H9. sociale verandering in het verhoudingsvraagstuk

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Wat feiten:

• De economie neemt wereldwijd toe
• De inkomensongelijkheid neemt toe
• De 26 rijkste mensen op aarde bezitten evenveel als de armste helft van de bevolking
• In de VS is het verschil in inkomen het grootst
• 820 miljoen mensen lijden wereldwijd honger

  Context: ongelijkheid in de wereld

Klik op de grafiek om hem te vergroten

• "Het proces van uitbreiding en intensivering van contacten en afhankelijkheden over zeer grote afstanden en over landsgrenzen heen."(Bron: Seneca) 

• "Globalisering is een proces dat zowel economische, technologische, institutionele en sociale ontwikkelingen omvat. Het CBS richt zich vooral op de economische aspecten van de globalisering."(Bron: CBS)

• "Globalisering is een toenemend proces van economische, culturele en politieke integratie op mondiaal niveau. Door de openstelling van grenzen tussen landen, kunnen goederen en diensten zich gemakkelijker verplaatsen."(Bron: Van Dale)

  Globalisering

• Bij globalisering raken gebieden op aarde steeds meer met elkaar verbonden (op economisch, politiek, sociaal en cultureel gebied).
• Gedeeltelijk uit solidariteit en naastenliefde
• Gedeeltelijk eigenbelang
• In de 21e eeuw enorm versneld
• Ontwikkelingshulp --> economisch profijt
• Ontwikkelingshulp --> vluchtelingenstroom voorkomen.

  Globalisering

Klik op de grafiek om hem te vergroten

• Onwikkelingshulp vs onwikkelingsamenwerking
• Factor "Macht"
• Transitie van "hulp" naar "samenwerking"
• Op de foto hulp of samenwerking?

• Ontwikkelingssamenwerking

Klik op de grafiek om hem te vergroten

Aan het eind van deze les weet je:

Lesdoelen

Na deze les kun uitleggen waarom er in Nederland sprake is van sociale ongelijkheid en weet je welke factoren daarin een rol spelen.

Aan het eind van deze les weet je:

Na deze les ken je de volgende begrippen

• sociale ongelijkheid 
• sociale stratificatie
• sociale mobiliteit
• gesloten- vs open samenleving
• positieverwerving 
• positietoewijzing
• maatschappelijke positie
• sociale uitsluiting

In Nederland zijn grote verschillen op gebied van "bezit"

• Schaarse zaken: "Zaken die niet onbeperkt leverbaar zijn, maar waar wel behoefte aan is."
• Kennis, inkomen en vermogen kunnen ook schaars zijn

Sociale ongelijkheid in Nederland

Klik op de kaart om hem te vergroten

Deze kaart laat het verschil ten opzichte van het gemiddelde inkomen in Nederland zien

In Nederland zijn er grote verschillen op het gebied van ΅Macht"

• fysieke macht
• politieke macht
• formele macht
• informele macht

Sociale ongelijkheid in Nederland

Klik op de kaart om hem te vergroten

• maatschappelijke positie: de plek ten opzichte van anderen
• sociale stratificatie: mensen met een vergelijkbare plek indelen in "lagen"
• maatschappelijke ladder: zie afbeelding
• sociale mobiliteit: stijgen of dalen op de maatschappelijke ladder

Sociale ongelijkheid in Nederland

Klik op de afbeelding om hem te vergroten

• gesloten samenleving: weinig mogelijkheden tot sociale mobiliteit
• open samenleving: veel mogelijkheden tot sociale mobiliteit
• positie toewijzing: maatschappelijke oorzaken bepalen de maatschappelijke positie van een groep of individu
• positie verwerving: groepen of individuen verkrijgen een maatschappelijke positie door een eigen bijdrage
• de rol van socialisatie: invloed gezin, leeftijdsgenoten, school

 Werk is een belangrijk onderdeel van je maatschappelijke positie

Sociale ongelijkheid in Nederland

Klik op de afbeelding om hem te vergroten

Sociale uitsluiting: Mensen die niet kunnen meekomen in de samenleving belanden in de onderklasse.

• beperkte sociale en politieke participatie: Geen werk leidt tot minder ‘mee doen’ in de samenleving
• beperkte normatieve integratie: Andere kijk op het arbeidsethos (functie van werk is alleen geld verdienen)

Ongelijkheid

Sociale uitsluiting: Mensen die niet kunnen meekomen in de samenleving belanden in de onderklasse.

• niet goed kunnen voorzien in elementaire levensbehoeften: Een tekort aan materiële goederen
• geringe toegang tot sociale grondrechten: Overheid biedt collectieve goederen en diensten aan, maar mensen die dit nodig hebben, weten dat niet of onvoldoende.

