Herhalingsles par. 3.1, 3.2 en 3.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Studiewijzer 2mhs1

15/12: -

20/12: -

22/12 -

Kerstvakantie

12/01: Oefentoets maken en bespreken

16/01: Leren voor de twt

TWT

TOETSWEEK P2

HOOFDSTUK 3 par. 3.1 t/m 3.3

Studiewijzer 2mh3

15/12: -

20/12: -

22/12 -

Kerstvakantie

10/01: Herhalingsles

12/01: Oefentoets maken en bespreken

17/01: Leren voor de twt

TWT

TOETSWEEK P2

HOOFDSTUK 3 par. 3.1 t/m 3.3

Vandaag

1. Oefentoets maken

2. Leren voor de toetsweek

3. Afsluiten

Leerdoelen

Leren voor de toetsweek

Oefentoets maken

Eerder klaar? Leer de begrippen uit je hoofd. 

Leren voor de toetsweek

1. Eerste 10 minuten alleen
2. Elkaar overhoren
3. Afsluiten

Afsluiten

Wat heb je vandaag gedaan en geleerd?

Industriële Revolutie

1750-1900

• Ontstaan in Engeland
• Door de komst van de machines verandert de manier waarop mensen produceren: van handmatig naar machinaal
• De verandering noemen we de Industriële Revolutie

Tot 1800:  kleinschalige handmatige productie in de huisnijverheid.

Vanaf 1800: grootschalige machinale productie in fabrieken.

Industrialisatie (uitbreiding van de industrie) 

Vanaf 1870 vonden er veel economische veranderingen plaats, zoals:

1. Naast steenkool kwam aardolie op als energiebron

2. Er werd vaker staal gebruikt i.p.v. ijzer

3. Er ontstonden allerlei nieuwe industrieën, zoals de chemische 

industrie en de voedingsmiddelenindustrie (kunstmest, plastic

 en margarine).  

Een belangrijke uitvinding was de gloeilamp. 

Gerard Philips begon zijn eigen gloeilampenfabriek in Eindhoven!

De Philips gloeilamp

Niet alleen de manier van produceren verandert enorm: ook de komst van stoomtreinen brengt grote veranderingen in het vervoer van mensen en goederen.

- In 1830 werd de eerst spoorlijn ter wereld tussen Liverpool en Manchester in gebruik genomen. 

- In Nederland startte de eerst spoorlijn in 1839, tussen Amsterdam en Haarlem. 

De industriële samenleving 

• De periode van 1800 tot heden. 
• Meer dan de helft van de bevolking wonen in steden en veel mensen werken in de industrie en diensten

                       sectoren

De economie heeft verschillende sectoren (delen), zoals de landbouwsector, industriesector en de dienstsector. 

De dienstensector

• Maak geen producten, dienen mensen. 
• Met de uitbreiding van de handel en transport groeide ook de dienstsector, want buiten de fabriekshal kwamen ook nieuwe banen, bijvoorbeeld toezichthouders, boekhouders, opleiders, wetenschappers, etc. 

Beroepen als loodgieter, dokter, leraar, politie, verkopers... 

Arbeiders in actie (1)

• Rijke burgers (hogere burgerij) hadden een bedrijf (fabriek), ze waren ondernemer. Ze hadden steeds meer invloed op de samenleving.
• Ondernemers willen zo veel mogelijk winst maken. 

Arbeiders in actie (2)

• De relatie tussen werkgevers en werknemers was vaak onpersoonlijk.
  
• Oprichting vakbonden: onderhandelen voor hogere lonen en organiseren van stakingen als dat nodig was. 

Het bestuur van Nederland vanaf 1815

Nederland had een parlement: de Staten-Generaal. 

Eerste Kamer: gekozen door de koning. 

Tweede Kamer

Samen vormen ze het parlement. 

Hoe werden de leden van de Tweede Kamer gekozen in 1815?

• Edelen en regenten kozen de leden van de Provinciale Staten. 

• De Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordiging van de provincie. 

• De leden van de Tweede Kamer werden gekozen door de leden van de Provinciale Staten .

Wie had vanaf 1815 de macht?

Het parlement moest nieuwe wetten goedkeuren, maar had weinig macht. 

