5.9 spelling: er + voorzetsel en tussen-s en tussen-n

5.9 spelling

Je leert:

• wanneer je er + voorzetsel los of aan elkaar schrijft;
• de tussen-s en tussen-n in een samenstelling.

Het woordje 'er' in het Nederlands 

Spelling 5.9 (blz. 158)

er + naast (hier + naast)
er + voor (daar + voor)

er + tussen + in
er + van + uit + gaan
er + uit + voor + lezen

Spelling 5.9       Er (hier, daar, waar) + voorzetsel: los of aan elkaar

Aan elkaar

Je schrijft er (hier, daar, waar) + voorzetsel meestal aan elkaar:
ernaast, hierlangs, daarvoor, waarin.

Volgt er daarna nóg een voorzetsel, dan schrijf je dat er ook aan vast:
ertussenin, hiertegenover, daarachter, waaroverheen.

Spelling 5.9       Er (hier, daar, waar) + voorzetsel: los of aan elkaar

Los

Je schrijft er, hier, daar, waar + voorzetsel(s) NIET aan elkaar:

1. Als het voorzetsel deel is van een splitsbaar werkwoord. Dat voorzetsel mag alléén aan het werkwoord vast geschreven worden.

Hij gaat ervan  uit dat ik kom. (werkwoord = uitgaan)

Wie leest er  voor? (werkwoord = voorlezen)

Spelling 5.9       Er (hier, daar, waar) + voorzetsel: los of aan elkaar

Los

Je schrijft er, hier, daar, waar + voorzetsel(s) NIET aan elkaar:

2. Als het voorzetsel tot een ander zinsdeel behoort.

We reden naar Friesland en hij zat achter in de auto. (in hoort bij het zinsdeel 'in de auto')

We reden met de auto naar Friesland en hij zat achterin. (in hoort niet bij een ander zinsdeel)

Leg het boek maar boven op de stapel. (op hoort bij het zinsdeel 'op de stapel')

Leg het boek maar bovenop. (op hoort niet bij een ander zinsdeel)

Samenstelling & tussenletters

Welke woorden kun jij maken met 'voet'? 

Samenstelling

• voetbal 
• voetensteun
• hondenpoep
• Koninginnedag
• groentesoep
• tomatensoep

Doelen van vandaag

Aan het einde van de les:

- weet je wat een samenstelling is;

- weet je wat een afleiding is;

- kun je samenstellingen en afleidingen correct schrijven; 

         * wel/geen tussen-n

         * wel/geen tussen-s

- (weet je welke woorden je los of aan elkaar schrijft.)

Je schrijft een tussen-n in de samenstelling als...

1. het eerste deel een bn is dat eindigt op -en
2. het eerste deel een zn is
3. het eerste deel een zn is en het meervoud eindigt op -en
4. het eerste deel een zn is dat eindigt op -en

Wat moet je als eerste doen om te bepalen of de samenstelling geschreven wordt
met een tussen-n?

1. Je splitst de samenstelling in losse woorden.
2. Je kijkt of het eerste deel een meervoud heeft op -en.
3. Je kijkt of er bijzonderheden zijn.
4. Je kijkt of het eerste deel een zn is.

Hoe schrijf je dit woord?

1. zonnebril
2. zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Met of zonder tussen-n?

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

Waarom schrijf je maneschijn zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Geen tussen-n?!

Waarom schrijf je dan bijvoorbeeld:

belangeloos

woordeloos

grenzeloos

plaatselijk ... ?

• Dat zijn afleidingen (en geen samenstellingen) => die regels zijn niet van toepassing. 

Tussen-s

Hoor je een tussen-s? Dan schrijf je hem!

Twijfel? Verander het tweede deel!

stationschef - stationshal

Schrijf zoveel mogelijk correcte
woorden met een tussen-s

Stappen 

1. Is het woord een samenstelling of een afleiding?
2. Bij een afleiding: (meestal) geen tussen-n 
3. Bij een samenstelling: 

- eerste deel van het woord een ww, bw of bn? => geen 

tussen-n 

(bijv. beresterk => 'bere' wil zeggen: heel erg)

Stappen 

3. Bij een samenstelling: 

- eerste deel van het woord een zn?

- eindigt het meervoud daarvan op -n? Dan tussen-n

- eindigt het meervoud (ook) op een -s? Dan geen tussen-n

- uitzonderingen: maneschijn, zonnestelstel, koninginnedag 

Maken

5.9 spelling

Maak opdracht 1

blz. 163-164

klassikaal nakijken

Antwoorden opdracht 1

Antwoorden opdracht 1

Opdracht 2