Economische ontwikkeling en expansiepolitiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Rusland wordt communistisch

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

De planning van vandaag:

• Rusland vandaag de dag 
• Herhaling vorige les 
• Aantekening
•  Opdrachten 

Rusland vandaag de dag

Schrijf in je schrift: 

- Wat is er aan de hand?

- Wat eist Rusland?

- Wat zegt de NAVO?

- Na het topoverleg, wat is de conclusie?

Rusland vandaag de dag

Lees de komende 10 minuten de twee artikelen door

Individueel in stilte

Beantwoord de vragen

nos.nl

Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900) 

Tijd van de wereldoorlogen (1900-1950)

Rusland wordt communistisch

Tsaar

Keizer van het Russische Rijk. 

Hij was extreem rijk en had vrijwel alle macht in handen. Hij benoemde bijvoorbeeld ook de hoogste priester van de Russisch-orthodoxe kerk.

Iedereen die kritiek uitte op de Tsaar en zijn bewind kreeg lijfstraffen en/of werd verbannen naar bijvoorbeeld Siberië.

Bojaren

Adel van Rusland, groot grondbezitters

Hielpen de Tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren.

Betaalden zelf geen belastingen.

Russisch-orthodoxe geestelijken

Orthodox --> Een stroming binnen de christelijke kerk. (Rechtzinnig, zeer streng gelovig.)

De hoogste kerkvorst werd door de Tsaar benoemd.

De kerk verkondigde dat god de Tsaar en edelen boven de gewone mensen had gesteld. Verzet tegen de Tsaar of de adel was dus een doodzonde 

Bourgeoisie & intellectuelen

Gegoede burgerij, rijke middenstanders. Mensen die b.v. een eigen winkel hebben of een werkplaats.

&

Hoog opgeleidde mensen, b.v. een arts, advocaat of bestuursambtenaar.

Boeren, lijfeigenen en arbeiders

Verreweg het grootste deel van de Russische bevolking hoorde bij deze groep. Zij waren erg arm en hadden geen enkele politieke inspraak/macht.

Mensen die een kleine zelfstandige boerderij hebben.

Lijfeigene zijn mensen die bij de grond horen. Ze staan niet veel hoger dan slaven, ze mogen bijvoorbeeld verkocht worden door de bojaren die de grond in eigendom hebben. Ook zijn ze verplicht om gratis arbeid te leveren.

Mensen die werken in fabrieken, werkplaatsen of boerderijen.

De gekruiste hamer en sikkel zijn het bekendste symbool van het communisme. Het symboliseert de eenheid van arbeiders (de hamer) en boeren (de sikkel) in de strijd tegen het kapitalisme en grootgrondbezit.

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Anarchisme?
• = ideologie die tegen elke vorm van georganiseerde regering is. Ook zijn ze tegen privébezit, productiemiddelen (alles waarmee iets geproduceerd kan worden) zouden van alle mensen samen moeten zijn.

• De anarchisten dachten dat hun idealen populair zouden worden bij genoeg mensen om zodoende hun ideale samenleving te kunnen krijgen.
• Toen dit niet gebeurde probeerde ze hun zin te krijgen dmv. terreur (b.v. bommen gooien en scherpschutters), dit had niet het effect waar ze op hoopte en leverde ze alleen maar een slechte naam op.

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Michael Bakoenin (1814-1876).
• Bojaar met 500 lijfeigenen en een groot stuk grond.
• Koos uit idealisme om het lijfeigenschap af te schaffen.
• Hij was voorstander van de afschaffing van de almachtige staat, Tsaar, de kerk (mede-ondedrukker v/h volk) en het afschaffen van privébezit van fabrieken en landbouwgrond.  

Micheal Bakoenin

Wegens zijn opvattingen werd zijn landgoed hem afgenomen en moest hij vluchten naar het buitenland. Hij werd de filosoof van de Russische anarchisten.

Koos uit idealisme ervoor om het lijfeigenschap af te schaffen: 

hij vond dat gezag over anderen en materieel bezit het slechtste in de mens naar boven bracht.De staat was namelijk nooit iets waar de mens vrijwillig voor koos, maar altijd een institutie die hem van bovenaf werd opgedrongen.

Geef de macht aan kleinschalige gemeenschappen met zelfbestuur, zoals een dorp of een fabriek. Wegens zijn opvattingen werd Bakoenins landgoed hem afgenomen en moest hij naar het buitenland vluchten. 

Privé-bezit vinden de anarchisten ten boze: de grond en alle bezittingen zouden van alle mensen samen moeten zijn. 

