4.2 Burgers in de oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

4.2 Burgers in de oorlog

Leerboek 

blz. 132 t/m 134

Deze les                      

Paragraaf 4.2: Burgers in oorlog 

Aan het einde van de les: 

• Kan je kenmerken van het oorlogsgeweld tijdens de Tweede Wereldoorlog noemen.
  
• Kan je de onderdrukking van de nazi's in West-Europa aan de hand van voorbeelden (2) beschrijven.
  
• Kan je oorzaken (2) en gevolgen (2) van de Hongerwinter benoemen.

De Tweede Wereldoorlog 

Tijd van Wereldoorlogen

1900- 1950

20e eeuw n. chr.

Stap 1

ik zie...

Beschrijf alleen wat je letterlijk ziet. 

Tip:

• Deel de afbeelding/foto/plaatje in vieren. Per vakje goed kijken naar details. 

Vraag mij af hoe lang dit huwelijk standhoudt

Stap 2

Dit betekent....

Koppel kennis wat je weet aan wat je ziet. 

Vraag mij af hoe lang dit huwelijk standhoudt

Stap 3

Hieruit concludeer ik...

Je trekt je conclusie oftewel je geeft antwoord op de vraag waarbij de afbeelding hoort. 

Vraag mij af hoe lang dit huwelijk standhoudt

Oorlogsgeweld

In de Tweede Wereldoorlog stierven heel veel mensen. Veel burgerslachtoffers vielen door bombardementen

Geschat:

• Tussen de 50 en 55 miljoen burgers 
• Tussen de 21 en 25 miljoen soldaten.
  

Bombardementen: het werpen van bommen. 

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

Het bombardement duurt maar een kwartier

Bombardement Rotterdam 14 mei 1940

15 mei 1940 capitulatie Nederland

14 mei 1940 

Bombardement van Rotterdam

Oorlogsgeweld

In Oost-Europa stierven miljoenen mensen door de naziterreur op basis van de Duitse rassenleer. Ook het Stalin-bevel, de oproep om de Duitse bezetter tot de laatste man te vernietigen, had veel doden tot gevolg.

Rassenleer: Theorie over verschillen tussen 

'mensenrassen’. 

Massa-executie door SS-Einsatzkommando 12b van Einsatzgruppe D in de buurt van Dubossary, Moldavië, 14 september 1941. Ongeveer 4.000 Joden zijn hier vermoord.

Oorlogsgeweld

In Azië stierven veel mensen als gevolg van hongersnood en uitbuiting. Toen de Japanners in 1942 Nederlands-Indië veroverden werd iedereen met een Europese achtergrond in kampen opgesloten.

 

• Jappenkampen.
• Dwangarbeider: iemand die verplicht 

     werk moest doen.

75 arbeiders per dag

5 jaar lang

Onderdrukking

In de door de nazi’s veroverde landen volgde gelijkschakeling. Politieke partijen werden verboden en er kwam censuur. 

Gelijkschakeling: Aanpassing aan het Nazi-bestuur.

Censuur: Controle op publicaties en nieuws. 

Gelijkschakeling

• Alle media worden door de Duitsers gecontroleerd.
• Ook moeten de media Duitse propaganda tonen.
  
  
• Onderdeel van de gelijkschakeling.

Gelijkschakeling

Onderdrukking

Vanaf 1942 was er de arbeidsinzet. Nazi’s hielden razzia’s om Joden en anderen op te sporen. Gevangenen werden vaak gemarteld en gedeporteerd.

Arbeidsinzet: de verplichting voor mannen van 

17 tot 40 jaar om in Duitsland te werken 

(in Nederland vanaf 1942)

Razzia: klopjacht op mensen 

Onderdrukking

Veel mensen probeerden hun gewone, dagelijkse leven te leiden, maar sommigen kozen voor collaboratie.

  Collaboratie

• Collaboratie is het samenwerken met de vijand.
• In Nederland worden mensen die tijdens de bezetting Duitsers hielp 'fout' genoemd. 
• Voorbeelden van collaboratie:
• Leden van de NSB.
• Mensen die joden verraadden.
• Jongens die zich aansloten bij het Duitse leger. 

Vormen van verzet en collaboratie

Verzet	Collaboratie
Radio Oranje luisteren	Dienst in Duitse leger
Staken	Tekenen van loyaliteitsverklaring
Onderduikers helpen	Vrijwillige diensten voor Duitsers
Verzetskranten maken of verspreiden	Verklikken van onderduikers of verzetslieden
Weigeren voor de Duitsers te werken	Meewerken aan Duitse berichtgeving (krant en radio)
Teksten op straten en muren schilderen	Meewerken in invloedrijke beroepen (bijv. burgemeester)

De winter van 1944  

In de loop van de bezetting ontstond er schaarste. Om iedereen te voorzien van voedsel  zorgde de overheid voor een distributiesysteem. Duitse propaganda beweerde dat tekorten werden veroorzaakt door zwarthandel. 

Schaarste: tekort.

Distributiesysteem: een systeem dat zorgt voor 

een eerlijke verdeling van goederen.

Propaganda: Vaak misleidende informatie die gebruikt 

wordt om aanhangers - steun te winnen.

De winter van 1944  

In de winter van 1944 ontstond er een groot voedseltekort in de Randstad.  Deze winter staat bekend als de hongerwinter.

 Oorzaak:

• Spoorwegstaking van 1944.
• De staking moet het Duitse troepentransport stilleggen.
• Niet succesvol.

Gevolg: 

• De Duitsers hielden voedseltransporten naar het westen tegen.
• Nog minder voedsel. 

De winter van 1944  

Vanuit de Randstad ondernamen mensen hongertochten. In het noorden en oosten van het land was nog wel genoeg voedsel. Ook brachten mensen hun kinderen onder in het noorden en oosten van Nederland.

• Ruim 20.000 mensen stierven in de hongerwinter.
  

Hongertochten: tochten naar het platteland voor voedsel.

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer