4.5 De komst van het socialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Lesdoel:

1) Uitleg 4.5:

Wanneer kwam de industriële revolutie in Nederland op?

Wat was de 'sociale kwestie'?

Hoe werd er met de 'sociale kwestie' omgegaan?

2) Werken in groepjes aan krant

Nederland industrialiseert laat

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Op de afbeelding: papier maken rond 1800 en rond 1870

Nederland industrialiseert laat

• Slechte infrastructuur

• Grondstoffen kopen in het buitenland was duur

• Landen beschermen hun eigen producten door producten uit andere landen (heel) duur te maken

Nederland industrialiseert...toch

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken

• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Willem I wil van Nederland een modern land maken met goede infrastructuur en industrie

• Voldoende arbeidskrachten 

Industriële revolutie in Nederland

• Tweede helft 19e eeuw (1850-1900)
• mannen, vrouwen en kinderen in fabrieken
• lage lonen, slechte omstandigheden

De industriële revolutie in Nederland

Verbeteringen infrastructuur: stimuleerden handel (vooral met Duitsland)

• Haven van Rotterdam
• Uitbreiding  spoorwegennet
• Aanleg waterwegen (Noordzeekanaal en Nieuwe Waterweg)

Eind 19e eeuw, steenkolenmijnen in Zuid-Limburg geopend.

Door de industrialisatie groeiden de steden.

SOCIALE KWESTIE

Het probleem van armoede en de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders als gevolg van de industriële revolutie.

Sociale kwestie

Slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders in de 19e eeuw.

Liberalen waren voor weinig overheidsbemoeienis en voor een vrije economie. 

Maar...liefdadigheid alleen bleek niet genoeg om armen te helpen. 

Socialisme tegen kapitalisme

In 1848 kreeg een kleine groep rijke mannen kiesrecht (bourgeoisie/ gegoede burgerij).

Stemden bij verkiezingen op liberalen. Nadruk op economische vrijheid (handel en industrie). Overheid bemoeide zich niet met economie. 

Kapitalisme = economisch syteem waarbij alles draait om geld. Grond en fabrieken zijn in handen van ondernemers die proberen zoveel mogelijk winst te maken.

 

Socialisme tegen kapitalisme

Lagere klassen hadden dus geen invloed.  Rond 1850 ontstond het 

socialisme.= politieke stroming die opkomt voor gelijkheid tussen 

arm en rijk in de samenleving.

Grondlegger is Karl Marx. Schreef 'Das Kapital' en 

'Communistisch Manifest' (met Friedrich Engels)

Twee stromingen:

• communisme 
• sociaaldemocratie 

Socialisme tegen kapitalisme

Communisme 

• Klassenstrijd tussen arm en rijk. 
• Arbeiders zullen in revolutie de macht grijpen.  
• Ongelijkheid wordt afgeschaft. 
• Productiemiddelen zoals geld, land, fabrieken worden 

bezit van de staat.

• Staat zorgt voor eerlijke verdeling opbrengsten economie.

Communisme = Socialistische beweging waarbij arbeiders de macht grijpen door middel van een revolutie en zo een klassenloze samenleving creëren.

1894 oprichting SDAP

Leider: Troelstra

Doel: Sociale Kwestie aanpakken

Middel: invoering algemeen kiesrecht

Oprichting van vakbonden

• Arbeiders machteloos, je kon zomaar ontslagen worden
• Ze gingen vakbonden oprichten om voor hun belangen op te komen (meer loon, kortere werkdagen, betere arbeidsomstandigheden)
• Vakbonden gingen voor werknemers onderhandelen (ze konden dreigen met staken)

Sociale wetgeving

Het kinderwetje van Van Houten

• De liberalen waren bang voor opstanden van arbeiders (socialistische revolutie).
  
• Samuel van Houten ziet dat sociale wetgeving nodig is om dit te vermijden.
  
• In 1874 Kinderwetje van Van Houten: verbod op kinderarbeid onder de 12 jaar in fabrieken.

1874

Eerste sociale wet: die moest een einde maken aan kinderarbeid. Kinderen onder de 12 mochten niet meer in fabrieken werken.

Er werd weinig gecontroleerd op kinderarbeid in fabrieken na de wet van 1874. Ook al zou dat wel gebeurd zijn, hoezo was er dan nog steeds geen einde aan kinderarbeid door deze wet?

1901

In 1901 werd kinderarbeid echt moeilijker: door de invoering van de leerplicht. Alle kinderen van 6 tot 12 moesten vanaf toen naar school. Dat werd ook gecontroleerd.

Bij welke stoming hoort de tekenaar? Leg uit!

Welke symbolen worden gebruikt?

Belangrijke personen, begrippen en jaartallen

• vanaf ca 1870 NL industrialiseert
• sociale kwestie
• kapitalisme
• socialisme, Karl Marx
• communisme
  
• 1848 nieuwe liberale grondwet
• sociaal-democraten
• sociale wetten (eerste sociale wet: Kinderwetje van Van Houten 1874)
• politieke partijen
• vakbonden (vanaf 1872)
• 1917 algemeen mannenkiesrecht
  

Wat hoort niet bij de sociale kwestie?

1. Lage lonen
2. Lange werktijden
3. Slechte wegen
4. Onveilige fabrieken

Marx is:

1. Communist
2. Sociaal-Democraat

Welke partij richt Troelstra op?

1. RKSP
2. ARP
3. SDB
4. SDAP

Algemeen mannenkiesrecht werd ingevoerd in

1. 1901
2. 1918
3. 1917
4. 1919

Hieronder staan drie vormen van kiesrecht.

Zet deze drie vormen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later)

1. Algemeen mannenkiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht --> Censuskiesrecht
2. Censuskiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht
3. Algemeen mannenkiesrecht--> Censuskiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht
4. Censuskiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht

Lesdoel:

1) Uitleg 4.5:

Wanneer kwam de industriële revolutie in Nederland op?

Wat was de 'sociale kwestie'?

Hoe werd er met de 'sociale kwestie' omgegaan?

2) Werken in groepjes aan krant