De koning was het staatshoofd en regeringsleider. 

Koning Willem I was staatshoofd (de persoon met het hoogste gezag in de staat) en regeeringsleider (aanvoerder van de regering die bestond uit hemzelf en zijn ministers).

Hoe veel macht had de koning?

• Ministers benoemde en ontsloegen.
•  Hij besliste in zijn eentje over het leger, de buitenlandse politiek en de kolonies. 
• Mocht geld uitgeven zonder het parlement te informeren. 

Tot 1830 een autoritaire bestuur... en de Belgen waren ontevreden!

Belgische Revolutie (Opstand)

1830-1839

Gevolgen:

- 1839: Nederland erkent onafhankelijk België
- NL verliest groot deel van industrie en grondstofbronnen

- 1840: Willem I afstand v/d troon >> Willem II de nieuwe koning

De Liberalen

Burgers die streven naar meer vrijheid zijn liberalen. 

Het parlement moet door verstandige burgers worden gekozen.

De regering moest het parlement controleren. 

• Het liberalisme is een politieke stroming.
• Partijen zoals de VVD en PVV zijn liberaal. 

Liberalen

Fabrikanten, ondernemers, bankiers steunden de liberalen.

De overheid moest zich zo min mogelijk met de economie bemoeien.

Zo min mogelijk regels.

Willem II

Willem II volgde in 1840 zijn vader op.

Hij regeerde net zo als zijn vader.

Willem II was de baas en de ministers zijn assistenten.

Willem II zette de grondwet en het parlement buitenspel.

Willem I trad af omdat hij niet wilde dat ministers voortaan elk besluit van de koning mee ondertekenden. Daardoor zou hij niet meer alleen kunnen beslissen. Willen I accepteerde die beperkingen van zijn macht. 

Koning Willem II

Willem II regeerde in feite alleen.

Koning Willem II wilde helemaal geen veranderingen.

Grondwetswijzigingen werden door hem altijd afgewezen.

1848

In 1848 was het onrustig in Europa.

Revoluties in Frankrijk, Pruisen en Oostenrijk.

Ook op de Dam in Amsterdam was het onrustig.

Nachtje slapen

In 1848 "veranderde koning Willem II in 1 nacht van conservatief in liberaal."

Koning Willem II was bang voor een revolutie en vroeg Thorbecke om een nieuwe grondwet te schrijven!

Nieuwe grondwet

• Parlementaire stelsel (het parlement heeft het hoogste gezag en controleert de regering. De regering mag alleen geld uitgeven met toestemming van het parlement).
• De koning is nog steeds staatshoofd, maar geen regeringsleider. Dat werd de minister-president (aanvoerder van de ministers).
• Kabinet: komen bij elkaar in het ministerraad
• Godsdienstvrijheid

Rechtstreekse verkiezingen

Om de vier jaar kwamen er rechtstreekse Tweede Kamerverkiezingen.

Mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden mochten stemmen.

Beperkt kiesrecht: censuskiesrecht.

Algemeen kiesrecht 

Mannen: 1917

Vrouwen: 1919

Nederland werd een parlementaire democratie: bestuurssysteem waarin de regering afhankelijk is van een parlement dat met algemeen kiesrecht is gekozen. 

Fabrieksbaas wilden zo veel mogelijk winst maken:

• Goederen met lage kosten maken
• Kinderarbeid toegestaan
• Fabriek moest rendabel zijn
• Ontslag bij staken
• Arbeiders zijn verantwoordelijk voor wat er in de fabriek gebeurd.

Maar...

- Staking

- Risico op faillissement

Wie helpt de armen?

In de steden...

• Gebrek aan woonruimte = overbevolkte verkrotten huizen.
• Huizen: dicht op elkaar, vochtig, weinig ruimte, weinig privacy. 
• Straten: modderig en vies, geen riolering, geen zuiver drinkwater.
• Gevolg voor het gezondheid: besmettelijke ziektes (cholera, tuberculose) en epidemieën. 

Armoede en kinderarbeid waren er altijd geweest, maar tijdens de industrialisatie viel de ellende meer op doordat meer burgers welwarend werden en in de steden grote arbeiderswijken ontstonden. 

