H1.2 Scheidingsmethoden

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

 H1.2 Scheidingsmethoden

Deze les

Herhaling reeds bekende scheidingsmethoden die jullie gehad hebben in klas 3

Een suspensie is een:

1. Mengsel van twee vloeistoffen
2. Mengsel van twee vaste stoffen
3. Mengsel van een vloeistof en een vaste stof
4. Een zuivere stof

Een suspensie is

1. Helder
2. Troebel

Een emulsie is een bepaald soort mengsel. Een emulsie is ...

1. Helder en altijd gekleurd
2. Helder en soms gekleurd
3. Troebel en altijd gekleurd
4. Troebel en soms gekleurd

In welke reageerbuis zit een emulsie?

1. Reageerbuis 1
2. Reageerbuis 2
3. Reageerbuis 3

Zuivere stof of mengsel?

1. a: mengsel b: zuivere stof c: mengsel
2. a: zuivere stof b: zuivere stof c: mengsel
3. a: mengsel b: mengsel c: mengsel
4. a: zuivere stof b: zuivere stof c: zuivere stof

mengsel of
zuiver stof?

1. mengsel
2. zuiver stof
3. niet te zeggen

Leerdoelen H1.2

• Je kunt de verschillende scheidingsmethoden (her)kennen en weten welke stofeigenschap je gebruikt voor die scheiding;  - Filtreren    - Extraheren - Bezinken en afgieten - Indampen.    - Destilleren - Adsorberen - Chromatografie
• Je kunt uitleggen hoe je een mengsel van stoffen kunt scheiden door gebruik te maken van de verschillen in oplosbaarheid, deeltjesgrootte, kookpunt, aanhechtingsvermogen of dichtheid.

1.1 Zuivere stof en mengsels

Zuivere stof:

een stof die bestaat uit 1 soort moleculen (dit kan een atoom zijn). Water is zuiver wanneer het uit alleen watermoleculen bestaat.

Mengsel: 

een stof die bestaat uit verschillende soorten moleculen. Lucht is een mengsel, omdat het onder andere bestaat uit: zuurstof, stikstof en water.

1.2 Scheidingsmethodes: Filtreren

Een suspensie (en rook) kan gescheiden worden door te filtreren. Je maakt dan gebruik van het verschil in deeltjesgrootte (stofeigenschap) 

De grote deeltjes blijven in het filter (residu) en de kleine deeltjes

gaan door het

filter (filtraat).

1.2 Scheidingsmethodes: Extraheren

Bij extraheren lost een deel op in het oplosmiddel

(extractiemiddel) en een ander deel lost niet op. Het extractiemiddel

met de opgeloste stof heet het extract.

Je maakt gebruik van het verschil in oplosbaarheid (Stofeigenschap)

1.2 Scheidingsmethodes: Bezinken en afgieten

Suspensie:

Een vaste stof lost niet op in een oplosmiddel (suspensie): vb. zand in water, verf, nagellak.

Dichtheid (stofeigenschap) vaste deeltjes > dichtheid vloeistof. Dus deze deeltjes zakken naar de bodem (=bezinken)

De bovenstaande vloeistof wordt helder.

Deze kun je voorzichtig afgieten.

De vaste deeltjes en de vloeistof zijn

dan gescheiden. 

Deze scheidingsmethode kan ook bij emulsies (2-lagensysteem).

1.2 Scheidingsmethodes: Centrifugeren

Versneld laten bezinken kan door het mengsel te centrifugeren.

Type mengsel: Suspensies, emulsie, nevel & rook

Stofeigenschap: Dichtheid

1.2 Scheidingsmethodes: Indampen

Type mengsel: oplossingen, suspensies 

Bij indampen van een oplossing, verdampt het oplosmiddel zodat

de opgeloste stof overblijft. Het oplosmiddel ben je “kwijt”.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van het verschil in kookpunt / vluchtigheid (stofeigenschap).

1.2 Scheidingsmethodes: Destilleren

Type mengsel: oplossingen, emulsie

Bij destilleren van een mengsel, verdampt het de vloeistof met laagste

kookpunt het eerst. De damp van het oplosmiddel wordt afgekoeld,

zodat het weer een vloeistof wordt. Het oplosmiddel is nu gezuiverd.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van het 

verschil in kookpunt (stofeigenschap).

Voorbeeld:

Maken van gedestilleerd water.

Alcohol en water scheiden.

