vanaf 13.2

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

13.2 Blokschema's

Soorten chemie

	Fijnchemie	Bulkchemie
Volumes	Klein (Liters)	Groot (m 3 )
Bewerkingen	Veel en Complex	Weinig en Eenvoudig
Proces	Vaak "Batch"	Vaak "Continu"
Voorbeelden	Medicijnen, Verf, Elektronica	Chemicaliën, Brandstoffen, Metalen

Soorten processen

	Batch	Continu
Volumes	Klein (Liters)	Groot (m 3 )
Bewerkingen	Aanpasbaar	Niet aanpasbaar
Kosten	Arbeid	Kapitaal
Voorbeelden	Medicijnen, Verf, Elektronica	Chemicaliën, Brandstoffen, Metalen

Massa- en energiebalans

Bij productieprocessen kan er geen massa verloren gaan. Stoffen die erin gaan, moeten er ook uit.

Ook energie die erin gaat, moet eruit.

Endotherme processen: er moet energie in

Exotherme processen: koeling

13.3 Metalen en 13.4 Veiligheid en milieu

Metalen verkrijgen

Metalen komen voor in metaalverbindingen (=zouten). Deze zouten zitten in ertsen.

Erts + reductor -> metaal

Duurzaamheid: kijk welke stoffen gebruikt worden en vooral welke ontstaan

Corrosie

Aantasting van metaal door zuurstof en
water

Ijzer beschermen met laagje zink (verkeersborden) of tin (blik). Deze corroderen ook, maar worden een oxidelaagje (beschermlaag).

Metalen zijn buigzaam, door het metaalrooster.

Metalen harder maken: 

• walsen of smeden met hamer -> er ontstaan meer grensvlakken in het metaalrooster. Hierdoor kunnen de metaalionen steeds minder goed langs elkaar schuiven. 

• Metalen mengen (=legering) -> 'fout' in metaalrooster inbouwen waardoor ze harder worden

Risico's van stoffen

GHS (Globally Harmonised System)

• gevarensymbolen BINAS 97B
• H- en P-zinnen BINAS 97E

Grenswaarde: maximaal toegestane hoeveelheid van een stof in mg per m³ lucht (of in ppm/ppb) op de werkplek. BINAS 97A.

TGG: tijdgewogen gemiddelde van 8 uur

LD₅₀: letale (dodelijke) dosis in ug per kg lichaamsgewicht = de dosis waarbij de helft van de proefdieren doodgaat

Hoe kleiner de LD₅₀, hoe giftiger

ADI-waarde: aanvaardbare dagelijkse inname = hoeveelheid stof die je per dag per kg lichaamsgewicht mag binnenkrijgen. BINAS 95

Voorbeeld

wat is de grenswaarde van zwaveldioxide in ppm?

• BINAS 97A: grenswaarde is 1,3 mg/m³ (TGG van 8 uur)
• Dichtheid lucht: 1,293 kg/m³
• m lucht = 1 x 1,293 = 1,293 kg = 1.293.000 mg
• grenswaarde in massa-ppm:
  (1,3 / 1.293.000) x 10⁶ = 1,0 massa-ppm

Gebruik van brandstof en kunstmest heeft ook effect op milieu:

Brandstoffen

• CO₂: versterking broeikaseffect
• NO_x: zure depositie
• SO₂ en NO_x: smogvorming

(kunst)mest

• Stikstofhoudende verbindingen worden omgezet in zuren
• Metaalionen in mest zakken dieper de grond in (=uitspoelen)
  -> verzuring
  -> mineraalbalans in water verstoord -> eutrofiëring (meer algen)