Narodniki = groep verbeteraars in de Russische maatschappij die vooral uit de steden kwamen. Zij zagen de mir als de ideale bezitter en bestuurder van de grond. De mensen op het platteland moesten niks hebben van de 'ware Russische socialisme' en leverden de narodniki vaak uit aan de politie. (waren dus niet effectief)

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Socialisme =  ideologie die streeft naar een zo klein mogelijk verschil in welvaart (geen armen of rijken meer). 
• Communisme is extreme variant van socialisme, hierin zijn de productiemiddelen in handen van de staat en de staat zorgt voor een eerlijke verdeling. Geen privébezit meer maar communaal (gemeenschappelijk) bezit.

Socialisme = ideologie die streeft naar een zo klein mogelijk verschil in welvaart (geen armen of rijken meer). 

Marxistisch socialisme

• Karl Marx : Er is een revolutie nodig door de arbeidsklasse om het gemeenschapplijk eigendom van fabrieken in te voeren. 

• Aanhangers: Vladimir Lenin, Michael Bakoenin
  

• > Aanhangers Marx richtten de  Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op. 
  
• De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in 
  
• 1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen. 
  

• Voorstanders = bolsjewieken (meerderheid) bij de vergadering
  
• Tegenstanders = mensjewieken (minderheid bij de vergadering)
  

Je werkt zo hard als dat je kan en je krijgt wat je nodig hebt. 

Kapitalisme: hoe harder je werkt, hoe meer geld. Je krijgt wat je verdiend. 

Als je krijgt wat je nodig hebt, ga je dan harder of minder hard werken? Mensen gaan niet hard werken, wat betekend dit voor innovatie, voor vooruitgang, voor ontwikkelingen?

Aan de slag!

In het lesboek worden drie tsaren genoemd:

- Alexander II (1818-1881)

-  Alexander III, (1845-1894), 

- Nicolaas II (1868-1918)

Zoek in je boek  bij elke tsaar, welke hervormingen hij heeft doorgevoerd. (§4.1 + §4.2 vanaf blz. 71)

Schrijf dit op in je schrift

Rustig in tweetallen overleggen. 

Tsaar Alexander II

1818-1881

• 1861: afschaffing lijfeigenschap zodat de boeren los zouden komen van de bojaren (modernisering dmv staatsleningen). Dit Mislukte. 
  
• Bouwde fabrieken, mijnen en spoorlijnen (heel vooruitstrevend).
• Werkomstandigheden in fabrieken even slecht als ervoor als boer. 
  Alexander II is uiteindelijk vermoord door Narodniki.

-Zelfstandige marktgerichte boeren: koelakken. Dit werd door de tsaar gestimuleerd.

-Tsaar probeert de misstanden in de fabrieken te verbeteren.

-Tsaar stimuleert handel, industrie en infrastructuur, (modernisering dmv mijnbouw, spoorwegen en fabrieken)

Alexander II voerde in eigen land verschillende hervormingen door. Zo schafte hij de lijfeigenschap van boeren af (1861) en verzachtte hij het regime in Polen. De Tweede Poolse opstand (1863) liet hij echter hardhandig neerslaan. Door het afschaffen van de lijfeigenschap staat hij in Rusland ook wel bekend als de “bevrijder van Rusland”. Tsaar Alexander II matigde verder de perscensuur, verkortte de dienstplicht en gaf hij verschillende delen van het rijk het recht op zelfbestuur door het instellen van zogenaamde zemstvo’s.Vanaf 1860 vonden er steeds vaker aanslagen van nihilisten plaats. Deze streden voor meer onafhankelijkheid van het individu en voor nog meer democratische hervormingen. Alexander II liet de politiediensten hard optreden tegen deze nihilisten. Aan de andere kant kwam hij de Russen die meer hervormingen wilden tegemoet. Hij liet zijn minister Mikhail Loris-Melikov een grondwet ontwerpen met vertegenwoordiging van de zemstvo’s bij de regering. Op de dag waarop de tsaar dit plan goedkeurde, 13 maart 1881, werd hij hij het slachtoffer van een bomaanslag.

(koelakken: vrije, marktgerichte zelfstandige boeren) 

Tsaar Alexander III

Opvolger Tsaar Alexander III bleef moderniseren:

• Verbood nachtarbeid van vrouwen en kinderen. Werkdagen van maximaal 11,5 uur.
• Veel productie en uitgebreid spoormet met meer export (inkomsten voor de staat). Zelfs graan, waardoor een misoogst grote gevolgen had (hongersnood 1891).

Sterft in 1894, opgevolgd door Nicolaas II

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Nicolaas II:

• Trans-Siberie-Express leidt tot conflict met Japan. Hij verliest Russisch -Japanse oorlog
• 1905: staat de Doema toe (= parlement). Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Stimuleert boeren om zich te ontwikkelen tot vrije, marktgerichte zelfstandigen: de koelakken.