Wie helpt de armen? 

In de fabrieken...

• Slechte werkomstandigheden
• Lage lonen (armoede)
  
• Ziek/ongeluk --> geen uitkering/geen geld
  
• Kinderarbeid noodzakelijk om rond te komen.

De sociale kwestie

Door wie en hoe moesten de arbeiders hulp krijgen? = SOCIALE KWESTIE (discussie)

Naam voor het probleem van de slechte werk- en leefomstandigheden van de arbeiders. 

De grondwet van 1848

- NL krijgt een parlementair stelsel: het parlement (1e +2e kamer) heeft de hoogste macht. Het parlement controleert de regering

- Koning is alleen staatshoofd en onschendbaar.

- Minister-president wordt regeringsleider.

- Tweede Kamer wordt gekozen door burgers en Eerste Kamer door Provinciale Staten.

- Vrijheid van vergadering en ONDERWIJS

Politiek

Socialisten zetten zich in voor arbeiders en willen een overheid die hun helpt.

Punten waar de socialisten zich voor inzetten:

• Algemeen kiesrecht
• Betere leef- en werkomstandigheden

Omdat Nederlan censuskiesrecht had en arme mannen mochten niet stemmen. Hoe kunnen de arbeiders hun situatie via politiek verbeteren als ze niet kunnen stemmen?

Socialistische denkbeeld (socialisme) (1)

De samenleving is verdeeld in klasse. De arbeidersklassen werden uitgebuit door de bezittende klasse: de fabriekseigenaren. 

Socialistische denkbeeld (socialisme) (2)

Twee typen socialisten:

De gematigde (streven naar geleidelijke veranderingen via de politiek).

Radicalen: eind maken aan de bevolkingsklassen d.m.v. een geweldadige opstand

Sociale Wetten

• Kinderwetje van Samuel van Houten (kinderen onder de 12 mochten niet meer werken in werkplaatsen en fabrieken). 

• Woningwet: mensen met een laag inkomen zouden een fatsoenlijke (daglicht, schoonwater) woning kunnen huren. 

• Veiligheidswet: regels voor de veiligheid in de fabrieken.

Kinderarbei verdween pas met het leerplicht van 1901. 

Politieke stromingen

- Liberalen

- Socialisten

- Katholieken     (confessionelen)

- Protestanten   (confessionelen)

Openbare en bijzondere scholen

Openbare scholen:

• Door de overheid gestichte scholen.
• Kregen subsidie van de overheid.
• Kinderen moeten logisch leren denken. 

Bijzondere scholen:

• Niet door de overheid gestichte scholen
• Katholieken en protestanten stichtten deze bijzondere scholen om ook godsdienst op school te mogen geven. 
• Krijgen geen subsidie van de overheid... maar dat willen ze wel!!!

Abraham Kuyper & onderwijs

Abraham Kuyper verzette zich tegen de invloed van de liberalen op het onderwijs.

Oprichter van de ARP (Antirevolutionaire Partij, de eerste politieke partij van Nederland, 1879)

Kuyper wilde dat bijzondere scholen, net als openbare scholen, geld van de overheid kregen. 

Een politieke partij is een organisatie die vanuit bepaalde ideeën probeert invloed te hebben op het bestuur van het land. 

Schoolstrijd

De confessionelen werden steeds groter. 

Bijzondere scholen worden vanaf 1917 door de overheid betaald, net als de openbare scholen. 

De positie van vrouwen

• Vrouwen begonnen omstreeks 1870 te verzetten tegen discriminatie. 
• Ze eisten emancipatie: gelijke rechten voor vrouwen en opheffing van de achterstanden. 
• Wij noemen deze vrouwen feministen. 
• Betaald wel belasting, maar mogen niet stemmen. Strijden voor  vrouwenkiesrecht. Ze gaan protesteren.
• 1919: algemeen vrouwenkiesrecht

Aletta Jacobs

• Eerste vrouw in Nederland die afstudeert
  
•  Arts
• Voorbehoedsmiddel voor vrouwen.
• Strijd voor algemene kiesrecht

Oefentoets

Wat heb je vandaag gedaan en geleerd?