H4 P1 Stoffen veranderen

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Welkom

Het bakken van een eitje 

Een simpel iets wat vele mensen dagelijks doen

Toch ben je met veel natuurkundige en scheikundige processen bezig

Leerdoelen deze paragraaf

Na deze les kan:

• Je kunt beschrijven hoe stoffen kunnen veranderen als je ze verhit.
• Je kunt drie verschillende manieren beschrijven om een stof te ontleden.
• Je kunt een ontledingsreactie en verbrandingsreactie beschrijven als een
  proces waarbij beginstoffen verdwijnen en reactieproducten ontstaan.
• Je kunt een reactieschema opstellen van ontledingsreacties en
  verbrandingsreacties
• Je kunt de toestandsaanduiding toewijzen aan de beginstoffen en de
  reactieproducten. 

Welke natuurkundige verschijnselen kan je waarnemen in het filmpje over het bakken van een eitje

Mogelijke antwoorden op de vorige vraag:

• Warm/Heet worden van de pan (geleiding)
• Voelen of de pan heet genoeg is (stroming/straling)
• Smelten van de boter (fase overgang)
• Breken van een eitje (krachten)
• Rond bewegen/glijden van het eitje in de pan (wrijving)
• Op een brood laten glijden van het eitje (zwaartekracht)

Welke scheikundige verschijnselen kan je waarnemen in het filmpje over het bakken van een eitje

Mogelijke antwoorden op de vorige vraag:

• Branden van een gas vlam 
• Bruin worden van de boter in de pan
• Stollen van het eiwit en de dooier
• Bruin worden van de randjes van het spiegel ei

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Als je stoffen gaat verwarmen of verhitten kan het zijn dat er veranderingen plaatsvinden.

Een klontje boter in een warme pan zal gaan smelten  

Door verhitten veranderd de stof van fase 

Dit is natuurkundig proces (er veranderen geen stoffen) want bij afkoelen ontstaat weer de vast boter.

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Als je stoffen gaat verwarmen of verhitten kan het zijn dat er veranderingen plaatsvinden.

Als je een stukje vlees gaat bakken zie je duidelijk dat de kleur en de geur van het product veranderd

Als je een ei gaat bakken zie je dat het gaat stollen en de onderkant een licht bruin kleurtje krijgt.

Als je te lang doorgaat met verhitten kan het zelfs zwart worden. Dan veranderd de smaak naar bitter

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Hiernaast zie je een brandende lucifer

Je weet (hoop ik) dat het vuur gedeelte heet is.

Van het houten stokje zie je al dat een gedeelte zwart is geworden.

Het is dus een verbranding ( het reageert met zuurstof uit de lucht. )

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Proef om thuis te doen:

• Waxine lichtje
• Theeglas
• Schoteltje met opstaand randje waar het theeglas omgekeerd op past
• Aansteker of lucifer
• Beetje water

Doe het beetje water op het schoteltje. Plaats midden op het schoteltje het waxinelichtje en steek het aan. Plaats het theeglas omgekeerd over het waxinelichtje op het schoteltje

Kijk wat er gebeurt

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Je ziet waarschijnlijk dat het vlammetje van het Waxine lichtje langzaam uitgaat.

De reactie (verbranding van kaarsvet) stopt omdat er geen zuurstof bij kan komen.

Verbranding is dus een reactie met zuurstof

Dit kan snel gaan (brandende lucifer) of langzaam (roesten van ijzer) maar beide zijn in principe verbrandingen.

Hoe kan je voorkomen dat ijzer gaat roesten

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Wie wel eens een barbecue (een echte, geen nep elektrische of nep gas barbecue) heeft aangestoken weet dat daar als brandstof vaak houtskool of briketten voor wordt gebruikt

Houtskool wordt gemaakt door hout in een afgesloten vat (zonder dat er zuurstof bij kan komen) te verhitten. Hout gaat dan namelijk ontleden. Hout veranderd in meerder andere stoffen. Die verdampen en koolstof blijft over.

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

In de vorige video zie je hoe verhitten van hout zonder dat er zuurstof bij komt uit eindelijk koolstof oplevert

Tijdens dit proces wordt hout dus ontleedt. Houtgas ontwijkt

in de tweede wereld oorlog werd dit houtgas gebruikt als brandstof voor auto's

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

In de vorige video zie je hoe verhitten van hout zonder dat er zuurstof bij komt uit eindelijk koolstof oplevert

Tijdens dit proces wordt hout dus ontleedt. Houtgas ontwijkt

Houtgas werd in de tweede wereld oorlog gebruikt als brandstof voor auto's

Samengevat

Door verhitten kunnen er 3 processen plaatsvinden

1. Van fase veranderen
2. Verbranden 
3. Ontleden 

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Zowel bij verbrandingen als bij ontleden veranderen er stoffen

Kenmerk van scheikunde: er verdwijnen stoffen en er komen andere voor in de plek

Dit zijn dus chemische reacties         Deze reactie geef je weer in een reactie schema

Beginstoffen           ---->    Reactieproducten

Voorbeeld  maken van houtskool:

Hout   --->  Koolstof + water + houtgas

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

Beginstoffen           ---->    Reactieproducten

Afspraak is dat je bij chemische reacties ook de toestand weer geeft:

Voorbeeld  maken van houtskool uit de video:

Hout (s)  --->  Koolstof (s) + water (g) + houtgas (g)

dus vast hout veranderd in vast koolstof, gasvormig water en gasvormig houtgas

(water zou ook (l) kunnen zijn als er waterdruppel(tjes) zichtbaar worden)

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

ONTLEDINGSREACTIES

Zoals je hebt gelezen veranderd hout in 3 andere stoffen (koolstof, water en houtgas)

De algemene reactieschema voor een ontledingsreactie is dan ook:

een beginstof  -->  2 of meerdere reactie producten

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

ONTLEDINGSREACTIES

Zoals je hebt gelezen veranderd hout in 3 andere stoffen (koolstof, water en houtgas)

De algemene reactieschema voor een ontledingsreactie is dan ook:

een beginstof  -->  2 of meerdere reactie producten

Naast verhitting (Thermolyse) zijn er nog een aantal ontledings reacties

Fotolyse

Elektrolyse

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

ONTLEDINGSREACTIE FOTOLYSE

een beginstof  -->  2 of meerdere reactie producten

Een bekend voorbeeld is het verkleuren van een krant in zonlicht. 

Of

Ouderwetse zwartwit fotografie

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

ONTLEDINGSREACTIE ELEKTROLYSE

een beginstof  -->  2 of meerdere reactie producten

Een bekend voorbeeld is het ontleden van water inwaterstof en zuurstof

Toestel van Hofman.

Paragraaf 1 Stoffen veranderen

VERBRANDINGEN

Verbrandingen:  reactie met zuurstof

Algemene reactie schema

Beginstof  + zuurstof     --->    reactieproduct(en)

Kan je het volgende uitvoeren ?

1. Je kunt beschrijven hoe stoffen kunnen veranderen als je ze verhit.
   
2. Je kunt drie verschillende manieren beschrijven om een stof te ontleden.
   
3. Je kunt een ontledingsreactie en verbrandingsreactie beschrijven als een proces waarbij beginstoffen verdwijnen en reactieproducten ontstaan.
   
4. Je kunt een reactieschema opstellen van ontledingsreacties en verbrandingsreacties
   
5. Je kunt de toestandsaanduiding toewijzen aan de beginstoffen en de reactieproducten.