Hoofdstuk 12 hormonen vwo5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

HOOFDSTUK 12 Nectar 4e editie

                                                                             12.1 en 12.2 hormonen

                                                                             hypothalamus en hypofyse

Welke hormonen horen bij welke klier?

Groeihormoon

Schildklierhormoon

Adrenaline

Insuline

Glucagon

Testosteron

Oestrogeen

Klieren

Organen die bepaalde stoffen produceren en uitscheiden.

Exocriene klieren: zweetklieren, speekselklier, maagsapkliercel, 

alvleesklier

Endocriene klieren: scheiden hormonen uit in het bloed

signaalstoffen

Noem een endocrien en een exocrien product van de eierstok

communicatie via

1.  Endocrien systeem (chemisch) 

hormonen via bloed, lymfe, weefselvloeistof naar targetcellen

(receptoren)

2. Zenuwcellen (elektrisch) 

signalen langs gerichte paden (neuronen) naar cellen

(spier, klier, zenuwcel)

hypothalamus, hypofyse

BINAS 88C1

De hypothalamus is een onderdeel van de hersenen.

Beïnvloedt de hypofyse

De hypofyse is de centrale hormoonklier

Er is een hypofyse voorkwab en een achterkwab

hypothalamus en hypofyse achterkwab

neurohypofyse

= hypofyse achterkwab

De hypothalamus maakt de neurohormonen oxytocine en ADH

via uitlopers van zenuwcellen komen de neurohormonen inde hypofyse 

Hypofyse voorkwab = adenohypofyse

maakt hormonen aan onder invloed van de hypothalamus

Hypothalamus maakt releasing of inhibiting hormonen aan

via het bloed naar de hypothalamus

3 verschillende typen hormonen

 

steroid hormonen 

tyrosine hormonen  (van 1 aminozuur afgeleid)

peptide hormomen (eiwit)

BINAS 67K

BINAS 

67 K

steroidhormonen

afgeleid van cholesterol (BINAS)\

Hydrofoob

Door de celmembraan heen naar eiwitreceptor in de cel

BINAS 89B

Peptidehormonen

Eiwitten: grote moleculen kunnen niet zomaar de celmembraan passeren.

Hebben een receptor in de celmembraan

BINAS 89B

signaalstoffen in de cel

Tyrosine hormonen

Afgeleid van het aminozuur tyrosine

Via beide mechanismen gaat de informatie naar de kern

BINAS 89B

Van welke hormonen liggen de receptoren in het cytoplasma?

1. insuline en oxytocine
2. ADH en EPO
3. cortisol en testosteron

§12.3 calcium huishouding

Let op!

Niet in details leren wat er in 12.3 besproken wordt.

wel weten: osteoblasten, osteoclasten, osteoporose en invloed geslachtshormonen

parathormoon en calcitonine en hun invloed op bot en nier

vitamine D en resorptie Ca2+ uit darm

Calcium 2+

Belangrijk voor

- bloedstolling

-spiersamentrekking

-impulsgeleiding zenuw

- signaalstof in de cel

calcium concentratie bloed

moet +- constant blijven

geregeld door calcitonine (CT) uit de schildklier

en parathormoon (PTH) uit de bijschildklier

antagonistische werking

bron 9

biologiepagina.nl

Calcitonine 

Parathormoon 

Verlaagt Ca2+

verhoogt Ca2+

Schildklier

Bijschildklier

remt afbraak botweefsel

Stimuleert afbraak botweefsel

testosteron en oestrogenen remmen osteoclasten (afbraak bot)

=> osteoporose  (botontkalking)

Ca²⁺ in bloed te hoog

receptor (norm) in de schildklier zelf

schildklier gaat het hormoon calcitonine afgeven

calcitonine

-> osteoblasten (opbouw) actief

-> osteoclasten (afbraak) geremd

                           haalt minder Ca²⁺ terug uit de voorurine, dus je plast het uit 

Bot

Nier 

Ca ²⁺ in bloed te laag

receptor (norm) in de bijschildklierbijschildklier zelf

bijschildklier gaat parathormoon afgeven

 -> osteoclasten actief

-> nier haalt meer Ca²⁺ terug uit de voorurine

-> activatie Vit D -> meer Ca²⁺ uit de darm

12.4 homeostase glucose

Alvleesklier

Exocriene klier: verteringsenzymen

Endocriene klier: insuline en glucagon in de

Eilandjes van Langerhans

homeostase: glucose spiegel

Belangrijk want:

-brandstof voor alle cellen

- te weinig-> schade aan met name hersenweefsel!!!!!

- te veel -> terugresorptie via de nieren is beperkt

-> verlies kostbare brandstof met urine

§12.4

te hoge bloed glucose spiegel

(na maaltijd)

Eilandjes van Langerhans, beta-cellen

productie van insuline

insuline bevordert de opname van glucose door alle cellen

insuline bevordert de aanmaak van glycogeen uit glucose in lever en spier

Het teveel aan glucose zetten we om in glycogeen, waarom is dit gunstig voor ons lichaam?

te lage bloedglucose spiegel

Eilandjes van Langerhans, alfa-cellen

productie van glucagon

glucagon bevordert de afbraak van glycogeen in lever

en de afgifte van glucose door de lever

suikerziekte

Te weinig of geen productie van insuline.

Het bloedsuikergehalte blijft te hoog.

Glucose in de urine: diabetes mellitus.

Type 1: cellen van alvleesklier zijn beschadigd

Type 2: ouderdomssuikerziekte, lichaamscellen reageren onvoldoende op insuline (te weinig receptoren)

acute stress

Adrenaline

 productie Bijniermerg

Doel: snel kunnen reageren in bedreigende situaties

Hartslag en ademhaling omhoog

Glucose nodig: glycogeen afbraak in lever en spieren

bloedglucose omhoog door

- na het eten van een koolhydraatrijke maaltijd

- glucagon veroorzaakt afbraak glycogeen in de lever

- afgifte van adrenaline na schrikreactie

Bij diabetes insipidus is de urine smakeloos en de patiënt produceert teveel urine, soms wel 20L per dag. Welk hormoon werkt hier niet zoals het hoort?

1. insuline
2. glucagon
3. ADH
4. groeihormoon

Schildklier                       

Stofwisseling                                                       

Ademhaling, hartslag, temperatuur                                      spijsvertering 

Te veel: vermageren

Te weinig: toename lichaamsgewicht                                                 

§12.5

BINAS 89 C

T4 = thyroxine

= een voorloperhormoon van T3

T4 -> T3

Welke hormonen worden gemaakt door de schildklier? Meerdere antwoorden zijn goed

1. T3
2. T4
3. Calcitonine
4. Parathormoon

osmo- receptoren in de hypothalamus

Stofwisseling  insuline, glucagon, adrenaline, groeihormoon,  cortisol, thyroxine

Nieren/osmotische waarde   ADH, aldosteron

bloed EPO

voortplanting  oxytocine, testosteron, progesteron, oestrogeen

calciumhuishouding     calcitonine en PTH