1.2 Scheidingsmethodes: Adsorberen

Type mengsel: oplossingen, emulsies, rook, nevel, gasmengsels

Stofeigenschap: aanhechtingskracht = adsorptie. 

Adsorberen = “plakken” of hechten.

Verontreinigingen blijven plakken aan een

adsorptiemiddel. Vaak wordt actieve koolstof gebruikt.

1.2 Scheidingsmethodes: Chromatografie

Type mengsel: oplossingen, emulsies, gasmengsels

Chroma = kleur   Grafie = schrijven 

Oplosbaarheid > in de vloeistof 

Adsorptie > vaste stof

Chromatografie maakt gebruik van het verschil in

adsorptie (aanhechtingskracht) en oplosbaarheid (stofeigenschappen)

1.2 Scheidingsmethodes: Chromatografie

Chromatogram

Onder dezelfde condities

komen dezelfde stoffen

(kleuren) altijd op dezelfde

plaats in het chromatogram.

Op deze manier kun je

stoffen identificeren.

Rf-Waarde

Elke stof heeft bij een bepaalde temperatuur, een bepaalde stationaire fase en een bepaalde loopvloeistof, een eigen Rf-waarde. De Rf-waarde (retentiefactor) is onafhankelijk van de tijd.  

De Rf-waarde is de afstand die de mengsel heeft afgelegd, afhankelijk van de afstand die de loopvloeistof heeft afgelegd.

Rf-waarde

De Rf-waarde kun je berekenen met:          (in centimeters).

Rf-waarde

​B​​A​​

• Hoe hoger de Rf-waarde, hoe beter de stof was opgelost in de loopvloeistof (mobiele fase).
   

• Hoe lager de Rf-waarde hoe beter de stof hecht aan het papier

    (stationaire fase).

Rf-waarde

wat is extraheren?

1. scheiding op basis van deeltjes grootte
2. scheiding op basis van oplosbaarheid
3. scheiding op basis van kookpunt
4. scheiding op basis van dichtheid

Filtreren is mogelijk door verschil in ...

1. dichtheid
2. kookpunt
3. deeltjesgrootte
4. kleur

Wat kan je scheiden door te adsorberen?

1. Een mengsel van zout en zand
2. Een mengsel van zand en water
3. Een mengsel van inkt en water
4. Een mengsel van inkt en zand

Destilleren heeft veel overeenkomsten met indampen, maar er is ook een belangrijk verschil.
Wat is het verschil tussen destilleren en indampen?

1. Bij destilleren vang je de vloeistof die verdampt is weer op.
2. Bij indampen vang je de vloeistof die verdampt is weer op.
3. Destilleren gebeurt bij een hogere temperatuur.
4. Bij indampen kookt de vloeistof bij een lagere temperatuur.

De Rf-waarde is altijd een getal tussen 0 en 1.

1. Waar
2. Niet waar

Papierchromatografie. Een hoge Rf-waarde betekent ...

1. de stof gaat ver mee met de loopvloeistof
2. het mengsel gaat ver mee met de loopvloeistof
3. de stof gaat niet ver mee met de loopvloeistof
4. het mengsel niet gaat ver mee met de loopvloeistof

Wat is de Rf-waarde voor de blauwe stip?

1. 1,13
2. 0,58
3. 0,78
4. 0,92

Scheidingsmethoden

Scheidingsmethode	Type mengsel	Waarop gebaseerd?
Bezinken en afschenken	suspensie, emulsie, rook, nevel	Dichtheid
Filtreren	suspensie (en rook)	Deeltjesgrootte
Indampen en destillleren	oplossing	kookpunt
Extraheren	vaste stoffen	Oplosbaarheid
Adsorberen	oplossing, gassen	Adsorptievermogen
Chromatograferen	oplossing	Adsorptievermogen en oplosbaarheid

Evaluatie: Leerdoelen H1.2

• Je kunt de verschillende scheidingsmethoden (her)kennen en weten welke stofeigenschap je gebruikt voor die scheiding; - Filtreren - Extraheren - Bezinken en afgieten - Indampen. - Destilleren - Adsorberen - Chromatografie
• Je kunt uitleggen hoe je een mengsel van stoffen kunt scheiden door gebruik te maken van de verschillen in oplosbaarheid, deeltjesgrootte, kookpunt, aanhechtingsvermogen of dichtheid.

Ga aan de slag met:

• Leren HS 1.2 (blz. 13-15)
  
• Maak de vragen 10 t/m 19 
  (blz. 17-18)