Ongelijkheid

Aan het eind van deze les weet je:

Lesdoelen

Na deze les kun uitleggen op welke manier er in Nederland sprake is van sociale ongelijkheid en weet je welke actoren daar invloed op uitoefenen

Aan het eind van deze les weet je:

Na deze les ken je de volgende begrippen

• sociale ongelijkheid 
• cultureel kapitaal
• referentiekader
• eliteculuur vs massacultuur
• politieke participatie
• electorale participatie
• niet-electorale participatie

In het onderwijs:

• cultureel kapitaal: de kennis, houdingen en opvattingen en smaak die horen bij hogere sociale posities
• beoordeling op school: hoger opgeleide ouders communiceren doorgaans anders dan lager opgeleide ouders
• referentiekader: ouders die zelf een opleiding hebben afgemaakt verwachten dit ook van hun kinderen.

  Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Deze kaart laat het verschil ten opzichte van het gemiddelde inkomen in Nederland zien

0

Cultuur en vrije tijd

• opleidingsniveau bepaalt vrijetijdsbesteding
• eitecultuur ("high culture") 
• massacultuur ("popular culture")
• dit verschil ontstaat vaak tjdens het volwassen(-er) worden
• "cultureel kapitaal" speelt hierin een grote rol

  Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Politiek

• officieel: geen sociale ongelijkheid, want "Iedereen is voor de wet gelijk..."
• toch zijn er verschillen in "politieke participatie:" het meedoen aan "de politiek
• Electorale participatie: activiteiten die te maken hebben met stemmen.
• Niet-electorale participatie: meer dan alleen stemmen...

 Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Electorale participatie

• het stemmen zelf
• actief tijdens de verkiezingen, bijvoorbeeld ophangen posters
• lid zijn politieke partij

Niet-electorale participatie

• beïnvloeden politiek
• demonsteren
• media inschakelen om politiek invloed uit te oefenen

 Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Verhoudingsvraagstuk  ➡  politieke participatie

• hoger opgeleide mensen participeren doorgaans meer
• hogere inkomens participeren doorgaans meer
• gevolg: meer macht en machtsbronnen om doelen te halen
• machtsbronnen als: geld en kennis
• ook andere variabelen hebben invloed op politieke participatie
• religie, sekse, etniciteit.

 Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Gezondheid

Gemiddeld leven hoger opgeleiden 7 jaar langer dan lager opgeleiden. Verklaringen hiervoor zijn:

• kennis van gezondheid en hygiëne
• levensstijl: vaak bewustere keuze
• gedrag
• communicatievaardigheden: met bijvoorbeeld de arts

 Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Samengevat:

• Je maatschappeljke positie hangt af van:

            - onderwijskansen
            - cultuur en vrijetijdsbesteding
            - politieke participatie
            - gezondheid

• Sociale ongelijkheid op microniveau heeft gevolgen voor iemands leven en maatschappelijke kansen.
• Verandering hierin aanbrengen: cultuur overnemen...

 Gevolgen sociale ongelijkheid op microniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Aan het eind van deze les weet je:

Lesdoelen

Na deze les kun uitleggen welke gevolgen sociale ongelijkheid op een samenleving hebben en weet je welke actoren daar invloed op uitoefenen.

Aan het eind van deze les weet je:

Na deze les ken je de volgende begrippen

• ontwikkelingssamenwerking
• macht
• conflicten
• harmoniemodel
• conflictmodel
• groepsidentiteit
• sociale cohesie

• feit: er zijn grote verschillen in een samenleving, dit leidt tot sociale ongelijkheid.
• verschillen op microniveau kunnen op macroniveau gevolgen hebben
• verschillen kunnen leiden tot conflicten
• voorafgaande aan een conflict zijn er vaak botsingen en protesten

  Gevolgen sociale ongelijkheid op macroniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Deze kaart laat het verschil ten opzichte van het gemiddelde inkomen in Nederland zien

• vaak kunnen botsingen en protesten worden opgelost door Samenwerking en overleg
• soms ontstaat er een conflict bijvoorbeeld op basis van:

      - gender

      - generatie

      - etniciteit

      - sociaal- culturele achtergrond

  Gevolgen sociale ongelijkheid op macroniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Deze kaart laat het verschil ten opzichte van het gemiddelde inkomen in Nederland zien

• harmoniemodel (ook wel poldermodel) --> overleg
• conflictmodel: stakingen en protesten
• sociale cohesie: meestal eerst afname, na oplossing vaak meer en sterkere bindingen
• op mesoniveau kunnen die sterkere bindingen ook leiden tot een versterkte groepsidentiteit wat polarisatie toch gevolg kan hebben. 

  Oplossingen sociale ongelijkheid op macroniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

• bij langdurige conflicten kan er scheuring ontstaan: 

     realisten en gematigde actoren vs idealisten en radicalen

• door conflicten kunnen veranderingen in de samenleving   ontstaan. Bijvoorbeeld Algemeen Kiesrecht voor iedereen in      1919.
• machtsblokken kunnen veranderingen lang blokkeren

  Oplossingen sociale ongelijkheid op macroniveau

Klik op de kaart om hem te vergroten

Aan het eind van deze les weet je:

Na deze les ken je de volgende begrippen

• ontwikkelingssamenwerking
• macht
• conflicten
• harmoniemodel
• conflictmodel
• groepsidentiteit
• sociale cohesie