14.5 Hormonen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.5 Hormonen

Inhoud hoofdstuk

14.1 De ene spier is de andere niet

14.2 Je gezichtszintuig (herh. 4H)

14.3 Zenuwstelsel (herh. 4H)

14.4 Zenuwcellen (herh. 4H)

14.5 Hormonen --> Deze les

Doel 14.5

• Je kunt uitleggen hoe een hormoon een orgaan beïnvloed
• Je kunt de rol van de hypothalamus beschrijven
• Je kunt voorbeelden van hormoongestuurde processen noemen
• Je kunt beschrijven wat een positieve en een negatieve terugkoppeling is

Zenuwstelsel

Electrische impulsen

Door zenuwcellen

Heel snel

Hormoonstelsel

Signaalstoffen

Via het bloed

Langzaam

Wat zijn hormonen

Signaalmoleculen, die worden aangemaakt door endocriene klieren en getransporteerd via het bloed, om elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect hebben

Wat zijn hormonen

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.

Waarom reageren alleen de cellen van doelwitorganen?

Receptoren!

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. D.w.z. dat het product van de kliercellen wordt aan het bloed wordt afgegeven.

Endo = binnen

bv testis, ovaria, bijnieren, schildklier, hypofyse

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. D.w.z. dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (via een afvoerbuis).

Exo = buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Centrale aansturing van hormonen

Hypothalamus

Deze komen via het bloed bij de hypofyse waar ze de afgifte van hormonen stimuleren. 

Zenuwcellen uit de hypothalamus geven neurohormonen af aan de hypofyse. 

89A

Wat betekent resp.?

Bestudeer 89A en lees blz. 233

Schrijf alle woorden op die je niet begrijpt.

Begrijpt je buurman/ buurvrouw ze ook niet?

Geef ze zometeen aan me door.

Negatieve terugkoppeling

De meeste hormonen werken met een negatieve terugkoppeling.

Ze remmen hun eigen aanmaak waardoor een effect niet steeds sterker wordt.

Voorbeeld

Hypothalamus geeft neurohormonen af, waarop de hypofyse TSH produceert, een schildklier stimulerend hormoon. 

De schildklier maakt thyroxine aan, dit hormoon verhoogt de stofwisselingssnelheid in doelwitorganen. 

Een hoge concentratie thyroxine remt de afgifte van neurohormonen in de hypothalamus en TSH in de hypofyse --> de afgifte van thyroxine neemt af.

Bij een lage concentratie thyroxine stopt deze remming.

Positieve terugkoppeling

Hormoon oxytocine (ocytocine) heeft een positieve terugkoppeling.

Zoek oxytocine op in Tabel 89A.

Waar wordt het gemaakt en wat doet het?

In je eigen woorden.

Positieve terugkoppeling

Hormoon oxytocine heeft een positieve terugkoppeling.

Oxytocine tijdens de bevalling

Oxytocine tijdens de borstvoeding

Opdrachten

Maken 14.5 opdr. 1 t/m 7

Nakijken 14.1 7 t/m 13 

Welke opdrachten bespreken? Geef door.

Herhaling delen H13

Regeling bloedsuikerspiegel (paragraaf 13.5)

Regeling hoeveelheid wateruitscheiding (paragraaf 13.4)

Glucose

Insuline: wordt afgegeven door de alvleesklier bij een hoge bloedsuikerspiegel. Spieren en lever nemen glucose op en vormen glycogeen. Bloedsuikerspiegel daalt

Glucagon: wordt afgegeven door de alvleesklier bij een lage bloedsuikerspiegel. Lever zet glucagon om in glucose. Bloedsuikerspiegel stijgt.

Glucose

Adrenaline: stresshormoon, wordt aangemaakt door de bijnieren (die BINAS 89A).

Zorgt voor extra afbraak glycogeen door de lever: extra glucose beschikbaar in het bloed voor vechten of vluchten.

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Hormoongereguleerd

ADH (hypofyse) zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje (zie BINAS 89)

Verzamelbuisje

Dus: 

Veel waterverlies -> bloed met hoge osmotische waarde -> aanmaak AHD door hypofyse -> veel waterkanalen in het verzamelbuisje beschikbaar -> veel water terugresorberen uit de voorurine -> minder urine productie (geconcentreerde urine).

Verzamelbuisje

Maar ook andersom:

Veel water opname -> bloed met lage osmotische waarde -> geen aanmaak ADH door hypofyse -> weinig waterkanalen in het verzamelbuisje beschikbaar -> weinig water terugresorberen uit de voorurine -> veel urine productie (verdunde urine).

Oefening Hormonen

Op de volgende slide staat een link naar Biologiepagina.nl

--> gebruik je BINAS 89A

biologiepagina.nl

Lees blz. 236 en bestudeer bron 28

Maak de oefening op Biologiepagina.nl via de volgende link -->

biologiepagina.nl

Opdrachten (huiswerk)

Maken 14.5 opdr. 8 t/m 16

en oefentoets Hormonen (zie Classroom)

Volgende les --> D-toets H13 + H6