Ordening

• Biology
• Secondary Education

Vandaag

• Basisstof  1 "Steeds kleinere groepen"

Basisstof 1

Leerdoelen:

1. Je kunt organismen indelen in hoofdgroepen en domeinen
2. Je kunt cel-kenmerken noemen van planten, dieren, schimmels en bacteriën
3. Je kunt de groepen benoemen die ontstaan bij verdere verdeling van rijken

Leerdoel 1

Je kunt organismen indelen in hoofdgroepen en domeinen.

Om dat te kunnen moeten we eerst antwoord hebben op de volgende vragen:

1. Wat is ordenen?
2. Waarom wordt de natuur ingedeeld?
3. Hoe wordt die ordening dan gedaan?

Wat is ordenen?

Om logica in de natuur te vinden hebben biologen de wereld ingedeeld in verschillende groepen. 

Dat indelen in verschillende groepen noemt men ook wel ordenen.

Indelen van levende wezens doen biologen op basis van verschillende kenmerken...

Kenmerken

We kunnen dus zien of iets wel of niet in dezelfde groep hoort.

Het indelen van levende wezens werkt hetzelfde als het opruimen van jouw kast.

Broeken gaan bij de broeken, katten gaan bij de katten.

Een broek herken je omdat het eruit ziet als een broek. 

Kenmerken

Toch zijn die kenmerken niet altijd even zichtbaar...

De eerste indeling van levende wezens (organismen) doen wij op basis van de kenmerken die wij kunnen vinden in de cel.

Kijk maar:

A

B

C

D

Domeinen

De eerste verdeling wordt gedaan op basis van de kenmerken van de cellen van een organisme.

En hij is erg simpel:

Wel of geen celkern?

Domeinen

De cellen mét een celkern noemen wij eukaryoten.

De cellen zonder celkern noemen wij prokaryoten

Organismen mét een celkern noemen wij?

1. Eukaryoten
2. Prokaryoten

Organismen zónder een celkern noemen wij?

1. Eukaryoten
2. Prokaryoten

We gaan samen kijken!

Deel de volgende cellen in de domeinen Eukaryoot of Prokaryoot!

A

B

C

De eerste indeling! 

De eerste indeling, domeinen, ken je nu.

Máár dit is niet de enigste indeling!

want...

Rijken

Behalve domeinen zijn er meer indelingen. Kijk maar:

Deze twee organismen horen alletwee bij het domein eukaryoten, maar ze zijn duidelijk niet hetzelfde..

Rijken

De indeling van de volgende stap, de rijken, kun je op basis doen van hoe het eruit ziet. Het Hert is duidelijk een dier en de plant is duidelijk een plant 

maar wat nou als het niet duidelijk is?

Dit zijn dieren

En dit zijn planten...

En nu?

Ook de indeling in rijken doen wij , vooral, op basis van cel-kenmerken.

Kijk maar:

Plantencel

1. Celkern
2. Celwand
3. Celmembraan
4. Cytoplasma
5. Vacuole
6. Bladgroenkorrels

Schimmelcel

1. Celkern
2. Celwand
3. Celmembraan
4. cytoplasma
5. Vacuole 

Wat is het verschil tussen een schimmel- en een plantencel?
Welk kenmerk heeft de één wel en de ander niet?

Dierencel

1. Celkern
2. Celmembraan
3. Cytoplasma 

Wat is het verschil tussen een dierlijke cel en planten- en schimmelcellen?

Rijken

We kunnen dus het Domein Eukaryoten ook indelen! Die verschillende stappen heten "Rijken"

Rijken!

Prokaryoten Rijken

Ook het Domein van de prokaryoten kunnen worden ingedeeld in rijken.

Twee verschillende! 

De Archea

en

De Bacteriën!

Archea

Bacteriën

Zie jij het verschil?

Archea vs Bacteriën

Archea zijn één-cellige organismen, dat betekend dat ze maar uit één cel bestaan. Bacteriën zijn dat ook.

Máár

De verschillen tussen bacteriën en archea zijn niet te vinden in de cel. 
Die zijn alléén te vinden in het DNA. Die zijn van beide van een ander materiaal gemaakt...

Prokaryoot of eukaryoot?

In de volgende afbeelding zie je twee verschillende cellen. Welke van de twee is Eukaryoot en welke is Prokaryoot?

A

B

Extra eukaryoot Rijk

Onder de Eukaryoten vallen de:

1. Dieren
2. Planten
3. Schimmels

én nog één extra organisme:

Protisten

De protisten

De protisten zijn eencellige organismen die heel erg lijken op bacteriën en archea met één GROOT verschil:

ZE HEBBEN EEN CELKERN!

Dus ze horen bij de Eukaryoten!

Eukaryoten

En de rest!

Je kent nu:

 Domeinen Eukaryoot en Prokaryoot

Rijken Dieren, planten, schimmels, protisten, bacteriën en Archea! 

Eukaryoten én Prokaryoten

Tussenstappen

Na de rijken worden er meer indelingen gedaan! Die hoef je niet te kennen, maar ik laat ze wel zien:

Stammen

Elk van de rijken (Dieren, planten, schimmels, protisten, bacteriën en archea) worden weer onderverdeeld in stammen.

Klasse

Elk van deze stammen worden ingedeeld in Klassen.

Zoogdieren zijn bijvoorbeeld een klasse.

Ordes

Elk van de klassen worden weer ingedeeld in ordes, zoals "vleeseters".

Ordes worden ingedeeld in "families", zoals de beerachtigen.

Geslacht

Geslachten moet je wel weten!

Het heeft niks te maken met mannetje of vrouwtje, maar het betekend dat deze soorten erg nauw aan elkaar verwant zijn.

Een geslacht van beerachtigen zijn bijvoorbeeld de ursus beren.

De geslachtsnaam is altijd de éérste wetenschappelijke naam:

Ursus Americanus

Amerikaanse zwarte beer

Ursus arctos

Bruine Beer

Ursus Maritimus

Ijsbeer

Ursus Thibetanus

Aziatische zwarte beer

Wanneer een Soort?

Dus het geslacht van deze 4 beren is hetzelfde: maar ze behoren niet tot dezelfde soort. De op één na laatste indeling.

Dieren horen tot dezelfde soort wanneer zij zich kunnen voortplanten én hun nakomelingen vruchtbaar zijn.

Equus Ferus 
(Paard)

Equus Africanus

(Ezel)

Behoren paarden en ezels tot hetzelfde geslacht?

1. Ja
2. Nee

Muilezel

Dit is een Muilezel. 
Een combinatie tussen een paard en 

een ezel.

Muilezels zijn onvruchtbaar, zij kunnen

dus geen kinderen krijgen.

Behoren paarden en ezels tot dezelfde soort?

1. Ja
2. Nee

Canis Lupus Familiaris

Canis Lupus Lupus

Rassen

De meeste wetenschappelijke namen bestaan uit twéé namen, de familie en daarna de soort.

Die van honden en wolven bestaan uit drie namen?

Familie: Canis

De hondachtigen!

En nog veel meer!

Soort: Lupus

Canis Lupus Dingo

Canis Lupus Lupus

Canis Lupus Familiaris

Ras

De derde naam duidt het ras aan!

Dieren die er anders uitzien maar toch tot dezelfde soort behoren delen wij in als "ras".

Deze kunnen dus wél vruchtbare nakomelingen krijgen!

Canis Lupus Familiaris

Labrador

Canis Lupus Familiaris

Poodle

Canis Lupus Familiaris "Labradoodle"