Oncologie

• Farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 3

Oncologie

Lesdoelen

- 6 leefgewoonten/omstandigheden noemen die in verband worden gebracht met kanker

- drie verschillen noemen tussen een kwaadaardige en een goedaardige tumor

- 4 geneesmiddelgroepen noemen die kunnen worden ingezet bij de behandeling van kanker

Cel (cellen) - weefsel - orgaan - orgaanstelsel - organisme 

Kwaadaardige aandoeningen

* Veroorzaakt door afwijkende celdeling

( cel deelt om te vernieuwen)

* Kwaadaardige woekeringen

* Gevolg: gezwel of tumor

Celdeling

* Cellen delen om te vernieuwen (niet alle cellen)

* Bij kanker is er sprake van verkeerde celdeling -> het lichaam kan de verkeerde cellen niet vernietigen -> kwaadaardige cellen groeien snel (1-2-4-8-16) -> tumor of gezwel

Maligne = kwaadaardig

* Groeit door kapsel heen

* Heeft onregelmatige vorm

* Dringt door naar andere weefsel via de bloedbaan en lymfe (omliggend weefsel / uitzaaiingen) (infiltratie)

* Cellen lijken niet meer op oorspronkelijke of omgevingscellen

* Metastase doordat cellen van de tumor losraken en elders in het lichaam nieuwe tumoren veroorzaken

* Is dodelijk, tenzij op tijd ontdekt en behandeld

Benigne = goedaardig 

* Controleerbaar 

* Veroorzaakt druk op  omringende weefsels

* Cellen lijken op oorspronkelijke cellen

* Geen metastase

Is niet dodelijk, tenzij op bedreigende plaats zoals de hersenen of een vitaal orgaan

Benigne

Maligne 

Carcinoom (kwaadaardig)

- Zit in het epitheel (oppervlakteweefsel)

- 80% van de tumoren zijn carcinomen 

- Longkanker, (dikke) darmkanker, baarmoederhalskanker, prostaatkanker, blaaskanker.

- Bij vrouwen komt mammacarcinoom veel voor = borstkanker. 

Voorbeeld dikke darmkanker:

Sarcomen (kwaadaardig)

- Tumoren in steun-, bind-, en/of bloedvatenweefsel bijvoorbeeld in de botten

- Kwaadaardig celgroei in het bloed, lymfe of bloedvormende organen = kwaadaardige systeemziekte genoemd. Een voorbeeld is leukemie.

Herhaling

* Maligne cellen in epitheel (oppervlakteweefsel)> carcinoom> bijv: longen, darm, baarmoederhals etc.​

​

* Maligne cellen in steun-, bind- of bloedvatenweefsel> sarcoom> bijv. botten​

​

* Maligne cellen in bloed of lymfestelsel> kwaadaardige systeemziekte> bijv leukemie

Oorzaken / uitlokkende factoren

* Roken

* UV, stralingen

* Medicijnen, voeding, leefstijl, infectieziekten, virussen 

* Chemische stoffen (asbest, dioxine)

* Leeftijd

* Geslacht

* Erfelijkheid

Voorbeeld:

Borstkanker <> leeftijd en aanleg

Dikke darmkanker <> leeftijd, aanleg, leefstijl

Longkanker <> leeftijd en leefstijl

Leverkanker – uitzaaiingen en virale infectie

Baarmoederhalskanker - virus (HPV)

Behandeling

Ieder tumor vereist individueel ingezette behandeling​

* Chirurgie​

* Radiotherapie​

* Chemotherapie​

* Geneesmiddelen

(Soms in combinatie met elkaar) 

Behandeling

- Voorafgaand altijd weefselonderzoek​

Bepalend voor behandelmethode = 

* Metastasering?​

* Curatief​

* Palliatief

De behandeling voegt soms jaren toe aan het leven, maar niet altijd aan de jaren.

