woordenschat h6 + stukje leesvaardigheid

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

T2A - woensdag 11 mei

Welkom! Pak allemaal je spullen voor je!

Spreekwoorden/uitdrukking

In een spreekwoord schuilt een bepaalde levensles (wijsheden). In een spreekwoord gebruik je altijd dezelfde woorden, in dezelfde volgorde (onveranderlijke zin). TIP: in een spreekwoord staat het werkwoord altijd in de tegenwoordige tijd. Voorbeeld: Na regen komt zonneschijn.

Een uitdrukking heeft een figuurlijke betekenis en bevat geen wijsheden. Dierennamen en lichaamsdelen worden vaak genoemd in een uitdrukking. In een uitdrukking kan de volgorde van de woorden wel veranderd worden. Voorbeeld: Een oogje hebben op. 

LESDOEL

Je leert spreekwoorden en uitdrukkingen.

Welke spreekwoorden/uitdrukkingen ken je al?

Het gaat om voorbeelden van een samenstelling.

Bijvoorbeeld: voetbal

Spreekwoorden

Een spreekwoord is een onveranderlijke hele zin met een bepaalde wijsheid. Bijvoorbeeld: Met vuur spelen en jong geleerd, oud gedaan.

Uitdrukkingen

Een uitdrukking is een vaste woordgroep met een figuurlijke betekenis, zoals platzak zijn, een hondenleven hebben. De betekenis vind je in het woordenboek onder de kern: ‘hond’ – een slecht leven hebben.

In het Nederlands bestaan veel spreekwoorden en uitdrukkingen met:

– dierennamen: blaffende honden bijten niet, één zwaluw maakt nog geen zomer;

– lichaamsdelen: iemand de mond snoeren, een oogje op iemand hebben.

Welk spreekwoord zie je hier?

geen moeite doen

geen duidelijk verhaal hebben

altijd als eerste ergens bij zijn

beginnen aan een vervelende of lastige taak

Een slordig iemand zijn

Heel erg rustig zijn

Doen alsof je iets heel erg vind

Een dutje doen

Een sloddervos zijn

Een uiltje knappen

Krokodillen tranen huilen

Zo mak als een schaap 

Welk spreekwoord zie je hier?

1. De appel valt ver van de boom
2. De appel valt niet ver van de boom
3. De appel valt op de grond
4. Alleen deze appel valt op de grond

Welk spreekwoord zie je hier?

1. De hond in de pan vinden
2. De hond eet alles op
3. De hond aan het aanrecht vinden
4. De hond in de pot vinden

LESDOEL

Je leert over spreekwoorden en uitdrukkingen.

Samenstellingen

Woorden die bestaan uit twee of meer woorden, heten samenstellingen.

Je schrijft samenstellingen aan elkaar.

Voorbeeld: voetbalwedstrijd.

^Voorbeelden

 zwemparadijs

boekenkast

sportdag  

lampenkap

fietsenrek 

Voorvoegsels

Er bestaan veel woorden met be-, ge-, her-, on(t)-, ver-, wan-, en aarts- ervoor.

Deze korte stukjes zijn voorvoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorbeeld: bekijken, herkennen, ontlopen, wanhoop 

Voorvoegsels zet je altijd voor een woord, zoals het woord  zelf al aangeeft: voorvoegsel. Het gaat dus om het eerste deel van een woord.

Voorbeelden 

gezang

beantwoorden

herzien

ontcijferen

vergeven

wangedrag

aartsrivaal 

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
her, wan, hoop, kansen

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
be, ver, kijken, branden

Achtervoegsels

Er zijn veel woorden met -heid, -lijk, -ing, -ig, 
 -er, -erd, -aar, -aard, -baar, -rik of -isch erachter. 

Deze korte stukjes zijn achtervoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorbeeld: gezelligheid, vrolijk

achtervoegsels zet je altijd achter een woord, zoals het woord zelf al aangeeft: achtervoegsels. Het gaat dus om het laatste deel van een woord.

Voorbeelden 

blijheid

duidelijk

afdeling

aardig

aansteker

eigenaar

aaibaar

fantastisch

douane

weeg

incheck

vliegtuig

vertrek

tegen

terug

Maak de samenstellingen compleet

vliegen

balie

schaal

maatschappij

hal

komen

meneer

Een samenstelling kan uit meer dan twee woorden bestaan.

