Koolstofchemie basis

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Koolstofchemie

basis

alkanen, alkenen, alkylgroepen, telwoorden, 

(on)verzadigd, (on)vertakt, isomerie

Alkanen

• Naam = stam + aan 
  
• Algemene formule: C_nH_2n+2
  
• Koolstofketen met alleen enkele bindingen tussen C-atomen.
• Voorbeeld: methaan 

Alkenen

• Naam = stam + een 
  
• Algemene formule: C_nH_2n
  
• Koolstofketen met een dubbele binding tussen C-atomen.
• Voorbeeld: Etheen 

Naamgeving koolstofchemie

Stappenplan:

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen. Dit is de stamnaam (hoofdketen).
2. Zoek en benoem de zijgroepen. 
3. Geef de zijgroepen plaatsnummers (tel vanaf kant met laagste plaatsnummer) en geef telwoorden (hoe vaak komt dezelfde groep voor).

Stamnaam

Een molecuul heeft altijd een hoofdketen.
Dit is de langst mogelijke rij koolstofatomen.

Het aantal koolstofatomen en de soort bindingen
bepaalt de stamnaam van het molecuul.

Zijgroepen

• In de hoofdketen van een koolwaterstof zitten alleen koolstofatomen en waterstofatomen.
  
• Deze koolstofatomen moeten achter elkaar zitten, anders zijn ze geen onderdeel van de hoofdketen.
  
• Alles dat niet in de hoofdketen zit is een zijgroep.
• Voorbeelden van zijngroepen: Alkylgroepen, Halogenen, of OH-groepen

Alkylgroepen

• Een koolstofketen als zijgroep noem je een alkylgroep.
• Aantal C van zijgroep krijgt zelfde stamnaam als in hoofdketen, en eindigt op -yl.
• Alkylgroep komt voor de naam van de hoofdketen.
• Voorbeeld: (2-)methylbutaan.
• In dit geval kun je het cijfer 2 weglaten, omdat de 

methylgroep alleen op C2 kan zitten.

Meerdere dezelfde alkylgroepen

• Bij meerdere dezelfde alkylgroepen gebruik je telwoorden (di, tri etc.).
• Elke zijgroep krijgt een eigen nummer.
• Voorbeeld: 2,3-dimethylpentaan.

Meerdere verschillende alkylgroepen

• Bij verschillende zijgroepen geef je de namen van de zijgroepen op alfabetische volgorde (negeer hierbij telwoorden).
  
• Elke zijgroep krijgt een eigen nummer.
• Voorbeeld: 3-ethyl-2-methylpentaan.

Halogeenalkanen

halogeenalkanen: alkanen waarin
minimaal één H-atoom vervangen
is door een halogeenatoom.

bijvoorbeeld:

trichloormethaan

(waarom staan hier niet de plaatsnummers)?

Alcoholen

alcohol: een koolstofverbinding waarin de karakteristieke groep: -O-H aanwezig is. Een alkaan met een alcoholgroep noem je ook wel een alkanol.

Alcoholen hebben -ol als achtervoegsel.

Isomeren

• Isomeren hebben dezelfde molecuulformule,
  maar een andere structuurformule.
• Verschillende structuurformule = andere stofeigenschappen.
• Niet verwarren met isotopen!
• Vb: butaan en methylpropaan (C4H10).

Welke soorten atomen komen voor in koolwaterstoffen? 

1. C en O
2. C en H
3. C, H en O
4. C, H, O en N

Welke stof behoort tot de groep van stoffen met de algemene formule: CnH2n + 2

1. alkaan
2. alkeen
3. aardolie
4. koolstofdioxide

Wat geldt voor de verhouding tussen het aantal 

C-atomen en het aantal
H-atomen in alkenen? 

1. aantal C: 1 aantal H: 1
2. aantal C: 2 aantal H: 1
3. aantal C: 1 aantal H: 2
4. aantal C: 3 aantal H: 2

Welke formule kan de formule van een alkaan zijn?

1. C3H6
2. C2H2
3. C5H8
4. C4H10

Wat betekent het voorvoegsel tri?

1. 3
2. 1
3. 4
4. 2

In de structuurformule van C-C-C=C zijn de waterstofatomen weggelaten.

Hoeveel waterstofatomen bevat een molecuul van de stof met deze structuurformule?

1. 5
2. 6
3. 7
4. 8

Welk stamdeel hoort bij 8 C-atomen?

1. oct
2. hept
3. dec
4. non

Wat moet op de open plekken worden ingevuld?

C6H14        +        O2     -->        CO2        +        H2O

Coëfficiënt getallen waar je uit kunt kiezen:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Een alkaan bevat 30 H-atomen. Hoeveel C-atomen bevat dit alkaan?

1. 14
2. 60
3. 15
4. 120

Een koolwaterstof heeft de molecuulformule C18H38. Wat voor soort koolwaterstof is dit?

1. alkaan
2. alkeen
3. geen van beide

1. dit is een alkaan
2. dit is een alkeen

Versleep de onderdelen naar de juiste plek.

Verzadigd

Onverzadigd

Alkanen

Alkenen

Enkelvoudige binding tussen C-atomen

1 of meer dubbele bindingen tussen C-atomen

De koolwaterstoffen die hiernaast staan horen bij dezelfde groep. Welke groep is dit?

1. alkanen
2. alkenen
3. alcoholen

Geef de naam van het molecuul.

1. Ethaan
2. Propaan
3. Butaan
4. Pentaan

Geef de naam van het molecuul.

Geef de juiste systematische naam

Teken 3 isomeren van C5H10.