Behandelmethoden

- Oncolytica (remt de celdeling)

- Hormonen

- Antihormonen

- Immunomodulantia 

Of

- Chirurgie = operatief (deels) verwijderen 

- Radiotherapie = celdodende straling

Oncolytica

* Remt de celdeling. Ook van gezonde cellen zoals cellen slijmvliezen, huidcellen (haar), bloed etc. worden ook vernietigd. Misselijkheid, braken, diarree, haaruitval en meer.

* Werking berust op sneller herstel van gezonde cel dan kankercel:​

- Intermitterende behandeling> sneller herstel bloedcellen dan kankercellen ( = chemotherapie) dan starten met nieuwe kuur

- Vaak gecombineerd -> voorkomen resistentie & is effectiever

Preparaten

* Xeloda: capecitabine (hand en voetsyndroom, toilethygiene)​

* Fluorouracil​ (huidkanker)

* Leukeran: chloorambucil​

* Endoxan: cyclofosfamide​ (mammacarcinoom)

* Temodal: Temozolomide 

Oncolytica wordt veelal geleverd door het ziekenhuis.

Aanvullende medicatie

 Oncolytica wordt vaak gecombineerd met:

- Oncolytica met andere oncolytica (effectief & voorkomen resistentie)

- Anti-emetica (misselijkheid) metoclopramide, ondansetron en dexamethason ter versterking anti-emetisch effect 

- Antibacteriële middelen (voorkomen infectie)

Hormonen

* Bij hormoongevoelige tumoren (meestal geslachtsorganen, prostaat, borsten): 

- hormoongroei onder invloed van hormonen​

- Bij mannen met prostaatcarcinoom bijv. oestrogenen (antihormoon)​ of androgene stof = cyproteron of bicalutamide

- Bij borstkanker tumor soms gevoelig voor oestrogeen

(antioestrogeen = anastrazol of tamoxifen)

Corticosteroïden (immunosuppresiva)

* Veel ingezet als toevoeging therapie bij misselijkheid/braken (prednisolon, dexamethason)

​

* Hoge doseringen bij o.a. leukemie en Hodgkin (kwaadaardige systeemziekten)​

* Werkingsmechanisme niet helemaal bekend: bevorderen eetlust, verminderen pijn en stimuleren conditie​

* Altijd afbouwen> eigen bijnier moet productie weer overnemen

Immunomodulantia 

* Stimuleren de afweerreactie -> eigen afweer tegen kankercellen bevorderen​

- Combinatie met oncolytica​

- Middelen zeer kostbaar (onderzoeksfase/bereidingswijze)

( Immunosuppressiva = afweer onderdrukkend - orgaantransplantaties of auto-immuunziekten )

Preparaten

Interferonen:​

​

Interferon alfa-2a: Roferon A​

Interferon alfa 2b: Intron A​

Interferon beta1a: Avonex

Bloedgroeifactoren

* Stimuleren de bloedcelaanmaak​

* Functie van bepaalde typen bloedcellen versterken​

* Verbetering afweer​

- Oncolytica breken bloedcellen af -> door deze bloedgroeifactoren versnelt het proces en kan chemo weer sneller plaatsvinden (zeer kostbaar)

Preparaten 

Darbepoetine: Aranesp​

Filgrastim: Neupogen​

Pegfilgrastim: Neulasta

Pijnbestrijding

Schema WHO:​

Preventief inzetten (niet zonodig)​

​

Stap 1: Oraal of rectaal niet opioid (NSAID, paracetamol)​

Stap 2: Codeine of Tramadol toevoegen​

Stap 3: Oraal, transdermaal of rectaal opioid​ (Fentanyl, Morfine, Oxycodon)

Stap 4: Parenteraal opioiden (s.c., epiduraal)

Afleverinformatie

Goede uitleg, preventief! 

Patiënt helder voorlichten​

Medicatiebewaking individueel, oncolytische behandeling gaat voor​.

Check overige medicatie> soms kunnen andere middelen gestopt (voorbeeld; ijzertabletten bijv.)

Boosheid of ongeduld 

Bezorgservice aanbieden

Vragen?

Kwaadaardige tumor

Goedaardige tumor

Geneesmiddelgroepen
bij kanker

Leefgewoonten die in
verband staan met kanker