4.5 - Onderzoek naar evolutie (A4)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 - Evolutie

Atheneum 4

Thema 4 - Evolutie

4.1 - Ontwikkeling van het leven

4.2 - Prokaryoten

4.3 - Eukaryoten

4.4 - De evolutietheorie

4.5 - Onderzoek naar evolutie

4.6 - Evolutie in populaties

4.7 - Ontstaan van soorten

4.4 - De evolutietheorie

Herhaling

Wat houdt natuurlijke selectie in?

Wat is een mutatie

Wat is selectiedruk?

4.5 - Onderzoek naar evolutie

Doelen van deze paragraaf

Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en verschillende diersoorten

Je kunt een stamboom en een cladogram aflezen en construeren

Anatomie en verwantschap

De bouw en functie van een organisme, en delen er van worden de Anatomie genoemd. 

Verwantschap

Anatomie: de bouw en functie van het organisme en de delen ervan

Homologe organen

• Ontstaan uit dezelfde grondvorm
• Hetzelfde bouwplan
• Verschillende functie door aanpassing aan verschillende milieus
• Duidt op verwantschap (de organismen hebben een (recente) gemeenschappelijke voorouder)

Geen verwantschap

Anatomie: de bouw en functie van het organisme en de delen ervan

Analoge organen

• Overeenkomstige vorm en functie
• Niet dezelfde grondvorm
• Aanpassing aan zelfde milieu
• Niet berust op verwantschap

Rudimentaire organen

Cladistiek

• Cladistiek = methode om organismen in te delen in groepen genaamd clades
  
  
• Clade(s) (klados = tak) = een gedeelde voorouder en alle evolutionaire nakomelingen
  
  
• Cladogram = een schematische weergave van verwantschap tussen soorten (evolutionaire stamboom)

Biochemie en verwantschap

Door te kijken naar de overeenkomsten in biochemie bij organismen (bijv. het voorkomen van Hemoglobine of RNA) kan de verwantschap bepaald worden. 

Verwantschap en DNA

Vergelijking ribosomaal RNA (genetisch materiaal) geeft inzicht in verwantschap

Hierdoor zijn de bacteriën en archaea in twee groepen ingedeeld

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

• Homologe organen 
• overeenkomstige lichaamsbouw/uiterlijk
• DNA

Vragen

Bij analoge bouw

1. is de functie het zelfde en is er sprake van een zelfde bouwplan
2. is de functie het zelfde en is er sprake van een verschillend bouwplan
3. is de functie anders en is er sprake van een zelfde bouwplan
4. Is de functie anders en is er sprake van een ander vouwplan

Homoloog of analoog?

1. Homoloog
2. Analoog

Homologe ontwikkeling in de evolutie

Welke van de deze structuren zijn homoloog?

 

 

1. de vleugels van nachtegalen en sprinkhanen
2. de voorpoten van vleermuizen en walvissen
3. het hart van kevers en hagedissen
4. het skelet van krabben en schildpadden

Welk dier is het meest verwant aan dier 5 op grond van dit cladogram?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wanneer spreek je van verwantschap?

1. Als dieren in hetzelfde leefgebied wonen.
2. Als er overeenkomst is in het DNA
3. Als er overeenkomst is in het dieet (wat dieren eten)
4. Als er geen enkele overeenkomst is tussen dieren.

Aan het werk

Maken: 

62 t/m 68

Lezen: 

4.6

Begrippen:

anatomie

homoloog

verwantschap

analoog

rudimentaire organen / rudimenten

clade

cladogram

cladistiek

Doelen:

Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap

Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en verschillende diersoorten

Je kunt een stamboom en een cladogram aflezen en construeren