herhalingsles erfelijkheid en evolutie bs 1 t/m 3 mavo 2

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Welkom

Telefoon in de telefoontas

Inloggen LessonUp

Pak je ipad / boeken

Erfelijkheid en evolutie

Herhalingsles  bs 1 t/m 3

Erfelijkheid

Erfelijkheid

Lesdoelen:

1. Je kunt het verschil uitleggen in genotype en fenotype
2. Je  kunt uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken de ze nodig hebben
3. je kunt omschrijven dat alle cellen dezelfe erfelijke informatie bevatten. 

Fenotype en genotype

Fenotype: het uiterlijk van een organisme

• eenvoudig aan te passen
• wordt bepaald door invloeden uit de omgeving
• wordt bepaald door je DNA

Genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme

• niet aan te passen
• erf je van je ouders
• aanpassing alleen door mutaties (basisstof 3)

genotype= complete informatie voor al de erfelijke eigenschappen

fenotype = zichtbare eigenschappen 

(erfelijke eigenschappen + invloeden uit het milieu)

0

BS 2 chromosomen en genen

Leerdoelen :

Je kunt uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert

Je kunt uitleggen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen

Chromosomen en DNA, waar zit dat?

• Een organisme bestaat uit cellen
• In die cellen zitten celkernen 
• Die celkernen bevatten chromosomen
• De chromosomen bestaan uit DNA (desoxyribonucleïnezuur)

Genen 

Een gen bevat een code met informatie voor één erfelijke eigenschap.

Op een chromosoom liggen veel genen (enkelvoud = gen)

Ieder gen heb je twee keer:

*  één liggend op een chromosoom afkomstig van je moeder

*  één liggend op een chromosoom afkomstig van je vader

Je hebt duizenden genen van je ouders meegekregen, dus duizenden erfelijke eigenschappen.

Iedere cel bevat de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme (het genotype).

Deze zin is een antwoord op een vraag uit het huiswerk van basisstof 1. 

Nodig voor een antwoord uit het huiswerk van basisstof 1. 

Chromosomen

• Een mens heeft 23 paar chromosomen in iedere celkern van een gewone lichaamscel.
• De beide chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook dezelfde erfelijke eigenschappen. 
• Alleen kan de ínhoud van de erfelijke eigenschappen verschillen. 

BS 3 variatie in genotypen

Leerdoelen :

Je kunt uitleggen hoe door geslachtelijke voorplanting variatie in genotypen ontstaat

Je kunt omschrijven wat een mutatie is

Je kunt omschrijven wat kanker is

Wat verandert er wel en wat niet?

1. wel: genotype niet: fenotype
2. wel: fenotype wel: genotype
3. wel: fenotype niet: genotype
4. niet: fenotype niet: genotype

Christopher en Vigo doen beide een uitspraak:

Christopher: 'Chromosomen bevatten veel genen'.

Vigo: 'Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA'.

1. Alleen Christopher heeft gelijk
2. Alleen Vigo heeft gelijk
3. Beide hebben ongelijk
4. Beide hebben gelijk.

Genen

• Een DNA-verwantschapstest onderzoekt 

    genenparen die ongelijk zijn. De helft van 

    een genenpaar is afkomstig van de moeder, 

    de andere helft van de vader.

• Als een genenpaar ongelijk is, 

    kan worden uitgezocht welk gen 

    van de vader of moeder komt.

Dna verwantschap

• De helft van de 

    genen van je vader en de 

    andere helft van je 

    moeder.

• Kijk goed naar de

    Tabel!!

Geslachtelijke voortplanting

  Geslachtelijke voortplanting

• Door de mix van genotype van 2 personen komt er iedere keer een nieuwe mix van genotypen.
• Geen enkel individu (plant, dier of mens) is gelijk aan elkaar

Voordeel:

• Iedereen heeft andere sterke en zwakke punten. 

Alle zaadcellen van de man bevatten dezelfde erfelijke informatie

1. Juist
2. Onjuist

Dit geldt ook voor:

1. Planten: Elke soort plant is gevoelig voor een andere plaag. Dus bij een plaag kan je kiezen voor planten die niet gevoelig zijn voor die plaag.
2. Bacteriën zijn gevoelig voor antibiotica. Wanneer iemand niet de antibiotica kuur afmaakt, blijven de sterke bacteriën over. Als zij delen, verandert het DNA (muteren) zo dat de bacteriën niet meer gevoelig zijn. DIT IS ERG GEVAARLIJK!

In welk type cel zijn bij een mutatie de gevolgen het grootst?

1. Bij een mutatie in bloedcellen
2. Bij een mutatie in geslachtscellen
3. Bij een mutatie in huidcellen

Mutatie: een gen verandert

• Niet alle mutaties zijn slecht. Mutatie zorgt voor aanpassingen in het lichaam. 
• Een organisme waarbij een mutatie  zichtbaar is in het fenotype noemen  we een MUTANT

•  Voorbeeld van mutatie: Albinisme
• Door mutaties en geslachtelijke voortplanting

      ontstaat variatie in genotypen

- Reimer beweert dat radioactieve straling kan
leiden tot beschadiging van het DNA.
- Sannah beweert dat bepaalde chemische stoffen
mutaties in het DNA kunnen veroorzaken.
Wie heeft er gelijk?

1. Geen van beiden
2. Alleen Reimer
3. Alleen Sannah
4. Zowel Reimer als Sannah

Mutagene factoren

Bij kanker gaat een cel zich ongeremd delen door mutaties.

1. Juist
2. Onjuist

Kanker

Het ontstaan van

een kwaadaardig 

gezwel (tumor)

1 (5). Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

2 (5). Het uiterlijk van een organisme noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

3 (5). Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

4 (5). Welke uitspraak over genotype en fenotype klopt het best?

1. Het fenotype komt voort uit het genotype.
2. Het genotype komt voort uit het fenotype.
3. Het fenotype komt voort uit het genotype en milieuinvloeden.

5 (5). Heeft een vlieg hetzelfde fenotype als de larve waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. hetzelfde fenotype en genotype
4. verschillende genotype en fenotype

Leg het verschil uit tussen genotype en fenotype

Een mens heeft .... chromosomenparen.

1. 24
2. 48
3. 46
4. 23

Maak de dubbele streng van het DNA molecuul compleet

Genen

• Basenparen: A-T en C-G
• Eiwitten: stof die grotendeels kleur, vorm en werking van je lichaam regelt.
• Gen: informatie voor bouw van eiwitten.
• Genexpressie: alleen genen actief die nuttig zijn (gen voor spiereiwitten actief in spieren).

Welke beschrijving hoort bij welk begrip?

Bevat informatie over één erfelijke eigenschap

Bestaat uit DNA en eiwitten

Is een variant van een gen

De stof die de code bevat over erfelijke eigenschappen

Chromosoom

Allel

DNA

Gen

Gen

mutatie

Mutatie in lichaamscel

Mutatie in geslachtscel

Mutatie

• Mutatie zichtbaar in fenotype.
• Albino: mutant waarbij het lichaam
  geen pigment vormt.

Mutagene invloeden

Bij een mutatie in welk type cellen zijn de gevolgen het grootst?

1. Bij een mutatie in bloedcellen.
2. Bij een mutatie in geslachtscellen.
3. Bij een mutatie in huidcellen.

Alle opdrachen van BS 1 t/m 3

moeten afzijn

Nakijken van

de gemaakte 

opdrachten

Test jezelf

Flistkaarten