4.3 Staatsvorming & centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4 Steden en Staten

programma

1. welkom

2. uitleg centralisatie en staatsvorming in vogelvlucht

3. woordwiel

4. evaluatie

5. afronding

kenmerkend aspect:

Het begin van staatsvorming en centralisatie

= staatsvorming

= centralisatie

Deel1 - vragen (4.3)

1. Welke elementen horen bij staatvormimng? Wat zie je overal terug?

2. Bedenk per gebied (du-eng-fr-ned) of de staatsvorming goed of minder goed gelukt is. Onderbouw dit met voor elk gebied een argument voor en een argument tegen te geven.

vragen (4.3); evaluatie - 1

Welke elementen horen bij staatsvorming? Wat zie je vooral en overal terug?

• - een hoofdstad
  
• - overal geldige wetten
  
• - overal belasting heffen
  
• - een parlement
  
• - afspraken met de edelen of goede relatie met de edelen
  
• - centrale rechtbank
  
• - ambtenaren 
  
• - huursoldaten 
  

vragen (4.3); evaluatie - 2

Bedenk per gebied of de staatsvorming goed of minder goed gelukt is. Onderbouw dit met voor elk gebied een argument voor en een argument tegen te geven.

deel 2

 Woordwiel

doel:

wat hoort bij elkaar en wat staat tegenover elkaar, kijkend naar staatsvorming en centralisatie.

Je ziet hier woordwielen die gevuld moeten worden met begrippen. De begrippen hebben een onderlinge samenhang die in het wiel tot uitdrukking moet komen. Sommige begrippen overlappen elkaar en gaan deels over dezelfde inhoud, ze hebben inhoudelijke samenhang. Dat verband moet je kunnen uitleggen. Andere begrippen zijn elkaars tegengestelde; ook die relatie moet je kunnen toelichten.

Binnencirkel:

 adel 

belasting

 

 Staten-Generaal 

vorst

buitencirkel

 3 standen 

ambtenaren en huursoldaten 

 keurvorsten 

wetten

toelichting

 Schrijf in de toelichting waarom je begrippen naast elkaar, tegenover elkaar of elkaar ‘over- lappend’ hebt gezet: 

wat is de relatie tussen de begrippen?

conclusie/evaluatie

• Het.
• klopt. 
• nooit. 
• volledig.
• ......

Hierna volgt nog meer informatie.

Zelfstandig doorwerken.

Ook nog opdrachten.

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in
Maatregelen om machtig te blijven:
- Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
- Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
- Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)
Gevolg: duidelijk wie de macht heeft 

Domesday Book

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek
Voorbeeld: centrale rekenkamer
Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land
Ruzie met kerk: excommunicatie
Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

Magna Carta

Rijk Karel de Grote

2 landen ontstaan uit het rijk van Karel de Grote: Frankrijk en Duitsland

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• Duitse koningen noemen zich keizer en laten zich in Rome kronen
  
• Koningschap niet erfelijk
• Rijk wordt genoemd: Heilige Roomse Rijk

Het slechtste recept...

• Koningschap is niet erfelijk
  
• Na een dood wordt de opvolger gekozen door de edelen - keurvorsten genoemd-
  
• Zo blijft de koning afhankelijk van zijn edelen, hij moet populair blijven
  

De Nederlanden 

1430

• Meeste Nederlandse gewesten onder 1 vorst
• Filips van Bourgondie (of Filips de Goede)
• Begint met instellen centraal bestuur
• Hoofdstad Brussel
• In Gelderland centrale rechtbank
• Door huwelijk daarna deel van Habsburgse rijk (Spanje)

Een stelling: tijdens de honderdjarige oorlog versloeg de Engelse koning de Franse koning. Hiermee begon de centralisatie van Frankrijk.

1. Deze stelling is juist.
2. Deze stelling is onjuist.

Welke oorzaak past bij het mislukken van de Duitse staatsvorming?

1. De Duitse koning was afhankelijk van de paus.
2. De Duitse koning was afhankelijk van zijn keurvorsten.
3. De Duitse koning moest macht delen met het parlement.
4. De Duitse koning moest de Magna Carta tekenen.

De Magna Carta is een belangrijke Europees document want...

1. ...het doorbrak de macht van de Engelse koning, waardoor het volk macht kreeg.
2. ... het doorbrak de macht van Franse koning, waardoor het volk macht kreeg.
3. ... het doorbrak de macht van de Duitse koning, waardoor het volk macht kreeg.
4. ... het doorbrak de macht van de Bourgondische koning, waardoor het volk meer macht kreeg.

In welk jaar werd in Engeland de Magna Carta ondertekend?

1. 1215
2. 1225
3. 1235
4. 1245

De eerste "Nederlandse" koning was:

1. Karel de Grote
2. Karel de Stoute
3. Filips de Grote
4. Filips de Goede

Noem 4 kenmerken van de centralisatie die de Franse koningen rond 1500 hadden doorgevoerd

Leg uit hoe de toenemende geldeconomie de staatsvorming en centralisatie bevorderde

Lees de bron. Het verhaal is een voorbeeld van het kenmerkend aspect: 'Staatsvorming en centralisatie.' Leg uit!

Bestudeer de bron. Lees de kenmerkende aspecten van de tijd van steden en staten.
Bij welk kenmerkend aspect past de bron het beste?

1. de opkomst van handel en het ontstaan van steden
2. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
3. het begin van staatsvorming en centralisatie
4. de strijd tussen kerk en staat

Lees onderstaande drie zinnen. Kies steeds het juiste woord:

In het tijdvak 'Steden & Staten':
1. kreeg de Duitse vorst zijn leenmannen meer / minder onder controle.
2. kreeg de Franse vorst zijn leenmannen meer / minder onder controle.
3. kreeg de Engelse vorst zijn leenmannen meer / minder onder controle.
4. kreeg de Bourgondische hertog meer / minder gewesten onder zijn heerschappij.

1. 1. minder, 2. meer, 3. meer, 4. meer
2. 1. meer, 2. meer, 3. meer, 4. meer
3. 1. minder, 2. minder, 3. meer, 4. meer
4. 1. minder, 2. meer, 3. minder, 4. minder