1. waar
2. niet waar

Welk deel van een samenstelling is het belangrijkst?

1. Het eerste deel, want dat bepaalt de betekenis
2. Het tweede deel, want dat bepaalt de betekenis
3. Dat ligt aan het woord

Op welke vier manieren houdt de schrijver rekening met zijn publiek?

Tekst en publiek

Een schrijver wil meestal dat zijn tekst door een bepaalde groep mensen gelezen wordt: het publiek. 

Bijvoorbeeld: jongeren, voetbalfans, gamers, volwassenen. 

Een schrijver houdt bij het schrijven van de tekst rekening met het publiek.

1. Onderwerp
2. Taalgebruik
3. Lay-out
4. Bron

Lees de tekst oriënterend

Wat is de bron van de tekst?

Wat is het onderwerp van de tekst?

Voor welk publiek is deze tekst geschikt?

1. Voor jongeren van 10-12 jaar
2. Voor jongeren van 14-16 jaar
3. Voor volwassen
4. Voor mensen die van surfen houden

Hoe wordt de lezer aangesproken?

1. Met 'je'
2. Met 'u'

Hoe kun je aan de lay-out zien dat de tekst voor jongeren is geschreven?

Waarom is Lacanau Océan de plaats om golfsurfen te leren?

In Lacanau Océan is van alles te doen. Wat wordt er opgesomd?

Tekst en publiek

• het onderwerp: een tekst over de gaafste achtbanen in Europa is bijvoorbeeld bedoeld voor jongeren. Een tekst over het schilderen van je huis is bedoeld voor volwassenen.

• het taalgebruik: teksten voor jongeren hebben bijvoorbeeld veel moderne en nieuwe woorden en de lezer wordt meestal met ‘je’ aangesproken. In een tekst voor volwassenen wordt de lezer vaker met ‘u’ aangesproken.

Tekst en publiek

• de bron: een tekst in Bobo is voor kinderen bedoeld, een tekst in 7Days voor jongeren en een tekst in het tijdschrift LINDA. voor volwassen vrouwen.
• de lay-out (opmaak): in tijdschriften en op websites voor jongeren zie je veel illustraties, grote koppen, veel kleuren en lettertypen. Ingewikkelde teksten voor volwassenen zien er vaak saaier uit dan teksten voor jongeren.
  

Opdracht

Je krijgt nu een aantal tijdschriften te zien. Aan jou de taak om aan te geven voor welk publiek het tijdschrift is geschreven.

Let op: 

1. het onderwerp
2. taalgebruik
3. de bron
4. de lay-out (hoe ziet de tekst eruit)

Voetbal International

Voor iedereen die geïnteresseerd is in voetbal.

Waaraan kun je dat zien?

• het onderwerp
• Lay-out
• taalgebruik

Tina

Voor jonge meiden

Waaraan kun je dat zien?

• Het onderwerp
• Lay-out
• taalgebruik
• Bron

Plus

Voor mannen en vrouwen boven de vijftig jaar

Waaraan kun je dat zien?

• Het onderwerp
• Lay-out
• taalgebruik
• Bron

Tekst en publiek: samengevat

Voor wie de tekst is bedoeld, kun je altijd zien aan: 

- onderwerp

- bron 

- taalgebruik

- lay-out

Alle vier heb je nodig om te checken voor welk publiek een tekst is geschreven.

FOUTE UITSPRAKEN

In het volgende filmpje gebruikt Fred verschillende spreekwoorden en uitdrukkingen op een verkeerde manier. 

Jij gaat aangeven wat Fred bedoelt. 

Welk spreekwoord bedoelt Fred?

1. Spreken is goed, zwijgen is fout
2. Spreken is goud, zwijgen is zilver
3. Spreken is zilver, zwijgen is goud

Anders had jij nu achter ... gezeten

1. de deur
2. het behang
3. water en vuur
4. slot en grendel

Fred bedoelt: twee handen op een ...

1. buik
2. kruik
3. luik

Fred zegt gebarsten perziken, maar bedoelt ...

1. Gebakken appels
2. Gebakken pruimen
3. Gebakken peren

Nu hebben we de ... aan het dansen

1. muizen
2. beesten
3. poppen
4. moppen