Erfelijkheid 20/02

• Wetenschappen
• Secundair onderwijs

Erfelijkheid

Module Wetenschappen M

Les 20/02

Hoe worden erfelijke kenmerken en aandoeningen overgedragen?

LESINHOUD

1. Wat betekend erfelijkheid?
2. Hoe worden kenmerken overgeërfd?
   
3. Erfelijke aandoeningen
   
4. Erfelijkheid en ethiek

1. Wat betekent erfelijkheid? 

Waaraan denk je als je
het woord ‘erfelijkheid’ hoort?

Noem drie kenmerken die je hebt
en waarvan je denkt dat je ze
van je ouders hebt geërfd.

Welke kenmerken worden het vaakst genoemd?

Kun je ook iets erven dat je niet direct aan de buitenkant ziet? (bijv. een talent of aanleg voor een ziekte)

Hoe worden erfelijke kenmerken van ouders aan kinderen doorgegeven?

1. Door opvoeding
2. Door de omgeving
3. Door DNA dat wordt doorgegeven bij de bevruchting
4. Door willekeurige veranderingen in het lichaam

Erfelijke kenmerken

• Erfelijke kenmerken zitten in ons DNA.
  
• DNA komt van beide ouders:
  de helft van de moeder en de helft van de vader.
• Dit gebeurt door de samensmelting van een eicel en een zaadcel.

2. Hoe worden kenmerken overgeërfd? 

00:36

Waar bevindt zich erfelijk materiaal?

1. In het bloed
2. In de chromosomen in de celkern
3. In de hersenen
4. In het hart

00:52

Wat bepaalt je oogkleur?

1. De omgeving waarin je opgroeit
2. Je eigen keuze
3. De combinatie van genen van je ouders
4. Alleen het DNA van je moeder

01:12

Deze chromosomenkaart is afkomstig van ...

1. Een vrouw
2. Een man
3. Een kat
4. Een tweeling

Opdracht

Sleep de volgende kenmerken naar ‘Wel erfelijk’ of ‘Niet erfelijk’:

Erfelijk

Niet Erfelijk

Haarkleur

Lievelingseten

Lichaamslengte

Taal die je spreekt

Aangeboren hartafwijking

Muzikaal talent 

3. Erfelijke aandoeningen

01:27

Wat zijn genetische aandoeningen?

01:27

Ken je voorbeelden van
genetische aandoeningen?

www.erfelijkheid.nl

Welke aandoeningen
uit de lijst ken je?

Dominant               Recessief            X-gebonden             Y-gebonden 

Duo-opdracht:

🧬 Elk duo krijgt 1 van de onderstaande onderwerpen.

👥 Lees per duo de info op de website en bekijk de video. 

🗣  Leg de overervingsvorm kort uit in enkele zinnen.
      Geef minstens één voorbeeld van een aandoening 
      die op deze manier wordt overgeërfd.

⏳ Tijd: 5 minuten.

Kelsey, Rozario & Aaron

Bjarne & Yasmina

Jenissa & Amin

Lore & Sarah

Een vader heeft
X-gebonden hemofilie.

Wat is de kans dat zijn zoon
deze aandoening erft?

1. 100%
2. 50% (of 1/2)
3. 25% (of 1/4)
4. 0%

Wat betekent het dat de ziekte van Huntington dominant overerft?

1. Beide ouders moeten drager zijn.
2. Eén ouder met het gen geeft 50% kans op overerving.
3. Het wordt X-gebonden overgeërfd.
4. Alleen zonen kunnen het erven.

4. Erfelijkheid en ethiek

"Je DNA bepaalt wie je bent"

AKKOORD 

NIET AKKOORD 

"Er is geen wetenschappelijke basis voor racisme; genetisch gezien zijn alle mensen gelijk."

AKKOORD 

NIET AKKOORD 

"Mensen met een ernstige erfelijke ziekte zouden geen kinderen mogen krijgen."

AKKOORD 

NIET AKKOORD 

"Iedereen zou verplicht een genetische test moeten doen om erfelijke aandoeningen vroeg op te sporen."

AKKOORD 

NIET AKKOORD 

"Ouders zouden het recht moeten hebben om via genetische manipulatie het uiterlijk en de eigenschappen van hun baby te bepalen ."

AKKOORD 

NIET AKKOORD