§13.1 Bloed

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Goedemorgen klas 4T

• Jas op de kapstok
• Rustig gaan zitten op je plaats
• Lesboek 4B op tafel (dicht)
• Schrijfmateriaal op tafel (pen)
• Laptop (dicht)
• Zachtjes met elkaar praten tot de les start

Weten we het nog?

• Rode bloedcellen
• Witte bloedcellen
•  Bloedvatenstelsel
• Kleine en grote bloedsomloop

§12.1 Bloed

Lesdoel

Je leert:

• Welke bestanddelen in bloed zitten
• Wat de functies en kenmerken van deze bestanddelen zijn

Samenstellig bloed

Een volwassen mens heeft vijf tot 6 liter bloed in zijn lichaam. Bloed vervoert warmte en stoffen door het lichaam.

Bloed bestaat uit:

• bloedplasma
• bloedcellen:
    - witte bloedcellen
    - rode bloedcellen
• Bloedplaatjes

Bloedplasma

Bloedplasma:

• waterige deel van bloed
• vervoer van stoffen naar de cellen
• Verdeelt warmte in je lichaam
• 91% water, 7% plasma-eiwitten (fibrinogeen voor bloedsstolling)
• Overige 2% in water opgeloste stoffen:
   - voedingsstoffen (glucose, mineralen, vitaminen, verteringsproducten van koolhydraten, eiwitten en vetten
   - afvalstoffen die vrijkomen bij verbranding in de cellen, zoals koolstofdioxide
   - antistoffen die je lichaam beschermen tegen ziekteverwekkers
   - overige stoffen, zoals hormonen, enzymen en een klein beetje zuurstof

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen:

• Vervoeren zuurstof door het lichaam
• Ronde schijfjes met in het midden een indeuking
• Geen celkern
• Gaan naar ongeveer 4 maand dood
• Worden voortdurend gevormd in het rode beenmerg:
   - stamcellen veranderen in bloedcellen
   - rode beenmerg zit in de koppen van pijpbeenderen en in platte beenderen
• Lichaam kan extra rode bloedcellen aanmaken als dat nodig is (hoogtestage)

Hemoglobine

• Rode bloedcellen bevatten het eiwit hemoglobine
• Maakt opname en afgifte van zuurstof mogelijk
• Geeft de rode kleur aan de bloedcel
• Wordt in het rode beenmerg gemaakt m.b.v. ijzerzouten
• Te kort aan ijzerzouten veroorzaakt bloedarmoede

Dode rode bloedcellen worden afgebroken in:

• Het rode beenmerg
• De milt
• De lever

Hierbij komt ijzer vrij dat opnieuw wordt gebruikt voor nieuwe rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen:

• Wel een celkern
• Kunnen van vorm veranderen
• Maken ziekteverwekkers onschadelijk

3 typen witte bloedcellen:

• die dode celresten opruimen
• die antistoffen maken tegen ziekteverwekkers
• die bacteriën doden door:
   - insluiten van bacteriën
   - bacterie en witte bloedcel gaan dood 
   - etter: dode witte bloedcel, dode en levende bacteriën

Leukemie

Leukemie:

• Vorm van kanker
• Ontstaat in het beenmerg
• Veel onrijpe witte bloedcellen gevormd
• Deze functioneren niet goed
• Lichaam niet goed beschermd tegen infecties
• Minder rode bloedcellen en bloedplaatjes

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes:

• Geen cellen
• Delen van cellen
• Ontstaan doordat cellen uiteen vallen
• Geen celkern
• Zorgen voor bloedstolling

Bloedstolling

Bloedverlies wordt tegengegaan door:

• Spieren in de wand van het bloedvat trekken samen
• Bloedplaatjes worden kleverig, kleven aan elkaar en de wand van het bloedvat
• Hieruit komen stoffen vrij; fibrinogeen wordt omgezet in fibrine
• Fibrine vormt draden waar bloedcellen in blijven hangen
• Fibrinedraden met bloedcellen drogen in; er ontstaat een korstje

Verwerking

Maken:

• Opdr. 1 t/m 7 va. blz. 101

Klaar:

• Nakijken of laten controleren
• In rust iets voor jezelf doen (overleg)

Afsluiting

Je hebt geleerd:

• Wat de samenstelling van bloed is
• Wat bloedplasma is
• Wat rode bloedcellen zijn en wat ze doen
• Wat witte bloedcellen zijn en wat ze doen
• Wat bloedplaatjes zijn en wat ze doen
• Hoe bloed stolt
• Wat leukemie is