen en conclusies van Galilei; 

Na een aantal jaren kwam Galilei dan ook in conflict met de Kerk, hoewel hij zelf volhield dat zijn werk slechts een zuiver theoretische beschrijving inhield, en niet in conflict was met de godsdienst, die hijzelf ook aanhing. Hij meende juist te laten zien hoe doordacht het door God geschapene in elkaar zat. 

Galileo Galilei demonstreert zijn telescoop aan Leonardo Donato (19e eeuw, schilder onbekend)

Christiaan Huygens

Uitvinding slingeruurwerk.

Video duurt 2.48 min.

Antoni van Leeuwenhoek

Microscopen

Hugo de Groot 1583-1645

"Een van de grootste juristen ooit"

Hugo de Groot schreef boeken over geschiedenis, wetgeving en godsdienst. 

De iure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede)

Mare Liberum (over de vrije zeevaart en vrijhandel)

Isaac Newton 

Zwaartekracht. 

Natuurwetten. 

De wetenschappelijke revolutie

Isaac Newton

Hoe kan het dat een appel wel van de boom op de grond valt, maar de maan in de lucht blijft hangen?

Wet van de zwaartekracht

Maak opdracht: 1 t/m 2 in je werkboek op blz. 81 .

Rond 1660 ontdekken vorsten het nut van de nieuwe wetenschappen.

Zowel Frankrijk als Engeland richten academies van wetenschap op: organisaties waar wetenschap wordt beoefend

Wetenschappelijke revolutie

Geen houden meer aan
Niet alles accepteren omdat het in een oud boek staat
Klassieke teksten evalueren
Geen aannames zonder te testen, Empirisme
Natuurwetten

Praktische toepassingen

Sterrenkunde
Scheikunde
Wiskunde
Koninklijke academie voor de wetenschap

Bekende uitvinders

• Robert Boyle (eigenschappen van lucht)
• William Harvey (bloedsomloop)
• Jan Swammerdam (insecten ontleden)
• Anthonie van Leeuwenhoek (microscoop -> bacteriën)
• Christian Huygens (slingerklok en lichtgolven)
• Wetenschappelijke revolutie is de aanzet tot de Verlichting (in denken)

Leeghwater

De molengang, uitgevonden door Simon Stevin.

Gebruikt door Jan Adriaanszoon Leeghwater voor het droogleggen van de Beemster

Maak opdracht: 3 t/m 8 in je werkboek op blz. 76 en 77 .