Oncologie

• Farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 3

Oncologie

Lesdoelen

• De student heeft basiskennis over de behandeling bij kanker

Kwaadaardige aandoeningen

• Veroorzaakt door afwijkende celdeling (cel deelt om te vernieuwen)
• Kwaadaardige woekeringen
• Gevolg: gezwel of tumor

Celdeling

• Cellen delen om te vernieuwen (niet alle cellen)
• Bij kanker is er sprake van verkeerde celdeling -> het lichaam kan de verkeerde cellen niet vernietigen -> kwaadaardige cellen groeien snel (1-2-4-8-16) -> tumor of gezwel

Maligne = kwaadaardig

* Groeit door kapsel heen

* Heeft onregelmatige vorm

* Dringt door naar andere weefsel via de bloedbaan en lymfe (omliggend weefsel / uitzaaiingen) (infiltratie)

* Cellen lijken niet meer op oorspronkelijke of omgevingscellen

* Metastase doordat cellen van de tumor losraken en elders in het lichaam nieuwe tumoren veroorzaken

* Is dodelijk, tenzij op tijd ontdekt en behandeld

Benigne = goedaardig 

* Controleerbaar 

* Veroorzaakt druk op  omringende weefsels

* Cellen lijken op oorspronkelijke cellen

* Geen metastase

Is niet dodelijk, tenzij op bedreigende plaats zoals de hersenen of een vitaal orgaan

Benigne

Maligne 

Kankervormen

• Carcinomen - epitheelcellen rondom huid en organen

80% van de tumoren zoals long-, borst en darmkanker

• Sarcomen - ondersteunend/bindweefsel in botten, spieren, vet en bloedvaten zoals botkanker en vetweefselkanker

• Leukemieën - bloed en beenmerg
• Lymfomen - in het lymfestelsel zoals (non-)Hodgkin
• Gliomen en hersentumoren - hersenen en ruggenmerg
• Melanoom - huidkanker

Uitlokkende factoren

• Roken
• UV, stralingen
• Medicijnen, voeding, leefstijl, infectieziekten, virussen 
• Chemische stoffen (asbest, dioxine)
• Leeftijd
• Geslacht
• Erfelijkheid

Voorbeeld:

Borstkanker <> leeftijd en aanleg

Dikke darmkanker <> leeftijd, aanleg, leefstijl

Longkanker <> leeftijd en leefstijl

Leverkanker – uitzaaiingen en virale (hepatitis) infectie

Baarmoederhalskanker - virus (HPV)

Behandelingsmogelijkheden

• Chirurgie
• Radiotherapie (bestraling)
• Geneesmiddelen

• Combinatie van bovenstaande 

Type behandeling (maatwerk)

• Genezen van de patiënt: curatieve behandeling​
  
• Ziekte in remissie houden
• Metastasering voorkomen / verminderen:​ palliatieve behandeling​Verkleinen tumor:​
• vóór chirurgie-> radiotherapie: neo-adjuvant​ (tumor verkleinen)
• na chirurgie-> radiotherapie:    adjuvant​ (rest kankercellen vernietigen)

De vraag stellen: of de behandeling van kanker wel ‘jaren aan het leven’ toevoegt, maar geen ‘leven aan de jaren’. 

Geneesmiddelen/oncolytica

• Cytostatica (remt de celdeling)
• Hormonen
• Antihormonen
• Immunomodulantia
• Proteïnekinaseremmers
• Monoklonale antistoffen 
• Anti-emetica

Cytostatica

• Remt de celdeling 
• Remming groei tumor
• Ook van gezonde cellen zoals; 
• Slijmvliezen, huidcellen (haar), bloed 
• Misselijkheid, braken, diarree, haaruitval en meer.

Bw. : bloedarmoede, stollingsstoornissen en infecties

Intermitterende behandeling

• Behandeling met tussenpozen
  
• Gezonde cellen herstellen sneller dan tumorcellen
  
• Hopelijk herstellen bloedcellen snel genoeg voor volgende gift
  
• Vóór de kuur wordt bloedbeeld gecontroleerd
  
• Chemotherapie = totale behandeling met cytostatica
  
• Chemokuur = gift van cytostatica met daarna rustpauze (aantal dagen of weken) - kuren worden vaker herhaald
• Bloedbeeld controle!

