*Woordenschat H6, vwo 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

H6 Woordenschat

Oude naamvallen

Lesdoelen

Lesdoelen van vandaag

- je maakt kennis met oude naamvallen

- je kunt oude naamvallen herkennen

- je kunt oude naamvallen gebruiken

Oude naamvallen

In het Nederlands vinden we nog sporen van oude naamvallen. Sommige naamvallen gebruiken we veel en andere bijna niet meer.  

's avonds is een verkorting van de oude naamval des avonds.

Iemand ten huwelijk vragen. Ten geeft ook een oude naamval aan.

 

Geschiedenis van de naamvallen

Aan het eind van de Middeleeuwen, in de zestiende eeuw werd het al veel minder gebruikt in de gesproken taal.

In de zeventiende en achttiende eeuw probeerde grammatici en docenten het weer in te voeren, lukte alleen in de schrijftaal. Dat ging steeds verder en in 1934 en in 1947 werden de naamvallen officieel uit schrijftaal gehaald. Tenminste bijna alles….

Wat betekent:
Je moet TE ALLEN TIJDE je handen wassen na het plassen.

Wat betekent:
Het is UIT DEN BOZE dat je tot 2.00 uur naar dat feestje mag

Wat valt je op aan het taalgebruik van de zinnen op de voorgaande slides?

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
De aangereden fietser moest IN ALLERIJL nar het ziekenhuis gebracht worden.

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
Vorige week was er een collecte TEN BATE VAN het Rode Kruis.

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
Op de klassenfoto staat René TER LINKERZIJDE van Yvonne.

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
Mijn oma was TEN EINDE RAAD toen er bij haar was ingebroken.

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
Wat was Cynthia boos toen ze TEN ONRECHTE werd beschuldigd van winkeldiefstal.

Vervang het groot geschreven woord door een synoniem of omschrijving.
Annemieke heeft op haar dertigste een gezonde zoon TER WERELD gebracht.

Opdracht

Blz. 174-175: Maak opdracht 1 en 2. Je mag in tweetallen werken. 

nakijken opdracht 1 

1. uit den boze:   verboden; wat beslist niet gedaan mag worden
   
2. desgewenst:    als u dat wilt
   
3. onverrichter zake:  zonder datgene gedaan te hebben wat men wilde
   
4. behoudens:   behalve
   
5. ter ontnuchtering:  om nuchter te worden
   
6. ten huize van:  bij … thuis; in het huis van
   
7. de dag des Heren:  zondag
   
8. ter verhoging van:  om … te verhogen
   
9. ’s lands wijs, ’s lands eer: je kunt je verbazen over bepaalde gewoonten in een (vreemd) land, maar toon respect voor die gewoonten
   
10. in koelen bloede:  in het volle besef van het kwaad dat men doet
    

Opdracht 2
- vragen hierover?

1 de haren rijzen je te berge:   je bent echt geschokt en stomverbaasd

2 de tand des tijds: de knagende werking die er in loop van de tijd plaatsvindt, zodat de conditie van dingen achteruitgaat

3 ter nagedachtenis: van om terug te denken aan

4 ’s-Gravenhage:   Den Haag

5 ten laste leggen:   (officieel) beschuldigen van

6 op den duur:    na verloop van (lange) tijd

7 ten strengste verboden:  beslist niet toegestaan

8 Te land, ter zee en in de lucht: overal

9 in de loop der tijd:   in de loop van de tijd

10 ’s anderendaags:   de volgende dag

11 des duivels:    zeer boos

12 de tocht der tochten :de Elfstedentocht

De haren rijzen je ... bij zijn verhalen over kannibalisme.

1. ten berge
2. ten bergen
3. te berge
4. te bergen

Het oude schilderij is duidelijk aangetast door de ....

1. de tand des tijds
2. de tand der tijds
3. de tand des tijd
4. de tand der tijd

... de slachtoffers wordt er een minuut stilte gehouden.

1. te nagedachtenis van
2. ter nagedachtenis van

De hoofdstad van Zuid-Holland heet officieel

1. ’s-Gravenhage
2. s'-Gravenhage
3. sGravenhage
4. sgravenhage

Hans F. en Willem S. zal ontvoering .. worden gelegd.

1. te laste (leggen)
2. ten lasten (leggen)
3. te lasten (leggen)
4. ten laste (leggen)

In het begin is het spannend, maar ... wordt het langdradig.

1. op de duur
2. op den duur

Uiteraard is roken in deze ruimte ...

1. te strengste verboden
2. te strengsten verboden
3. ten strengste verboden
4. ten strengsten verboden

Bestaat het programma ... nog?

1. Ter land, ter zee en in de lucht
2. Te land, te zee en in de lucht
3. Te land, ter zee en in de lucht

Samir heeft zich ... ontwikkeld tot de sterspeler.

1. in de loop der tijd
2. in de loop des tijds
3. in de loop der tijds
4. in de loop des tijd

Je moet een dag voor het diner aan het kokkerellen, want deze Mexicaanse stoofschotel smaakt ... het beste.

1. sanderendaags
2. ’s anderendaags
3. 's anderedaags
4. 's anderendaag

Toen Joeri afkeek, werd meneer Grim ...

1. der duivel
2. der duivels
3. des duivel
4. des duivels

Zou ... dit jaar dankzij vriezend weer eindelijk weer eens verreden worden?

1. de tocht der tochten
2. de tocht des tochten

als u dat wilt

zonder datgene gedaan te hebben wat men wilde

behalve

om nuchter te worden

zondag

in volle besef van het kwaad dat men doet

desgewenst

onverrichter zake

behoudens

ter ontnuchtering

de dag des Heren

in koelen bloede