Thema 3 - Genetica

Thema 3

Genetica

1 / 50

Slide 1: Slide

BiologieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 4

This lesson contains 50 slides, with text slides and 3 videos.

Lesson duration is: 45 min

Items in this lesson

Thema 3

Genetica

Slide 1 - Slide

Fenotype en genotype, chromosomen, genen en allelen
Dominant en recessief, homo- en heterozygoot, onvolledig dominant, intermediair, codominant
Recombinatie, tweelingen
Monohybride kruisingen, stamboom
Geslachtschromosomen, X-chromosomale overerving
Dihybride kruisingen, onafhankelijke overerving
Multipele allelen, letale factoren, gekoppelde overerving, polygene overerving, mitochondriaal DNA
Nature vs. nurture, epigenetica

Slide 2 - Slide

Basisstof 1

- Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is

- Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen

- Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en de invloed van milieufactoren

Slide 3 - Slide

Feno- en genotype

Fenotype: alle waarneembare eigenschappen individu
Genotype: informatie voor alle erfelijke eigenschappen

Slide 4 - Slide

Chromosomen

22 gelijke chromosomenparen (autosomen), 1 paar geslachtschromsomen
Chromosomenpaar = homoloog chromosoom

Slide 5 - Slide

DNA

Twee ketens in dubbele spiraal
Vier nucleotiden (fosfaatgroep, desoxyribose, stikstofbase)
A-T, C-G basenparing
Genoom

Slide 6 - Slide

Franklin and Gosling (1951)

Di Fabrizio (2012)

Slide 7 - Slide

Genen en allelen

Gen deel chromosoom, bevat informatie over erfelijke eigenschap
Variatie in DNA-sequentie zorgt voor verschillende vormen gen (allelen)
Genexpressie

Slide 8 - Slide

Genen en allelen

Slide 9 - Slide

Slide 10 - Video

Basisstof 2

- Je kunt uitleggen hoe het fenotype van een organisme tot stand komt en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief gebruiken

- Je kunt beschrijven hoe door recombinatie nieuwe combinaties van allelen ontstaan

Slide 11 - Slide

Slide 12 - Slide

Homozygoot: DD/dd - heterozygoot: Dd

Slide 13 - Slide

Onvolledig dominant

Het recessieve allel komt een beetje tot uiting in het fenotype
Allelen aangegeven als superscript van een gekozen letter

Slide 14 - Slide

Intermediair

Geen van beide allelen is recessief, komen beide tot uiting
Allelen aangegeven als superscript van een gekozen letter

Slide 15 - Slide

Codominant

Beide allelen komen volledig tot uiting
Allelen aangegeven als superscript van een gekozen letter

Slide 16 - Slide

Basisstof 3

- Je kunt van een monohybride kruising een kruisingsschema opstellen

- Je kunt de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen bij een monohybride kruising afleiden uit een kruisingsschema of stamboom

Slide 17 - Slide

Monohybride kruisingen

Overerving van één eigenschap, waarbij één genenpaar betrokken is
Ouders met letter P, nakomelingen F₁, hun nakomelingen F₂
_{Allelen aangegeven met een enkele gekozen letter}

Slide 18 - Slide

P: heterozygoot

F₁Genotype: 1 : 2 : 1

F₁Fenotype: 3 : 1

Slide 19 - Slide

P: Aa x aa

Als één ouder heterozygoot is, en de ander homozygoot recessief, is de ratio in het fenotype altijd 1 : 1 (A : a)

Slide 20 - Slide

Recessief

Ouders hebben een recessieve aandoening/eigenschap niet, maar een kind wel. Ouders moeten heterozygoot zijn.

Slide 21 - Slide

Basisstof 4

- Je kunt beschrijven op welke wijze geslachtschromosomen het geslacht van een mens bepalen

- Je kunt een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overerving en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

Slide 22 - Slide

Geslachtschromosomen

Slide 23 - Slide

X-chromosomale overerving

Genen die alleen op het X-chromosoom voorkomen
Allelen aangegeven als superscript van de letter X

Slide 24 - Slide

Slide 25 - Slide

Slide 26 - Slide

X-chromosomaal recessief

Eigenschap komt vaker voor bij mannen. Ze hebben maar één X-chromosoom en dus grotere kans dat het tot uiting komt.

Slide 27 - Slide

Slide 28 - Slide

X-chromosomaal dominant

Als de vader het heeft, hebben alle dochters het

Slide 29 - Slide

Basisstof 5

- Je kunt kruisingsschema’s maken voor dihibride kruisingen met onafhankelijke overerving. Uit deze kruisingen of uit stambomen kun je de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

Slide 30 - Slide

Dihybride kruising

Kruising waarbij je let op twee verschillende eigenschappen
Onafhankelijke overerving: de eigenschappen liggen op verschillende chromosomen en kunnen dus onafhankelijk van elkaar in geslachtscellen terecht komen

Slide 31 - Slide

Slide 32 - Slide

Stappenplan

Genotype ouders opschrijven (zoals monohybride, maar met twee verschillende letters voor de twee eigenschappen)
Mogelijke allelen in geslachtscel
Mogelijke allelen combinaties na bevruchting

Slide 33 - Slide

Dyhibride kruising

Bij heterozygote ouders altijd een verhouding in het fenotype van 9 : 3 : 3 : 1 (AB : Ab : aB : ab)

Slide 34 - Slide

Aantal genotypen in gameet

Bepaal voor elk genenpaar het aantal typen geslachtscellen
Vermenigvuldig deze met elkaar
Voorbeeld: AabbCc = 2 x 1 x 2 = 4 genotypen mogelijk

Slide 35 - Slide

Genotype ouders

Bepaal voor één van de eigenschappen de verhouding in het fenotype nakomelingen
Leidt hieruit genotype ouders af
Bepaal voor de andere eigenschap de verhouding in het fenotype nakomelingen
Leidt hieruit genotype ouders af
Voeg de genotypen samen tot dihybride formule

Slide 36 - Slide

Basisstof 6

- Je kunt kruisingsschema’s maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

- Je kunt verklaren dat mitochondriale overerving kan leiden tot een andere overerving dan volgens de wetten van Mendel

Slide 37 - Slide

Multipele allelen

Voor een eigenschap zijn meer dan twee allelen mogelijk binnen een populatie

Slide 38 - Slide

Letale factoren

Allel dat in homozygote toestand geen levensvatbare nakomelingen oplevert
Ratio fenotypen in F1 is
2 : 1 (Aa : aa of Aa : AA)

Slide 39 - Slide

Gekoppelde overerving

Dihybride kruising met twee genenparen op hetzelfde chromosoom, deze erven vaak gezamelijk over

Slide 40 - Slide

Slide 41 - Slide

Slide 42 - Slide