(Anti)hormonen

• Bij hormoongevoelige tumoren (meestal geslachtsorganen, prostaat, borsten): hormoongroei onder invloed van hormonen​

• Bij mannen met prostaatcarcinoom bijv. oestrogenen (antihormoon)​ of androgene stof = cyproteron of bicalutamide
• Bij borstkanker tumor soms gevoelig voor oestrogeen (antioestrogeen = anastrazol of tamoxifen)

• https://www.kanker.nl/kankersoorten/borstkanker/behandelingen/anti-hormonale-therapie-bij-borstkanker

Corticosteroïden (immunosuppresiva)

• Hormonen (bijnierschorshormoon)
• Veel ingezet als toevoeging therapie bij misselijkheid/braken (prednisolon, dexamethason)
• Hoge doseringen bij o.a. leukemie en Hodgkin (kwaadaardige systeemziekten)​
• Werkingsmechanisme niet helemaal bekend: bevorderen eetlust, verminderen pijn en stimuleren conditie​
  
• Altijd afbouwen -> eigen bijnier moet productie weer overnemen

Proteïnekinaseremmers

• ZH verplaatste zorg
• Erg duur >100 euro per dag
• Milder -> beschadigd gezonde cellen minder (doelgericht)
• Remt de celdeling (ook van gezonde cellen)
• Herkennen aan nib,clib,rib,sib 

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/groepsteksten/proteinekinaseremmers 

Monoklonale antistoffen

• Aanmaak antistoffen
• Door klonen van B-lymfocyten
• Vernietigen kankercellen
• Parenterale toediening
• Eindigt vaak op 'mab' https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/groepsteksten/monoklonale_antilichamen_bij_maligniteiten

Aanvullende medicatie

•  Oncolytica wordt vaak gecombineerd met:
• Oncolytica met andere oncolytica (effectief & voorkomen resistentie)
• Anti-emetica (misselijkheid) metoclopramide, ondansetron en dexamethason ter versterking anti-emetisch effect 
• Antibacteriële middelen (voorkomen infectie)

Bloedgroeifactoren

• Stimuleren de bloedcelaanmaak​
  
• Verbetering afweer​
• Cytostatica breken bloedcellen af 
• Voldoende bloedcellen aanwezig voor nieuwe kuur
• Door bloedgroeifactoren versnelt het herstelproces en kan chemo weer sneller plaatsvinden (zeer kostbaar)

Preparaten 

Bloedgroeifactoren

• Darbepoetine: Aranesp​
  
• Filgrastim: Neupogen​
  
• Pegfilgrastim: Neulasta

Afleverinformatie

• Medicatiebewaking individueel, oncolytische behandeling gaat voor​
• Check overige medicatie -> soms kunnen andere middelen gestopt (voorbeeld; ijzertabletten) 

Opdracht

Zoek uit waarvoor onderstaande medicatie gebruikt wordt:

• Anastrozol
  
• Exemestaan
  
• Letrozol
  
• Gosereline
  
• Leuproreline
  
• Bicalutamide
  
• Tamoxifen
  

Antwoorden

• Anastrozol (Arimidex ®) -> mammacarcinoom, borstkanker
  
• Exemestaan (Aromasin ®)-> mammacarcinoom, borstkanker
  
• Letrozol (Femara ®, Letroman ®)-> mammacarcinoom, borstkanker
  
• Gosereline (Zoladex ®)-> prostaatcarcinoom, prostaatkanker
  
• Leuproreline (Eligard ®, Leuproreline ®, Lucrin ®)-> prostaatcarcinoom, prostaatkanker
  
• Bicalutamide (Biluron ®, Casodex ®)-> prostaatcarcinoom, prostaatkanker
  
• Tamoxifen (geen merknaam beschikbaar, blijft stofnaam)-> mammacarcinoom, borstkanker
  

Vragen?

Geneesmiddelgroepen
bij kanker

Leefgewoonten die in
verband staan met kanker