Les 04 - Werkwoordsvormen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Werkwoordsvormen

Grammatica woordsoorten

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- wat de kenmerken en functies van werkwoorden zijn; 

- kan je in een zin bepalen wat de werkwoorden zijn. 

Nakijken huiswerk

Bespreek de antwoorden van opdracht 5 tot en met 11 kort met je buurman of -vrouw. 

Werkwoorden

Werkwoorden zijn dingen die je kunt doen of die kunnen gebeuren. 

Bij het onderdeel werkwoordspelling hebben we gezien dat er verschillende werkwoordsvormen zijn en dat de werkwoorden zich soms aanpassen aan de zin. 

Werkwoordsvormen

Naast de persoonsvorm, die zich aanpast aan het onderwerp van de zin, onderscheiden we nog enkele werkwoordsvormen: 

- het infinitief (het hele werkwoord) 

- het voltooid deelwoord

- het onvoltooid deelwoord

Werkwoordstijden

Alle werkwoorden in de zin vormen samen het gezegde. Dit zorgt ervoor dat een zin in een bepaalde 'tijd' staat. Om die tijd te bepalen, letten we op drie zaken. 

- Staat er een voltooid deelwoord én een vorm van hebben of zijn in de zin? 

- In welke tijd staat de persoonsvorm van de zin?

- Staat er een vorm van het werkwoord 'zullen' in de zin?

Bepalen van de tijd (1/2)

De bepaling van de tijd bestaat uit 3 of 4 letters. 

Hoe weten we welke letters dat zijn? 

Eerste letter: Staat er een voltooid deelwoord in de zin?

Ja ➡ V(oltooid); Nee ➡ O(nvoltooid) 

Tweede letter: In welke tijd staat de persoonsvorm?

T(egenwoordige) of V(erleden) tijd

Bepalen van de tijd (2/2)

Hoe weten we of er één of twee t's achter de eerste twee letters staan? 

Op het moment dat er een vorm van het werkwoord 'zullen' in de zin staat, is er sprake van de T(oekomende) T(ijd) 

Staat er géén vorm van 'zullen' in de zin, dan komt er alleen T(ijd) achter de tweede letter. 

Werkwoordstijden

Onvoltooid tegenwoordige tijd

Onvoltooid verleden tijd

Voltooid tegenwoordige tijd

Voltooid verleden tijd

Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd

Onvoltooid verleden toekomende tijd

Voltooid tegenwoordige toekomende tijd

Voltooid verleden toekomende tijd

ik roep

ik riep

ik heb geroepen

ik had geroepen

ik zal roepen

ik zou roepen

ik zal hebben geroepen

ik zou hebben geroepen

De verschillende wijzen

Er zijn drie verschillende wijzen waarin een werkwoord kan staan: 

- De aantonende wijs (indicatief) geeft aan wat er gebeurt. De meeste zinnen staan in deze vorm;

- De aanvoegende wijs (conjunctief) geeft een wens aan. We schrijven hem als het hele werkwoord, maar zonder -n;

- De gebiedende wijs (imperatief) drukt een bevel uit; we schrijven hem meestal als de ik-vorm in de tegenwoordige tijd. 

Aan de slag

Werk nu in alle rust aan opdracht 1 tot en met 3 op pagina 82 van je boek.