Taalkunde

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling taalkunde

H1 Mens & taal

H4 Hoe kinderen een taal leren

H5 Taal en hersenen

H6 De Nederlandse spelling

Planning

- 10 min lezen in leesboek

- Quizvragen over H1, H4, H5 en H6

- Tijd voor vragen?

 - Nakijken + samenvatten

Lezen

Menselijke taal is productief. Wat wordt hiermee bedoeld?

1. Taal bestaat uit bouwsteentjes.
2. Taal produceren is aangeboren.
3. Taal wordt geproduceerd door alle mensen.
4. Taal produceren is aangeleerd.

Op welke drie vlakken verschilt mensentaal van dierentaal?

1. Bestaande uit bouwstenen.
2. Aangeleerd.
3. Willekeur en klank en betekenis.
4. Aangeboren.

Heeft taal invloed op waarneming?

1. Ja
2. Nee

Saphir-Whorfhypothese

Vroeger dacht men zonder taal geen gedachten, deze hypothese is achterhaald. 

Taal heeft echter wél invloed op waarneming.

Waarneming sneeuw

Wanneer begint de verwerving van de moedertaal?

1. direct na conceptie
2. na ongeveer 26 weken in de baarmoeder
3. direct na de geboorte
4. vanaf de derde week na de geboorte

Fases in taalverwerving

 1. Voortalige periode (0 – 1)

Fonologische vaardigheden

 2. Vroegtalige periode (1 – 2,5)

Semantische en syntactische vaardigheden

 3. Differentiatiefase (2,5 – 5)

Morfologische vaardigheden, metalinguïstisch bewustzijn

 4. Voltooiingsfase (5 – 9)

Pragmatische vaardigheden

Jona is tien maanden, ze maakt steeds meer geluiden, het lijkt soms zelfs op 'papa' en 'mama'.

1. Voortalige periode
2. Vroegtalige periode
3. Differentiatiefase
4. Voltooingsfase

Emily is 14 maanden en spreekt sinds kort twee woorden achter elkaar uit: 'Dag, opa!'

1. Semantische vaardigheden
2. Syntactische vaardigheden
3. Morfologische vaardigheden
4. Pragmatische vaardigheden

Marit (4 jaar) zit aan tafel en zegt: 'Mama en papa eten brood, ik eet koek.'

1. Syntactische vaardigheden
2. Fonologische vaardigheden
3. Morfologische vaardigheden
4. Metalinguïstisch bewustzijn

Jacob (4 jaar): 'Ik ben zelf naar school geloopt.'

1. Syntactische vaardigheden
2. Morfologische vaardigheden
3. Metalinguïstisch bewustzijn
4. Overgeneralisatie

Genie, het wolfskind

Genie bracht tot haar 13e door in sociale isolatie, vastgebonden op een kamertje en kwam niet in aanraking met taal. 

Bewijs voor kritieke periode voor taalverwerving, bepaalde grammaticaregels (lidwoorden, verwijswoorden) kreeg zij nooit onder de knie. 

Universele grammatica

Noam Chomsky

Taal is deels aangeboren en het taalvermogen bestaat uit parameter en principes. 

Principes: grammaticaregels die in alle talen bestaan. 

Parameters: regels die per taal verschillen.

Behaviorisme

Taal is vooral aangeleerd. Je leert door imitatie. 

Dit vult de universele grammatica aan --> je hebt inderdaad input van de moedertaal nodig om de juiste parameters aan te zetten.

Een beschadiging van het centrum van Broca leidt tot: ...

1. Spraakproblemen
2. Problemen met taalbegrip
3. Spraakproblemen en problemen met taalbegrip
4. Geen enkel taalprobleem.

Een beschadiging van het centrum van Wernicke leidt tot: ...

1. Spraakproblemen
2. Problemen met taalbegrip
3. Spraakproblemen en problemen met taalbegrip
4. Geen enkel taalprobleem

Wat is geen kenmerk van afasie van Broca?

1. weinig, langzaam, niet vloeiend spreken
2. grammaticale woorden verdwijnen
3. weinig inhoudswoorden gebruiken
4. probleem bij taalproductie

Wat is geen kenmerk van afasie van Wernicke?

1. verwante woorden door elkaar halen
2. vlot, complexe en grammaticaal juiste zinnen
3. woorden en klanken verwisselen
4. taal goed begrijpen, maar verkeerd gebruiken

Dyslexie is aangeboren en komt anderhalf keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

1. Waar
2. Niet waar

De Nederlandse spelling

1. Verschillende geleerden/wetenschappers bepalen verschillende soorten spelling. 

2. De overheid gaat zich met spelling bemoeien en geeft Siegenbeek opdracht een nationale spelling op te stellen. 

3. De Vries en Te Winkel komen met een alternatieve spelling die meer steun krijgt. 

4. Deze spelling wordt vereenvoudigd.

5. Het concept voorkeursspelling wordt geïntroduceerd (K/C).

6. De Taalunie wordt verantwoordelijk voor de Nederlandse spelling. 

7. Pauline Cornelisse bespreekt grappige taalfouten in haar boek Taal is zeg maar echt mijn ding. 

De spelling van De Vries en Te winkel

Belangrijke basisbeginselen: 

1) beginsel van uitspraak: de beschaafde standaarduitspraak wordt als basis voor de spelling gebruikt. 

2) beginsel van gelijkvormigheid: een woord wordt in alle vormen hetzelfde geschreven (goet - goed, goede, goedig)

3) beginsel van etymologie: sommige woorden worden op bepaalde manier geschreven wegens herkomst, zoals leenwoorden (e-mail) of woorden die vroeger een andere uitspraak hadden. 

Van welk spellingsbeginsel is sprake bij het woord 'e-mail'?

1. beginsel van uitspraak
2. beginsel van gelijkvormigheid
3. beginsel van etymologie

Dat was de herhaling, aan de slag!

- Maken + nakijken opdrachten H1, H4, H5 en H6 (antwoordbladen Magister --> Studiewijzer --> Nederlands --> blok 2)

- Nakijken woordenlijst (nakijkbladen bij docent)

- Mindmap of samenvatting maken van H1, H4, H5 en H6