Wat is het communisme eigenlijk?

Grondleggers:

• Karl Marx
• Friedrich Engels

Kern v/d filosofie:

• Extreme vorm van socialisme, privaat eigendom wordt afgeschaft. Al het kapitaal kom in handen van de overheid en die zorgt voor een eerlijke verdeling.

Karl Marx

Friedrich Engels

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Tsaar Alexander II hief in 1861 het lijfeigenschap op in de hoop zo de landbouw te kunnen moderniseren (lijfeigenschap stamt uit de middeleeuwen)
• Elke mir kreeg een staatslening om zo de grond te kopen van de bojaren, de boeren mochten de grond pas verlaten als zij hun deel van de schuld hadden afbetaald, dus feitelijk was er weinig verandering voor de boeren
• Ook liet de Tsaar fabrieken, mijnen en spoorwegen bouwen uit een wens Rusland te moderniseren
• Arbeiders in de fabrieken hadden een even zwaar leven als de boeren

Alexander II

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• De narodniki bliezen Alexander II op in de hoop dat de misstanden hierdoor zouden worden opgelost
• Alexander III zette echter de modernisering voort
• Pas eind 19e eeuw kwamen kleine verbeteringen zoals: verbod op nachtarbeid van vrouwen en kinderen en een maximale werkdag van 11,5 uur
• Nicolaas II (opvolger van Alexander III) stond de Doema toe (parlement)
• Liberalen hoopte dat dit begin was van een parlementaire democratie maar de Doema kreeg te weinig macht
• Ook stimuleerde Nicolaas II de ontwikkeling van boeren tot vrije, marktgerichte zelfstandigen (dus niet meer als collectief via de mir) deze boeren werden koelakken genoemd

Nicolaas II

Alexander III

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Volgens Karl Marx zouden socialistische revoluties alleen ontstaan in moderne landen met veel industrie, alleen dan zouden er voldoende industriearbeiders zijn om samen de macht te grijpen.
• De ideologie van Marx wordt het marxistisch socialisme (marxisme) genoemd.
• Rusland was nog steeds grotendeels agrarisch, maar door de moderniseringen in de industrie en mijnbouw waren de Russische marxisten overtuigd dat ook hier een revolutie kans van slagen had.

Karl Marx

Huiswerk 

                            

                           
                               
                                   
                                       
       
           
               
       
   
               
                   
                   
                       
                           
   
     
       
 
   
   
   
   
   
   
   
     
       
       
     
   
 

   
   

   
   

   
   

   
       
           
               
 
   
   
   
   
       
           
                Vragen over de vorige les????
           
       
       
   
   
   
 
 
           
       
   

 
 
 
     
   
   
   
     
   
 
                       
                   
               
               
                   
                       
                         Jagers en Verzamelaars
                   
               
               
                     
               
               
                   
                       
                           
                             
                           
                       

                   
               
           
       
   

                                   
                               
                           

                           
                       

Oriëntatie:

1a, 1c, 2a, 2b, 5 + 6

Socialisten en anarchisten in Rusland

1, 2, 5 + 8

• Tsaar
• Orthodoxe geestelijken 
• Adel --> besturen en bezitten
• Middenklasse en boeren  --> belasting

• Lijfeigenen

De Russische piramide

De Tsaar

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen 

geen belastingen 

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Socialisme =  ideologie die streeft naar een zo klein mogelijk verschil in welvaart (geen armen of rijken meer). Communisme is extreme variant van socialisme, hierin zijn de productiemiddelen in handen van de staat en de staat zorgt voor een eerlijke verdeling. Geen privébezit meer maar communaal (gemeenschappelijk) bezit. De socialisten-revolutionairen richtte zich op de boeren, alleen met de grootste bevolkingsgroep kon men een revolutie en socialisme verkrijgen.

• Narodniki = groep verbeteraars in de Russische maatschappij die vooral uit de steden kwamen. Zij zagen de mir als de ideale bezitter en bestuurder van de grond. De mensen op het platteland moesten niks hebben van de 'ware Russische socialisme' en leverden de narodniki vaak uit aan de politie. (waren dus niet effectief)

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

Deelvraag: Waardoor kwam in tsaristisch Rusland het socialisme en anarchisme op?

 

Begrippen

• tsaar
• bojaren
• lijfeigene
• mir
• anarchisme
• socialisme
• narodniki
• socialisten-revolutionairen
• Doema
• koelakken
• ideologie
• marxistisch socialisme
• Russische Socialdemocratische Arbeiderspartij
• bolsjewieken
• mensjewieken

Personen

• Michael Bakoenin
• Tsaar Alexander II
• Tsaar Alexander III
• Tsaar Nicolaas II
• Karl Marx
• Vladimir Lenin