Basisstof 3 - De Evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De evolutietheorie

Thema 4 - Evolutie

Basisstof 3: De evolutietheorie

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.
  
• Je kunt verklaren hoe de verscheidenheid van soorten op aarde is ontstaan.
• Je kan natuurlijke selectie en fitness in een biologische context uitleggen.

Programma

1. Feit of fabels evolutie
2. Uitleg: evolutietheorieën
3. Zelf werken

Feit of fabel:
De mens stamt af van de mensaap

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
Mensen hebben een staart als embryo.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
De mens stamt af van de Neanderthalers.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
Evolutie leidt altijd tot "perfecte" organismen.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
Evolutie gebeurt binnen één generatie.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
Zonder verschillende allelen was evolutie niet mogelijk.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
Slangen hadden vroeger poten.

1. Feit
2. Fabel

Feit of fabel:
De mens heeft onbruikbare organen.

1. Feit
2. Fabel

Evolutie

Het proces waarbij het leven op aarde in de loop van de tijd is ontstaan, veranderd en/of verdwenen.

• Het proces waarbij allelen, gedurende generaties, binnen soorten veranderen.
• Darwin kwam erachter dat soorten op aarde gedurende lange tijd veranderen en doordat de omgeving een belangrijk rol speelde.

Hoe zag Lamarck het?

…dat tijdens het leven verworven eigenschappen worden doorgegeven aan de volgende generatie. Dit bleek niet zo te werken.

Wat kan wel?

• Milieufactoren kunnen de genexpressie van organismen beïnvloeden.
• Genexpressie is het tot uiting komen van genen in het fenotype.

 

Creationisme

Soorten zijn geschapen door een hogere macht.

• Ze veranderen niet.
  

Intelligent design: een stroming binnen het creationisme die aanhangt dat soorten geschapen zijn door een God, maar dat evolutie wel plaatsvindt

Samengevat

Creationisme:

• de aarde en organismen zijn geschapen
• sommige organen te ingewikkeld om  door evolutie te zijn ontstaan --> intelligente schepper

Lamarck (1744-1829):

• eigenschappen veranderen tijdens leven individu
• veranderde eigenschap wordt doorgegeven

Darwin (1809-1882):

• On the origin of species (1859) --> evolutietheorie

DNA bevat alle erfelijke eigenschappen

• Voor het eerst ontdekt in 1871
  
• Structuur pas ontdekt in 1953
  

Evolutie

• Verschillen in genotypen door mutaties --> ontstaan allelen --> genetische variatie

•  Natuurlijke selectie = organismen met gunstige eigenschappen overleven en hebben meer kans om zich voort te planten dan organismen met 'ongunstige eigenschappen'

• Survival of the fittest = Organismen die beter kunnen overleven, kunnen zich voortplanten. Hierdoor gaat een soort steeds beter passen in zijn omgeving

• Overerving van de 'best passende eigenschappen'

1. Vul de tekst aan.

denken dat de

afstammen van andere

Zo'n langzame

noemen we 

................................

..........................

....................

..................

................

ontwikkeling

diersoorten

evolutie

biologen

mensen

Wat is natuurlijke selectie?

1. De best aangepaste diersoort zal overleven en nakomelingen krijgen.
2. De geleidelijke ontwikkeling van diersoorten op aarde.
3. Het reconstrueren van organismen aan de hand van fossiele resten.
4. Het onderzoek naar de overeenkomsten in erfelijke eigenschappen.

Wat is de beste omschrijving van evolutie?
Evolutie is ...

1. een geleidelijke ontwikkeling, waarbij steeds ingewikkelder gebouwde organismen ontstaan.
2. de ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.
3. het ontstaan van een nieuwe soort, doordat een andere soort uitsterft.
4. de ontwikkeling van het leven op aarde doordat organismen zich aanpassen aan hun milieu.

Wat is een voorbeeld van selectiedruk?

1. Het willekeurige ontstaan van een mutatie in een gen.
2. Een roofdier dat vooral op langzaamste prooien jaagt.
3. Het vinden van fossielen die laten zien hoe soorten zijn veranderd.
4. Het ontstaan van een nieuw ecosysteem in een afgelegen gebied.

Wat is het resultaat van recombinatie tijdens seksuele voortplanting?

1. Het creëren van exacte kopieën van ouderlijke genen.
2. Het verminderen van genetische diversiteit in een populatie.
3. Het mengen van genetisch materiaal van beide ouders.
4. Het maken van nieuwe genen uit niets.

Wat is een kenmerkend idee binnen het creationisme?

1. Soorten veranderen geleidelijk over miljoenen jaren.
2. Organismen ontstaan door een proces van natuurlijke selectie.
3. Nieuwe soorten ontstaan door genetische mutaties en recombinatie.
4. Alle organismen zijn geschapen door een bovennatuurlijke macht.

In de natuur is er altijd

Deze kan bijvoorbeeld ontstaan door

Individuen met een genotype dat goed is aangepast aan de omgeving zullen meer 

Dit proces noemen we 

mutaties 

genetische variatie 

nakomenlingen krijgen

natuurlijke selectie

Stap 1A

Stap 1B

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Een veranderde omgeving past beter bij een deel van de organismen en minder bij de rest

Er is genetische variatie binnen een populatie, bijvoorbeeld door een mutatie

Survival of the fittest: De best aangepaste organismen overleven het beste / langste

De best aangepaste organismen krijgen de meeste nakomelingen

De nakomelingen hebben de gunstige mutatie en kunnen deze doorgeven aan hun nakomelingen

Soort en populatie

Een soort: de grootste verzameling van populaties waartussen uitwisseling van genen plaatsvindt of kan plaatsvinden.

  

Een populatie: een groep individuen van dezelfde soort die in een bepaald gebied leven en zich onderling voortplanten.

Zelf aan de slag

Bekijk opdracht 31 t/m 33 --> Kan je de antwoorden nog in tweetallen overleggend noemen? 

• Gebruik je boek en geef in je boek aan waar de antwoorden staan.

Maak in je schrift: Opdracht 34, 35, 38. 

Heb je nog vragen?